بطلمیوس

[ویکی فقه]
...

کلاودیوس بِطلَمیوس[ ۲] ( ۹۰–۱۶۸ میلادی ) ( به یونانی: Κλαύδιος Πτολεμαίος، تلفظ: ، پِتولِمیوس ) یکی از فیلسوفان و اخترشناسان یونان باستان بود که به احتمال زیاد در اسکندریه واقع در مصر می زیسته است.
وی الگویی را برای کیهان شناخته شده روزگار خود ارائه کرد که در آن زمین در مرکز گیتی قرار دارد و خورشید و ماه و بقیهٔ سیارات و سایر اجرام آسمانی به دورش می چرخند. در دوران بطلمیوس، به جای مدار که همان مسیر فرضی سیارات است، از مفهوم فلک استفاده می کردند. فلک یک جسم کروی صلب و نامرئی است ( مانند شیشه ) که در مرکز آن زمین قرار گرفته و سیاره به محیط آن محکم بسته شده است. با چرخش فلک به دور زمین، سیاره نیز به دور زمین گردش می کند. در دوره ی او بیشتر از ۴ سیاره ی عطارد، زهره، مریخ و مشتری کشف نشده بودند. او می گفت: هشت یا نه فلک وجود دارد که آخرین آن ها فلک الافلاک نام دارد که همهٔ ستاره ها بر روی آن قرار دارند. همچنین بطلمیوس بر این باور بود که خدا و فرشتگان پس از فلک الافلاک زندگی می کنند. به نظریه ای که بطلمیوس دربارهٔ جهان ارائه کرد، مدل زمین مرکزی می گویند. او با مشاهده حرکت ظاهری ماه و خورشید نظریه زمین مرکزی را ارائه کرد که بعدها نیکولاس کوپرنیک مدل خورشید مرکزی را ارائه کرد و عقیده ی او را اصلاح کرد.
بطلمیوس در حدود سال ۱۵۰ میلادی کتاب پر نفوذی به نام سونتارکنس ماتماتیکا یا مجموعهٔ ریاضی نوشت. هر چند این رساله بر نوشته های هیپارخوس مبتنی است، اما به خاطر فشردگی و زیبایی چشمگیرش مورد توجه قرار گرفت. شارحان بعدی برای متمایز ساختن آن از آثار کم اهمیت تر صفت مجیسته یا مجسطی به معنی بزرگترین را به آن منسوب کردند. مترجمان عرب زبان حرف تعریف ال را پیشوند کردند و آن را المجسطی نامیدند.
بطلمیوس در المجسطی پدیده هایی را بررسی می کند که بستگی به کرویت زمین دارند. سپس دستگاه زمین مرکزی نجوم را طرح ریزی می کند که قریب به ۱۵۰۰ سال مورد پذیرش عموم بود. المجسطی قدیمی ترین کوشش مجدانه در راه تبیین حرکت شناسی منظومهٔ شمسی است. اما در توجیه حرکتهای پیچیدهٔ سیاره ها که فاصلهٔ ثابتی با زمین ندارند، روی مدارهای دایره ای عاجز بود؛ بنابراین مفهوم مدارهای تدویر را به کار گرفت. بطلمیوس، در مقدمهٔ مجسطی، ریاضیات و نجوم را بسیار یقینی تر و قابل اعتمادتر از فلسفه می داند؛ و برای اثبات مرکزیت و سکون زمین در عالم، به جای دلایل فلسفی به استدلالات ریاضی و هندسی متوسل می شود. وی در این استدلال ها، آسمان را همان طور که مشاهده می شود، یعنی کروی در نظر می گیرد و براساس کرویت زمین دلایل خود را مطرح می کند.