برهان

[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از نثر طوبی است
حجت و دلیل، جمع آن براهین
دانستن بر دو گونه است: یکی آن که موجودی در خارج هست و به نیروی خود در بدن انسان و حیوان تأثیر می کند و انسان بالفطرة درمی یابد که چیزی در خارج ذات او وجود دارد. مثلاً خورشید به روشنی خود فشار بر چشم می آورد و آتش به گرمی بر دست و رعد به بانگ بلند در گوش و انسان می داند هیچ حادثی بی علت نیست.
دست او گرم شد به علتی و آن علت در خود دست نیست بلکه در خارج هست اگر احتمال دهد احساس گرمی به علتی است در خود دست یقین به وجود آتش در خارج ندارد و اگر احتمال دهد علت صدا در گوش او است یقین به وجود آن در خارج نخواهد داشت. دویم این که چیزی در خارج هست اما در اعضا و حواس انسان تأثیر ندارد و فشار نمی آورد اگر آن را ادراک می کنیم باز علتی دارد چون هیچ چیز بی علت نیست مثلاً حضرت موسی علیه السلام یا عیسی یا پیغمبر ما سلام الله علیهم اجمعین پیغمبر بودند، صفت نبوت با هیچ حسی ادراک نمی شود حتی آنان که در حضور بودند. نبوت را نمی دیدند ناچار آن را باید به علتی دریافت.
آن علت را برهان گویند. اگر کسی دعوی کند مطلب غیرمحسوس را بی برهان می توان دریافت صحیح نیست بلکه محسوس را نیز. « فَذَانِکَ بُرْهَانَانِ مِن رَّبِّکَ» (سوره قصص، آیه 32) این دو معجزه عصا و ید بیضا دو برهان است از جانب پروردگار تو؛ یعنی دلیل نبوت «یَا أَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءکُم بُرْهَانٌ مِّن رَّبِّکُمْ» (سوره نساء، 174) ای مردم برهانی از جانب پروردگار شما آمد یعنی قرآن که دلیل نبوت خاتم انبیا است.
«أَإِلَهٌ مَّعَ اللَّهِ قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَکُمْ إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ» (سوره نمل، 64) آیا معبودی هست با خدای تعالی؟ بگو: دلیل خویش بیاورید اگر راست گوئید. در چند آیه فرمود: که بت پرستان برای اثبات الوهیت بتان خویش برهان ندارند خداوند هر مدعی بی برهان را تکذیب می فرماید و نیز یهود و نصاری گفتند: هیچکس به بهشت نرود مگر از ما باشد.
خداوند فرمود: «تِلْکَ أَمَانِیُّهُمْ قُلْ هَاتُواْ بُرْهَانَکُمْ إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ» (سوره بقره، 111) این آرزوی شما است. بگو: برهان آورید اگر راست گوئید. چون نه یهود و نه نصاری سعادت انسان را به عمل صالح نمی دانند برخلاف مسلمانان. خداوند می فرماید: برهان بیاورید.
در زبان اهل منطق دلیلی را برهان گویند که یقین آورد و این اصطلاح با قرآن مطابق است و منطقیان دلیل ظنی را خطابه و آن که موجب تخیل باشد شعر نامند و هرگاه دلیل در مقابل خصمی باشد و مراد ساکت کردن او، آن را جدل خوانند نه برهان. چون شاید به دلیلی ساکت شود که گوینده آن را صحیح نداند مانند احتجاج بر یهودی به تورات.

[ویکی نور] برهان، اثر مهدی قوام صفری است که در آن رساله «البرهان» نوشته علامه سیّد محمّدحسین طباطبایی (تبریز 1282-1360 ش، قم) را تصحیح و از زبان عربی به فارسی ترجمه و همراه با متن اصلی و افزودن یادداشت هایی منتشر کرده است. درباره این ترجمه چند نکته گفتنی است:
مطالعه کتاب برهان در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور

[ویکی الکتاب] معنی بُرْهَانٌ: دلیل -حجّت
معنی سُلْطَانٌ: شخص یا چیزی که دارای سلطه و سلطنت باشد - برهان - دلیل (حجت عقلیهای که بر عقل بشر چیره میگردد و عقل را ناگزیر از پذیرفتن مدعای طرف مقابل میسازد)
ریشه کلمه:
بره (۸ بار)
برهن (۸ بار)

«برهان» در اصل مصدر «بَرَه» به معنای سفید شدن است; سپس به هر گونه دلیل محکم و نیرومند که موجب روشنایی مقصود شود، برهان گفته شده است.

