ترکستان

[ویکی فقه] ترکستان،این سرزمین که امروزه از آن با عنوان آسیای میانه یا آسیای مرکزی یاد می شود، ناحیه ای پهناور بود که از شمال به سیبری، از جنوب به افغانستان و هند و تبت و ایران ، از شرق به مغولستان، و از غرب به دریای خزر محدود بوده است.
پس از این که روس ها به سال ۱۸۶۰م. شهر ترکستان در شمال تاشکند را به تصرف درآوردند، نام آن را به اشتباه بر همه مناطق تحت تصرف نهادند و از آن هنگام، زمین های ماوراء النهر بدین نام معروف شد. اما نام ترکستان در نوشته های مربوط به قرن ها پیش از این تاریخ وجود داشته و بخشی گسترده از آسیای میانه به این نام خوانده می شده است. (تصویر شماره ۲۱)سرزمین ترکستان در طول تاریخ دستخوش فراز و نشیب های فراوان شده و حکومت های متعدد بر آن حکم رانده اند. مسلمانان پس از فتح سرزمین های فارس و خراسان به سال ۹۴ق. به سوی ماوراء النهر روی آوردند و سرزمین های این مناطق را نیز فتح کردند تا این که به سال ۹۵ق. به فرماندهی قتیبة بن مسلم باهلی به کاشغر، پایتخت ترکستان شرقی، رسیدند.
← برخی از حاکمان
ترکستان به دو بخش عمده شرقی و غربی تقسیم می شود.
← شرقی
این منطقه که سرزمین های مشهور فراوان چون بخارا، خوارزم، سرخس، ترمذ، سمرقند، تاشکند، و فرغانه را در خود جای داده است، در چند دوره در شمار بزرگ ترین مراکز علمی جهان اسلام به شمار می رفته و دانشورانی بزرگ را پرورانده است. بسیاری از این دانشوران چون زمخشری ، صاحب تفسیر الکشاف ، و سید جلال بخاری، از اولیاء طریقت چشتیه، برای فراگیری دانش به شهرهای مکه و مدینه رفتند و در آن جا مجاور شدند. عبدالرشید ابراهیم از کسانی است که از این منطقه به حج رفته و خاطرات سفرش را با عنوان «عالم اسلام» به نگارش درآورده است.
← راه حج از ایران
...

[ویکی حج] ترکستان نام قدیم سرزمینی در آسیای مرکزی است. بعد از حمله روس ها به این منطقه و تصرف شهر ترکستان در شمال تاشکند به اشتباه نام این شهر را به تمام مناطق تحت تصرف بکار بردند. حکومت های مختلفی در طول تاریخ بر این منطقه حکم رانده اند. امویان، عباسیان، سامانیان، غزنویان و .... از آن جمله اند. این سرزمین در سال 95 ق توسط مسلمانان فتح گردید.
ترکستان به دو بخش شرقی و غربی تقسیم می شود. در دوران حکومت صفویان در ایران به دلیل شیعی بودن حکومت و رویارویی با حکومت ترک که سنی بودند، این منطقه در انزوا قرار گرفت.
این منطقه جزء بزرگ ترین مراکز علمی جهان اسلام بوده و بسیاری از دانشوان آن جا برای فراگیری دانش به مکه و مدینه می رفتند. مسیر حج ترکستان تا پیش از دوره حکومت صفوی از ایران می گذشت اما با روی کار آمدن صفویان در ایران این مسیر بسته شد و حاجیان ترکستان و آسیای میانه بیشتر از مسیر استامبول به حج می رفتند و با ورود به قلمرو دولت عثمانی مورد احترام و حمایت آنان قرار می گرفتند.

تُرکِستان به معنی سرزمین ترکان، لفظی پارسی است که هیچ گاه به یک منطقه واحد گفته نشده است. [ ۱] این نام اولین بار توسط جغرافی دانان پارسی زبان برای اشاره به منطقه زندگی تُرک ها استفاده شده است[ ۲] پس از تضعیف ایران در پی شکست های پیاپی از امپراتوری روسیه در سال ۱۸۶۰ روسیه برای تحت تسلط درآوردن کل آسیای میانه از نفوذ ایران و رفتن به سمت جنوب اقدام به تصرف شهر ترکستان ( واقع در قزاقستان امروزی ) نمود و به اشتباه نام این شهر را برای کل منطقه جدیدی که تحت تصرف درآورده بود گذاشت. [ ۲] [ ۳]
ترکستان امروزه منطقه ای از آسیای میانه است که شامل ایالت خودمختار سین کیانگ چین، قرقیزستان، ازبکستان، قزاقستان، ترکمنستان و شمال افغانستان فعلی می شود.
این منطقه سرزمین اصلی ایل های ترک است که از آنجا به طرف غرب تا منطقه بالکان در اروپا، ایران در جنوب و شمال دریای خزر مهاجرت کرده اند.
این نام اصولاً به سرزمینی گفته می شد که مسکن اصلی قوم ترک در آنجا بود و تقریباً ایالت سین کیانک یا ترکستان چین کنونی است ولی بر اثر مهاجرت مستمر این قوم به طرف شرق و غرب، رفته رفته قسمت اعظم آسیای مرکزی نام ترکستان به خود گرفت چنان که دامنه های جبال تیانشان و دره های علیای جیحون و سیحون یعنی حوضه دریاچه های بالخاش و قره گول و ایسی گول و دره وانهار ایلی و چوو قزلسو که در عهد باستان توران می گفتند، بتدریج ترکستان نامیده شده و هم اکنون ترکستان غربی نام دارد. [ ۴]
ایالت خودمختار سین کیانگ در چین، ترکستان شرقی نیز نامیده می شود.
ترکستان شرقی: سرزمین وسیعی است که ایالت سین کیانگ در شمال غرب چین را تشکیل می دهد به اندازه خاک ایران وسعت دارد. سلسلهٔ جبال تیانشان، این ناحیه را دو قسمت کرده است و رود تاریم از آن می گذرد. شهرهای معروف آن ارومچی، کاشغر و یارکند، ختن، کوچا، تورفان، ینگی سار، آق سو و مارالبشی است. [ ۵] مسلمانان این ناحیه را به اسم کاشغر و ختن می شناسند. [ ۶]
ترکستان غربی یا ترکستان روس منطقهٔ پهناوری است که قسمت اعظم آن در قدیم به نام سرزمین تور، توران و خوارزم معروف بود که امروز بین افغانستان و شمال شرقی ایران و قزاقستان و ترکستان شرقی و مغولستان قرار دارد و جمهوری های ترکمنستان و ازبکستان در این ناحیه است. رود سیحون و جیحون در آن جاری است و در حقیقت می توان آن را حوضه دریاچهٔ ارال و دو رود یاد شده دانست. قسمت شمال غربی این سرزمین را پیش از مغول، ترکستان و قسمت جنوب شرقی آن را فرغانه می نامیدند. [ ۷]