[ویکی فقه] یکی دیگر از مفاهیم پر ارزش اسلام که مورد تحریف واقع شده، مسئله رعایت «احتیاط» است.
احتیاط به این معنی است که هر کجا احساس ضرر یا خطری می کنیم خود را از آن دور نگه داریم. به عنوان مثال، هنگامی که احتمال می دهیم غذا مسموم باشد، هرچند لذیذ است اما از خوردن آن پرهیز می کنیم. یا فلان دوست احتمال دارد آلوده باشد و زندگی ما را آلوده کند، با او طرح دوستی نمی ریزیم. یا ممکن است جاده مورد نظر خطرناک باشد، احتیاط می کنیم و از آن جاده نمی رویم. به عنوان مثالی شفاف تر تمام قوانین راهنمایی و رانندگی را در نظر بگیرید که جنبه احتیاط دارد. مثلا در حال خواب آلودگی رانندگی نکن، سرعت غیرمجاز نرو یا سبقت غیرمجاز نگیر. ممکن است با ارتکاب همه این تخلفات به مقصد هم برسیم ولی خلاف احتیاط عمل کرده ایم. و همین بی احتیاطی ها باعث شده است که در سال، حدود ۲۷ هزار کشته و ده ها هزار زخمی و میلیاردها تومان خسارت به بار بیاید. بنابراین، تصدیق می کنید که احتیاط در زندگی سرنوشت ساز است؟
احتیاط در روایات اسلامی
در منابع اسلامی نیز درمورد احتیاط روایات زیادی وارد شده است که به عنوان نمونه به بعضی از آن ها اشاره می کنیم. امیرمؤمنان علی (علیه السّلام) به کمیل بن زیاد می فرمایند: «اخوک دینک فاحتط لدینک بما شئت» دین تو برادر توست، درباره دینت احتیاط کن. همان گونه که وقتی احتمال ضرر و خطری برای برادرت می دهی، احتیاط می کنی، همان گونه هم اگر احتمال می دهی به دینت آسیب برسد، احتیاط کن. در حدیث دیگر امام صادق (علیه السّلام) می فرمایند: «انما الامور ثلاثة امر بین رشده فیتبع» کارها به سه گروه تقسیم می شوند: کارهایی که در ظاهر هیچ مشکلی ندارند، درباره آن ها اقدام کن و شکی به خود راه نده. «و امر بین غیه فیجتنب» کارهایی که حرام بودن و گمراهی آن ها واضح است، درباره آنها اقدام نکن. و در ادامه از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله وسلّم) نقل می کنند که گروه سوم: «و شبهات بین ذلک» مواردی است که مشتبه است. مثلا فلان مال، مشتبه به حرام است، ممکن است حق یتیم در آن باشد یا غصبی یا نجس و آلوده باشد. سپس فرمودند: «فمن ترک الشبهات نجا من المحرمات» کسی که شبهات را ترک کند، از محرمات نیز نجات پیدا می کند «و من اخذ بالشبهات ارتکب المحرمات» و کسی که به شبهات عمل کند مرتکب محرمات خواهد شد. در حدیثی، امیرمؤمنان (علیه السّلام) تعبیر جالبی دارند، می فرمایند: «المعاصی حمی الله» آنچه حرام است منطقه ممنوعه و خط قرمز خداست نزدیک آن نشو، (ممکن است نفس، تو را وسوسه کند واز آن عبور کنی) در ادامه فرمودند: شبهات نیز نزدیک شدن به خط قرمز است. (ابتدا مال مشتبه به حرام می خوری، در آینده خوردن مال حرام آسان می شود). به همین دلیل کسانی که احتیاط می کنند، کمتر آلوده می شوند و افرادی که هرگونه مشتبهات را حلال می دانند و انجام می دهند، به سرعت به حرام آلوده می شوند. در روایات به نقل از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله وسلّم) آمده است که اگر چوپان گوسفندانش را به منطقه ممنوعه نزدیک کند ممکن است علف های سبز آن طرف، گوسفندها را جذب کند و از خط قرمز عبور کنند. پس نباید گوسفندانش را نزدیک منطقه ممنوعه ببرد.