[ویکی فقه] برهان (ابهام زدایی). واژه برهان ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: • برهان (واژه)، حجت قاطع و آشکار• برهان (قرآن)، یکی از اوصاف قرآن• برهان (کلمات قرآن)، دلیل قطعی و همواره صادق• برهان (منطق)، مهارتی (صناعتی) در استدلال
...

[ویکی اهل البیت] برهان (اسامی و اوصاف قرآن). «برهان» در لغت به معنای دلیل روشن و محکمی است که مطلب را ثابت می کند و شخص مقابل در برابر آن ناتوان می شود. برخی از دانشمندان مانند علامه طبرسی «برهان» را از صفات قرآن دانسته اند. برهان به این معنا تنها در آیه 174 سوره نساء آمده است: «یَا أَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءکُم بُرْهَانٌ مِّن رَّبِّکُمْ وَأَنزَلْنَا إِلَیْکُمْ نُورًا مُّبِینًا».
چون مجموع قرآن به دلیل جنبه های اعجازی اش دلیل روشن و محکمی بر حقانیت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است و نیز بر عقل و منطق انطباق دارد، به آن «برهان» گفته اند.
در مقابل بسیاری از مفسران گفته اند: منظور از «برهان» در این آیه شخص پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و مراد از «نور» در ادامه آیه، «قرآن مجید» است. امین الاسلام طبرسی از برخی نقل می کند که گفته اند منظور از برهان، قرآن است.

[ویکی فقه] برهان (اسماء و صفات قرآن). برهان، یکی از اوصاف قرآن است.
«برهان» در لغت به معنای دلیل روشن و محکمی است که مطلب را ثابت می کند، و شخص مقابل در برابر آن ناتوان می شود.
یکی از صفات قرآن
برخی از دانشمندان مانند علامه طبرسی «برهان» را از صفات قرآن، و مراد از برهان در آیه ۱۷۴ سوره نساء را همان قرآن دانسته اند: (یا ایها الناس قد جاءکم برهان من ربکم وانزلنا الیکم نورا مبینا).
توضیح برهان بودن قرآن
چون قرآن خود نور و کتاب آشکار،
مائده/سوره۵، آیه۱۵.
...

[ویکی فقه] برهان (قرآن). برهان (قرآن)، یکی از اوصاف قرآن است.
«برهان» در لغت به معنای دلیل روشن و محکمی است که مطلب را ثابت می کند، و شخص مقابل در برابر آن ناتوان می شود.
یکی از صفات قرآن
برخی از دانشمندان مانند علامه طبرسی «برهان» را از صفات قرآن، و مراد از برهان در آیه ۱۷۴ سوره نساء را همان قرآن دانسته اند: (یا ایها الناس قد جاءکم برهان من ربکم وانزلنا الیکم نورا مبینا).
توضیح برهان بودن قرآن
چون قرآن خود نور و کتاب آشکار، منزه از هرگونه شک و تردید، روشنگر هر چیز، ملاک هدایت، سبب تذکر، وسیله تعقل و مایه علم است می توان همه آن را مصداق بارز بلکه مصداق اتم برهان دانست.
← برهان بر حقانیت پیامبر
...

