تسامح در تسامح

[ویکی فقه] دراین مقاله به نقش مهم عالمان دینی در مبارره با بدعتها و خرافات و مطالب ناسره در دین می پردازد.
بی گمان یکی از رسالت های مهم, نقش آفرین و کارساز عالمان دین, مبارزه با بدعتها و به دیگر سخن,جلوگیری از ورود آنچه از دین نیست, به حوزه دین است.پیامبر بزرگ اسلام با اشاره به این وظیفه خطیر می فرمایند:(اذا ظهرت البدع فی امتی فلیظهر العالم علمه فمن لم یفعل فعلیه لعنة الله.) هرگاه بدعتها در میان امتم آشکار شوند, بر عالم است که علم خود را آشکار سازد. هر کس چنین نکند, نفرین خدا بر او باد.در این روایت و دیگر روایتهای وارد شده در این باب و آموزه های دینی, چنانکه به بدعتگذار وعده عذاب دوزخ داده شده است, بی تفاوتی در برابر آنان نیز سخت نکوهیده است. و اگر آن چه به دین افزوده شده, به دور از عقل و خرد باشد, به خرافه نیز متصف می شود و مبارزه با آن, از منظر شرع و عقل, ضرورتی دوچندان می یابد. البته روشن است که نکوهش بدعت یا (انتساب ما لیس فی الدین بالدین), تمام حوزه های احکام را شامل می شود و همه واجبات , مستحبات , مکروهات , و محرمات را در بر می گیرد.
راه نفوذ
فقهای اسلام برای ادای همین وظیفه , با ( اجتهاد ) کمربند امنیتی محکمی گرداگرد واجبات و محرمات دین کشیده و حتی مکروهات را نیز از دستبرد بدعتگذاران مصون ساخته و تا حدود زیادی در این راه موفق بوده اند, ولی متأسفانه حوزه مستحبات دین و تا حددی مکروهات, نه تنها در حصار امنیتی اجتهاد و استنباط قرار نگرفت, که با دستاویزی به عنوان( قاعده تسامح در ادله سنن ) روزنه ای برای نفوذ بدعت گذاران پدید آمد و از همین روزنه, مسائل و موضوعات فراوانی به دستورهای دینی افزوده شد و به مرور زمان, جزء مسلمات دین قرار گرفت و بازشناسی سره از ناسره و صحیح از ناصحیح را دشوار ساخت و بازار مستحبات دین را آشفته کرد.این تسامح تنها به بخش سندی روایات منحصر نمی شد و محتوای روایات را نیز در بر می گرفت. از این رو, راه برای ورود مسائل غیر معقول و خرافی نیز باز شد و چهره نورانی و خردمندانه شریعت را به تیرگی خرافه نیز آلوده ساخت و سوگمندانه آن که برخی از همین امور به ظاهر مستحب پایه و اصل برای فروع فراوان دیگر گردیدند!سوگمندانه تر این که امروز در جامعه ما این آشفتگی و بی قاعدگی به صورت مهار گسیخته در آمده, هر روز شاهد اوراد , ادعیه , اذکار گوناگون, توصیه ها و دستور العمل های مختلف, و ترویج آنها در جامعه هستیم. وجود وعده های ثواب بی شمار, برشمردن آثار و فواید دنیوی و سهل بودن این گونه اعمال, جاذبه ها و کششهایی را ایجاد می کند و راه نفوذ و گسترش در جامعه را آسان می سازد. کم ترین پیامد چنین هرج و مرج و آشفته بازاری, غلبه تحجر بر تعقل, تقدم فرع بر اصل, ترویج صوفی گری , گسترش خرافه گویی و در نهایت ترسیم چهره نامعقول و نامتوازن و آمیخته به خرافات از دین و مذهب است.
تسامح در ادله
شکی نیست که علتها, عاملها و انگیزه های گوناگونی در پیدایش این معضل نقش دارد, ولی بی تردید در حوزه فقه و فقاهت , وجود اندیشه ( تسامح در ادله سنن ) تأثیر بسیاری در این زمینه داشته است, چرا که این اندیشه به بیرون قرار گرفتن مستحبات از حصار و دژ محکم اجتهاد و استنباط انجامیده و میدان را برای تاخت و تاز غالیان و تحریف گران و بدعتگذاران و خرافه گویان مهیا ساخته است. متأسفانه این تسامح هم موجب جسارت نااهلان برای ورود به حوزه دستورهای شریعت شده و هم جرأت مقابله را از شریعتمداران و عالمان دین نیز گرفته است. با این همه این به معنای پذیرش وضع موجود و دست روی دست گذاشتن نیست.
چهره نامعقول
...