تحریف در احتیاط
دو گروه احتیاط را تحریف کرده اند:گروه اول: کسانی که احتیاط را پوششی برای فرار از زیر بار مسئولیت ها قرار داده اند. مثلا می پرسیم: چرا اجازه شرکت فرزندت را در جنگ تحمیلی ندادی؟ می گوید: احتیاط کردم، آن طرف عراقی و مسلمان و این طرف ایرانی و مسلمان، احتیاط این بود که فرزندم نرود. غافل از این که آن ها مهاجم هستند و ما در مقام دفاع؛ اگر دزد مسلمانی به خانه تو حمله کند دفاع نمی کنی؟و یا این که می پرسیم: چرا در انتخابات شرکت نکردی؟ می گوید: من نمی دانستم فرد مورد نظر، صالح است یا نه و احتیاط کردم. آیا فکر نمی کند که اگر همه مردم احتیاط کنند انتخابات لنگ می شود و آبروی نظام به خطر می افتد؟ این گروه احتیاط را پوششی برای فرار از مسئولیت ها قرار داده اند. گروه دوم: کسانی که از سویی دیگر منحرف شده اند، وسواس دارند و هر احتمالی به ذهنشان برسد انجام می دهند. وسواس واقعا خطرناک است و نامه هایی که به ما می رسد نشان می دهد چقدر مسئله با اهمیت است. در این جا مناسب است به عزیزانی که وسواس دارند توصیه ای کنیم: گاهی وسواس به جایی می رسد که افراد برای ]، ۳ الی ۹ ساعت در حمام می مانند و گاهی دو قالب صابون برای برطرف شدن آلودگی بدن استفاده می کنند. آن ها برای درمان از داروها و روش های مختلف استفاده می کنند، ولی ما می گوییم که نیاز به مصرف دارو و مراجعه به روان کاو و غیره ندارید. کافی است مسائل شرعی را یاد بگیرید و به وسواس خود اعتنا نکنید. باید بدانید یقین و شک وسواسی هیچ اعتباری ندارد و مانند افراد عادی عمل کنید. اگر این ها را بدانید و عمل کنید نجات پیدا می کنید. و حتی ما مسئولیت اعمال شما را برعهده می گیریم.
احتیاط به این معنی است که هر کجا احساس ضرر یا خطری می کنیم خود را از آن دور نگه داریم. به عنوان مثال، هنگامی که احتمال می دهیم غذا مسموم باشد، هرچند لذیذ است اما از خوردن آن پرهیز می کنیم. یا فلان دوست احتمال دارد آلوده باشد و زندگی ما را آلوده کند، با او طرح دوستی نمی ریزیم. یا ممکن است جاده مورد نظر خطرناک باشد، احتیاط می کنیم و از آن جاده نمی رویم. به عنوان مثالی شفاف تر تمام قوانین راهنمایی و رانندگی را در نظر بگیرید که جنبه احتیاط دارد. مثلا در حال خواب آلودگی رانندگی نکن، سرعت غیرمجاز نرو یا سبقت غیرمجاز نگیر. ممکن است با ارتکاب همه این تخلفات به مقصد هم برسیم ولی خلاف احتیاط عمل کرده ایم. و همین بی احتیاطی ها باعث شده است که در سال، حدود ۲۷ هزار کشته و ده ها هزار زخمی و میلیاردها تومان خسارت به بار بیاید. بنابراین، تصدیق می کنید که احتیاط در زندگی سرنوشت ساز است؟
احتیاط در روایات اسلامی
در منابع اسلامی نیز درمورد احتیاط روایات زیادی وارد شده است که به عنوان نمونه به بعضی از آن ها اشاره می کنیم. امیرمؤمنان علی (علیه السّلام) به کمیل بن زیاد می فرمایند: «اخوک دینک فاحتط لدینک بما شئت» دین تو برادر توست، درباره دینت احتیاط کن. همان گونه که وقتی احتمال ضرر و خطری برای برادرت می دهی، احتیاط می کنی، همان گونه هم اگر احتمال می دهی به دینت آسیب برسد، احتیاط کن. در حدیث دیگر امام صادق (علیه السّلام) می فرمایند: «انما الامور ثلاثة امر بین رشده فیتبع» کارها به سه گروه تقسیم می شوند: کارهایی که در ظاهر هیچ مشکلی ندارند، درباره آن ها اقدام کن و شکی به خود راه نده. «و امر بین غیه فیجتنب» کارهایی که حرام بودن و گمراهی آن ها واضح است، درباره آنها اقدام نکن. و در ادامه از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله وسلّم) نقل می کنند که گروه سوم: «و شبهات بین ذلک» مواردی است که مشتبه است. مثلا فلان مال، مشتبه به حرام است، ممکن است حق یتیم در آن باشد یا غصبی یا نجس و آلوده باشد. سپس فرمودند: «فمن ترک الشبهات نجا من المحرمات» کسی که شبهات را ترک کند، از محرمات نیز نجات پیدا می کند «و من اخذ بالشبهات ارتکب المحرمات» و کسی که به شبهات عمل کند مرتکب محرمات خواهد شد. در حدیثی، امیرمؤمنان (علیه السّلام) تعبیر جالبی دارند، می فرمایند: «المعاصی حمی الله» آنچه حرام است منطقه ممنوعه و خط قرمز خداست نزدیک آن نشو، (ممکن است نفس، تو را وسوسه کند واز آن عبور کنی) در ادامه فرمودند: شبهات نیز نزدیک شدن به خط قرمز است. (ابتدا مال مشتبه به حرام می خوری، در آینده خوردن مال حرام آسان می شود). به همین دلیل کسانی که احتیاط می کنند، کمتر آلوده می شوند و افرادی که هرگونه مشتبهات را حلال می دانند و انجام می دهند، به سرعت به حرام آلوده می شوند. در روایات به نقل از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله وسلّم) آمده است که اگر چوپان گوسفندانش را به منطقه ممنوعه نزدیک کند ممکن است علف های سبز آن طرف، گوسفندها را جذب کند و از خط قرمز عبور کنند. پس نباید گوسفندانش را نزدیک منطقه ممنوعه ببرد.
تحریف در احتیاط
دو گروه احتیاط را تحریف کرده اند:گروه اول: کسانی که احتیاط را پوششی برای فرار از زیر بار مسئولیت ها قرار داده اند. مثلا می پرسیم: چرا اجازه شرکت فرزندت را در جنگ تحمیلی ندادی؟ می گوید: احتیاط کردم، آن طرف عراقی و مسلمان و این طرف ایرانی و مسلمان، احتیاط این بود که فرزندم نرود. غافل از این که آن ها مهاجم هستند و ما در مقام دفاع؛ اگر دزد مسلمانی به خانه تو حمله کند دفاع نمی کنی؟و یا این که می پرسیم: چرا در انتخابات شرکت نکردی؟ می گوید: من نمی دانستم فرد مورد نظر، صالح است یا نه و احتیاط کردم. آیا فکر نمی کند که اگر همه مردم احتیاط کنند انتخابات لنگ می شود و آبروی نظام به خطر می افتد؟ این گروه احتیاط را پوششی برای فرار از مسئولیت ها قرار داده اند. گروه دوم: کسانی که از سویی دیگر منحرف شده اند، وسواس دارند و هر احتمالی به ذهنشان برسد انجام می دهند. وسواس واقعا خطرناک است و نامه هایی که به ما می رسد نشان می دهد چقدر مسئله با اهمیت است. در این جا مناسب است به عزیزانی که وسواس دارند توصیه ای کنیم: گاهی وسواس به جایی می رسد که افراد برای ]، ۳ الی ۹ ساعت در حمام می مانند و گاهی دو قالب صابون برای برطرف شدن آلودگی بدن استفاده می کنند. آن ها برای درمان از داروها و روش های مختلف استفاده می کنند، ولی ما می گوییم که نیاز به مصرف دارو و مراجعه به روان کاو و غیره ندارید. کافی است مسائل شرعی را یاد بگیرید و به وسواس خود اعتنا نکنید. باید بدانید یقین و شک وسواسی هیچ اعتباری ندارد و مانند افراد عادی عمل کنید. اگر این ها را بدانید و عمل کنید نجات پیدا می کنید. و حتی ما مسئولیت اعمال شما را برعهده می گیریم.
wikifeqh: تحریف_مفهوم_احتیاط