بیع ما لیس عنده

[ویکی فقه] بیع ما لیس عنده به دادوستد مال غیر موجود در خارج یا غیر مملوک و یا غیر مقدور از جهت تحویل گفته می شود. از این موضوع در باب تجارت سخن گفته شده است.
عنوان یادشده از حدیث نبوی «لا تبع ما لیس عندک»- که از طریق خاصه و عامه نقل گشته - برگرفته شده است. براساس مضمون حدیث یادشده، رسول اکرم صلّی اللّه علیه و آله از فروختن چیزی که در اختیار انسان نیست نهی کرده است.
اقسام بیع ما لیس عنده
مبیع هنگام معامله یا در خارج وجود دارد یا ندارد. در صورت اوّل یا ملک فروشنده است یا نیست. در صورت نخست، فروشنده یا قادر بر تحویل آن هست یا نیست.
احکام اقسام بیع ما لیس عنده
۱) دادوستد کالای غیر موجود در خارج به نحو کلّی در ذمه در برابر بهای نقد- که از آن به بیع سلف تعبیر می شود- جایز و صحیح است.
۲)خرید و فروش مالی که مملوک انسان نیست- مانند ماهی دریا، آب نهرها و دیگر انواع مشترکات که عموم مردم در آن شریک هستند- قبل از حیازت و تملک آن، جایز و صحیح نیست.
۳)فروختن مال دیگری بدون اذن او و به طور فضولی بنابر مشهور، صحیح است؛ هرچند تأثیر و نفوذ عقد، منوط به اجازه ی مالک خواهد بود.
۴)اگر غیر مالک، عین موجود نزد دیگری را به عنوان مالک بفروشد و سپس به قصد لزوم بیع، آن را با خریدن و مانند آن به خود منتقل کند، معامله، باطل است.
۵)معامله ی مالی که فروشنده قدرت بر تحویل آن ندارد هرچند مالک آن باشد باطل است، مانند ماهی ای که مالکش آن را به دریا انداخته یا کبوتری که پرواز داده و امیدی به دستیابی آن دو ندارد.