بازدارندگی نماز

[ویکی فقه] بازدارندگی نماز از فحشا و منکرات، صریح آیه شریفه قرآن است «و اقم الصّلوة انّ الصّلوة تنهی عن الفحشاء و المنکر و لذکر الله اکبر؛ نماز را برپا دار، زیرا نماز انسان را از کارهای زشت و ناپسند باز می دارد و یاد خدا بسیار بزرگ تر است».
بعد از بیان این دستور که در حقیقت جنبه آموزش دارد، به دستور دوم می پردازد که شاخه اصلی پرورش است، می گوید: «و نماز را برپا دارید. (و اقم الصلوة).سپس به فلسفه بزرگ نماز پرداخته می گوید: (زیرا نماز انسان را از زشتی ها و منکرات باز می دارد)، (ان الصلوة تنهی عن الفحشاء و المنکر). (در فرق میان «فحشاء» و «منکر» می توان گفت: «فحشاء» اشاره به گناهان بزرگ پنهانی، و «منکر» گناهان بزرگ آشکار است، و یا فحشاء گناهانی است که بر اثر غلبه قوای شهویه، و منکر بر اثر غلبه قوه غضبیه صورت می گیرد.)
کیفیت بازدارندگی از فحشا
طبیعت نماز از آنجا که انسان را به یاد نیرومند ترین عامل بازدارنده یعنی اعتقاد به مبدء و معاد می اندازد دارای اثر بازدارندگی از فحشاء و منکر است.انسانی که به نماز می ایستد، تکبیر می گوید، خدا را از همه چیز بر تر و بالا تر می شمرد، به یاد نعمت های او می افتد، حمد و سپاس او می گوید، او را به رحمانیّت و رحیمیّت می ستاید، به یاد روز جزای او می افتد، اعتراف به بندگی او می کند، از او یاری می جوید صراط مستقیم از او می طلبد، و از راه کسانی که غضب بر آنها شده و گمراهان به خدا پناه می برد (مضمون سوره حمد).بدون شکّ در قلب و روح چنین انسانی جنبشی به سوی حقّ و حرکتی به سوی پاکی و جهشی به سوی تقوا پیدا می شود.برای خدا (رکوع) می کند، ودر پیشگاه او پیشانی بر خاک می نهد، غرق در عظمت او می شود و خودخواهی ها و خود برتربینی ها را فراموش می کند.شهادت به یگانگی او می دهد گواهی به رسالت پیامبر (صلّی الله علیه و آله) می دهد.بر پیامبرش درود می فرستد و دست به درگاه خدای برمی دارد که در زمره بندگان صالح او قرار گیرد (تشهد و سلام).همه این امور موجی از معنویت در وجود او ایجاد می کند، موجی که سد نیرومندی در برابر گناه محسوب می شود.این عمل چند بار در شبانه روز تکرار می گردد، هنگامی که صبح از خواب برمی خیزد در یاد او غرق می شود.در وسط روز هنگامی که غرق زندگی مادّی شده ناگهان صدای تکبیر مؤذن را می شنود، برنامه خود را قطع کرده، به درگاه او می شتابد، و حتّی در پایان روز و آغاز شب پیش از آنکه به بستر استراحت رود با او راز و نیاز می کند و دل را مرکز انوار او می سازد.از این گذشته به هنگامی که آماده مقدّمات نماز می شود خود را شستشو می دهد پاک می کند، حرام و غصب را از خود دور می سازد و به بارگاه دوست می رود، همه این امور تاثیر بازدارنده در برابر خط فحشاء و منکرات دارد.منتها هر نمازی به همان اندازه که از شرایط کمال و روح عبادت برخوردار است نهی از فحشا و منکر می کند، گاه نهی کلّی و جامع و گاه نهی جزئی و محدود.ممکن نیست کسی نماز بخواند و هیچگونه اثری در او نبخشد هر چند نمازش صوری باشد هر چند آلوده گناه باشد، البتّه این گونه نماز تاثیرش کم است، این گونه افراد اگر همان نماز را نمی خواندند از این هم آلوده تر بودند.روشن تر بگوییم: نهی از فحشاء و منکر سلسله مراتب و درجات زیادی دارد و هر نمازی به نسبت رعایت شرایط دارای بعضی از این درجات است.
تفیسر واژگان آیه
در تفسیر نمونه آمده: مهم ترین فلسفه و آثار نماز بازدارندگی از زشتی ها و گناهان است.منظور از (نهی نماز) هم نهی تشریعی است، یعنی صحت و کمال نماز مشروط به ترک گناهان است و هم نهی تکوینی، یعنی نماز ذاتاً اثر بازدارندگی از گناهان دارد.فحشاء اشاره به گناهان بزرگ پنهانی است. منکر اشاره به گناهان بزرگ و آشکار است.می گویند فحشاء گناهانی است که بر اثر غلبه قوای شهویه دامن گیر انسان می شود.ولی منکر، یعنی گناهانی که بر اثر غلبه قوه غضبیّه صورت می گیرد.
دیدگاه علامه طباطبایی
...