[ویکی فقه] برهان (منطق). برهان مهارتی (صناعتی) در استدلال است که از طریق ترکیب مقدمات یقینی به نتیجه ای یقینی می انجامد.
اساس بحث برهان در کتاب های منطقی از ارسطوست. کتاب منطق ارسطو ، ارگانون، شش بخش دارد و آنالوطیقای (تحلیل) دوم، بخش چهارم آن محسوب می شود. آنالوطیقای دوم نیز دو بخش دارد و در آنها درباره استدلال برهانی، یعنی قیاسی که مقدمات آن قضایای یقینی است، بحث می شود. ارسطو در آنالوطیقای دوم نخست درباره ماهیت علم و شرایط و مقدمات آن و چگونگی ضرورت محمول برای موضوع سخن می گوید و خصوصیات «حد» و «تعریف «را که به گفتة او به استدلال برهانی بستگی دارد، بررسی می کند. سپس از مبادی علوم برهانی یاد می کند و اصول موضوعه و متعارفه را روشن می سازد و ضمن بر شمردن خطاهای قیاس ، تفاوت دانش و پندار را توضیح می دهد. برهان به صورتی جامع در «کتاب البرهان» شفای ابن سینا مطرح شده است. او از شروح اسکندر افرودیسی و یحیی نحوی و شروح و تعلیقات فارابی بهره جسته است. پس از ابن سینا نیز همواره برهان، مورد توجه منطقدانان بوده و در آثارشان به بسط و تنقیح آن پرداخته اند.
برهان در اصطلاح منطقدانان
برهان در اصطلاح منطقدانان قیاسی است مرکب از مقدمات یقینی که ذاتا و به ضرورت، نتیجه ای یقینی به دست می دهد. برای به دست آوردن درک روشن تری از برهان در منطق، لازم است دربارۀ بعضی از واژه های کلیدی این تعریف توضیح مختصری بیان شود.در این تعریف با واژۀ قیاس، اقسام دیگر استدلال، یعنی استقراء و تمثیل بیرون می روند؛ زیرا برای به دست آوردن نتیجۀ یقینی، باید هم صورت استدلال یقینی باشد و هم مادۀ آن و صورت هر استدلالی از سه قسم پیشگفته خارج نیست و از بین آنها تنها، قیاس یقین آور است و استقرا و تمثیل، هر دو گمان آور هستند و اگر هم در مواردی، این دو یقین آور باشند، با تحلیل دقیق معلوم می شود که بازگشت آنها به قیاسی پنهانی است؛ برای مثال استقراء تام که بازگشت آن به قیاس مقسم است یا تمثیلی که جامع، در آن علت تامه برای ثبوت حکم، در اصل است. با تعبیر "مقدمات یقینی"، قیاس هایی که از مقدماتی غیریقینی مانند مظنونات، مشهورات، مخیلات و... تشکیل شده اند، بیرون می شوند. اکنون روشن می شود که هرگاه استدلالی با این ویژگی ها داشته باشیم، محال است که نتیجه ای یقینی از آن به دست نیاید و این نکته را تعبیر "به ضرورت" به ما می فهماند. همچنین با قید ذاتا، استدلال هایی مانند قیاس مساوات که مقدمات به تنهایی نتیجه بخش نیستند؛ بلکه باید قضیۀ دیگری از بیرون به آن افزوده شود، از تعریف خارج می شوند.
یقین
یقین در لغت به معنای جزم است که حالتی روان شناختی است که در برابر ظن و شک و وهم قرار می گیرد. باید توجه داشت که یقینی که در تعریف برهان از آن یاد می شود نوع خاصی از جزم است و نه هر جزمی؛ بلکه مقصود از آن باور (تصدیق) یک قضیه همراه با کاذب دانستن نقیض آن قضیه است؛ به عبارت دیگر جزمی که مشتمل بر دو باور است. اما چنین باوری ممکن است مطابق با واقع باشد یا نباشد و دارندۀ آن در جهل مرکب باشد؛ از سوی دیگر، جزم به یک قضیه، ممکن است پایدار باشد و آن زمانی است که از راه تحقیق به دست آمده باشد و ممکن است ناپایدار باشد و آن زمانی است که از راه تقلید به دست آمده باشد.مراد از یقین در باب برهان، از بین همۀ اقسام جزم، باور جازم مطابق با واقع پایدار است. مقدمات یقینی یا نظری هستند یا بدیهی. مقدمات یقینی بدیهی، مبادی برهان نامیده می شوند که شش قسم آن عبارتند از: اولیات، فطریات، محسوسات، حدسیات، مجربات، متواترات.
اقسام برهان
...

[ویکی فقه] برهان (واژه). به حجت قاطع و آشکار برهان گویند.
نزد اصولیان برهان دلیلی است که حق را از باطل جدا می‏کند و صحیح را از فاسد تمیز می‏دهد.

برهان از دیدگاه فلاسفه
در نظر فیلسوفان، برهان قیاسی است که از مقدمات یقینی فراهم آمده باشد خواه یقینیات اولی باشد یا یقینیات بواسطه اولیات که عبارت است از نظریات.

انواع برهان
برهان دو نوع است.

← برهان انّی
...

