تاریخ بلعمی

با توجه به تاریخ نوشته شدن این کتاب، می توان آن را پس از شاهنامه ابومنصوری، قدیمی ترین نثر فارسی دری دانست.
تاریخ بلعمی از کهن ترین نمونه های نثر پارسی است که هم اینک موجود است. شمار واژه های تازی در آن بسیار اندک است و سبک نثر آن بسیار ساده است و از واژه های دشوار و شعری در آن استفاده نشده است. همچنین به مانند زبان پهلوی، جمله های آن کوتاه است و نمونه هایی از تکرار فعل در آن به چشم می خورد. این از ویژگی های بارز نثر مرسل سامانی است که نثر بلعمی نمایندهٔ آن است و نوشته های دوران ساسانی و حتی سنگ نبشته های دوره هخامنشی را به یاد می آورد.
سبک نگارش این کتاب هرچند که تا اندازه ای زیر تأثیر ترجمهٔ متن عربی است که خواه ناخواه در اسلوب فارسی تأثیرگذار بوده است اما برگرداننده کوشش کرده است که به جای واژگان عربی از واژه های فارسی بهره جوید و اسلوب فارسی را از دست ندهد. به همین خاطر، این کتاب از کتاب های تاریخ بیهقی و کلیله و دمنه نصرالله منشی فارسی تر ولی از مقدمهٔ شاهنامه ابومنصوری عربی تر است.
چنین به نظر می رسد که این کتاب در زمان خود طوری ساده و قابل فهم بوده است که حتی افراد کم سواد هم قادر به خواندن آن بوده اند. در این کتاب بسیاری از واژگان کهن پارسی یافت می شود که اکنون از یاد رفته اند؛ مانند ایدون ( چنین ) ، ایدر ( این جا ) ، مهتر ( بزرگ تر ) ، کهتر ( کوچک تر ) ، پرگست ( هرگز، مبادا ) و …
بلعمی سعی داشته است که نثری ساده و روشن را به کار گیرد و از واژه های شعری و کلمه های ناآشنا دوری کند و اگر برخی واژه ها امروزه سخت و عجیب جلوه می کنند، به دلیل گذشت زمان و منسوخ شدن این واژگان است. معمولاً پادشاهان علاقه به کتاب هایی با نثر ساده و روشن داشته اند و یک دلیل سادگی نثر کتاب را همین موضوع می توان دانست؛ چون ابوعلی بلعمی این کتاب را به دستور منصور بن نوح سامانی به فارسی برگردانده است.