تفاسیر کلامی ماتریدیه

[ویکی فقه] همزمان با مکتب اشعری در اوایل قرن چهارم هجری، نهضت کلامی دیگری در برابر معتزله شکل گرفت که بنیانگذار آن ابومنصور ماتریدی (م. ۳۳۳ ق.) بود.
ابومنصور ماتریدی خطوط فکری مشترک و نیز متفاوتی با اشعری دارد. گستره تأثیر نهضت ماتریدی نسبت به مکتب اشعری در جهان اسلام کمتر بود؛ امّا رویکرد عقلانی وی نسبت به عقاید دینی از اشاعره عمیق تر است. ارائه تفسیر عقلی از حسن و قبح افعال و عدم پذیرش تکلیف مالایطاق از سوی خداوند از جمله ممیزات کلامی وی نسبت به اشاعره است.
تأکید بر عقل و نقل در تفسیر آیات
مفسر ماتریدی در تفسیر آیات بر عقل و نقل تأکید می کند؛ امّا آن گاه که نقل با عقل در تعارض افتد و نقل قابل تأویل و تبیین عقلی نباشد به حکم نقل گردن نهاده، علم به معنای آن را به خداوند وا می گذارد، چنان که ابومنصور ماتریدی در باب صفات خبری از جمله مسئله رؤیت خداوند را در قیامت به حکم نقل می پذیرد؛ امّا از آن جا که آن را در چالش با حکم عقل می بیند علم به حقیقت آن را به خداوند وا می گذارد.
مهم ترین اثر تفسیری ماتریدی
ابومنصور ماتریدی افزون بر کتاب التوحید در مهم ترین اثر تفسیری خویش تأویلات اهل السنه که تنها اثر تفسیری فرقه ماتریدیه است به تفسیر آیات موافق با مکتب کلامی خود و نقد مخالفان مانند معتزله می پردازد به عنوان مثال در تفسیر آیه ۸ بقره با رد تفسیر کرامیه از ایمان ، افزون بر اقرار زبانی، تصدیق قلبی را نیز در مفهوم ایمان لازم می داند. در تفسیر آیه ۲۴ بقره نیز دیدگاه معتزله را درباره جاودانگی مرتکب گناه کبیره در جهنم رد می کند.