[ویکی فقه] برهان (کلمات قرآن). برهان (کلمات قرآن)، دلیل قطعی و همواره صادق است.
واژه برهان را مصدر ثلاثی مجرد «بره یبره برهانا» به معنای سفید شدن و یا مشتق از ریشه رباعی مجرد «برهن یبرهن برهنة» و به معنای حجت و دلیل دانسته اند. معنای لغوی برهان، حجت و بیان واضح و دلیل قاطع است، و در اصطلاح اهل منطق بر قیاسی اطلاق می شود که از یقینیات (اولیات، مشاهدات، تجربیات، متواترات، حدسیات، فطریات) تشکیل شده، و نتیجه آن یقینی و ملاک رسیدن به واقع است.
واژه برهان در قرآن
در قرآن کریم واژه برهان ۸ بار به صورتهای مفرد مجرد از اضافه، مفرد مضاف و تثنیه ذکر شده است. البته واژه های دیگری چون سلطان، آیه، بینه و حجت نیز در قرآن به کار رفته که هریک به نحوی با موضوع برهان ارتباط دارد.
برهان در کاربرد قرآنی
برهان در کاربرد قرآنی، منحصر در گفتار نیست، بلکه بر مطلق چیزهای روشن و واضحی که حقانیت امری را به طور یقین ثابت می کنند و جای هیچ گونه تردیدی باقی نمی گذارند اطلاق شده است؛ خواه آن چیزها از سنخ قضایای ذهنی و گفتارهای منطقی باشند یا از قبیل موجودات عینی و حقایق خارجی. در آیه شریفه: «فذنک برهـانان من ربک الی فرعون وملائه انهم کانوا قومـا فـسقین» از اژدها شدن عصا و سفیدی و روشنی دست حضرت موسی به عنوان دو برهان یاد شده است. در آیه: «یـایها الناس قدجاءکم برهـان من ربکم» نیز مراد از برهان، شخص رسول الله صلی الله علیه و آله وسلّم و یا خود قرآن دانسته شده است. در تعیین مصداق برهان در آیه: «و لقد همت به وهم بها لولا ان رءا برهـان ربه»؛ «و در حقیقت (آن زن) آهنگ وی کرد و (یوسف نیز) اگر برهان پروردگارش را ندیده بود آهنگ او می کرد» اقوال متعددی مطرح شده است.
طلب برهان از مشرکان
...

برهان (فیلم ۲۰۰۵). برهان ( انگلیسی: Proof ) یا اثبات یک فیلم به کارگردانی جان مدن است که در سال ۲۰۰۵ منتشر شد. از بازیگران آن می توان به گوئینت پالترو، آنتونی هاپکینز، جیک جیلنهال، و هوپ دیویس اشاره کرد.

برهان (میناب). برهان، روستایی در دهستان کریان بخش کریان شهرستان میناب در استان هرمزگان ایران است.
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵، جمعیت این روستا برابر با ۱۱۱ نفر ( ۳۲ خانوار ) بوده است. [ ۱]

بُرهان
در منطق، قیاسی که از یقینیات فراهم آمده است. در معنایی عام تر، سلسله ای پیوسته از قضایای منتهی به نتایج یقینی. برهان در منطق قدیم، در ذیل صناعات خمس آمده است. برهان و قیاس در منطق ارسطویی به هم پیوسته اند؛ میان این دو مقوله نسبت عموم و خصوص مطلق برقرار است، بدین معنی که هر برهانی مآلاً قیاس نیز هست اما فقط برخی از قیاس ها برهان به شمار می روند. برهان را به دو گونۀ متفاوت تقسیم بندی کرده اند. یکی تقسیم آن به مستقیم و غیرمستقیم و دیگر تقسیم آن به اِنّی و لِمّی. برهان مستقیم عبارت است از اثبات مطلوب و برهان غیرمستقیم عبارت است از نفی نقیض یک چیز که آن را برهان خلف نیز می نامند. برهان اِنّی عبارت است از سیر از علت به معلول، و برهان لِمّی برهانی است که در آن علت ها را از معلول های آن استخراج کنند (سیر از معلول به علّت). در فلسفۀ غرب، به ویژه نزد کانت، از دو نوع برهان یاد شده است. برهان پیشین و برهان پسین که گاهی به برهان اِنّی و لِمّی ترجمه شده است. برهان پیشین (یا ماقبل تجربه) به برهانی گفته می شود که صدق و کذبش بی نیاز از رجوع به تجربه و عالم خارج باشد. در قضیه هایی که مقدمات این نوع برهان را تشکیل می دهند مفاهیمی مانند زمان، مکان و علیت آمده اند که مستقل از تجربه وجود دارند. ما این مفاهیم را از تجربه به دست نمی آوریم، بلکه با به کاربستن آن هاست که تجربه حاصل می کنیم. در برهان پسین (یا مابعد تجربه) ما صدق و کذب قضایا را فقط از طریق مشاهده و تجربه به دست می آوریم و از چند مشاهده و تجربه به نتیجۀ کلی می رسیم. این نوع برهان در واقع استدلال استقرایی است و برهان به معنی خاص کلمه نیست.