ایل ذوالقدر

ایل ذوالقدر یکی از ۷ ایل اصلی تُرکمان قزلباش بود. [ ۱] [ ۲] [ ۳] [ ۴] ایل ذوالقدر پیش از مهاجرت از آناتولی و پیوستن به ارتش قزلباش حکومت ذوالقدریان را در آناتولی تأسیس کردند. [ ۵] [ ۶] [ ۷] همچنین این ایل از زیرشاخه های ایل بیات از ایلات ۲۴گانه اوغوز است. [ ۶] ایل ذوالقدر در دوران شاه اسماعیل صفوی همراه با شش ایل بزرگ تُرکمان ( ایل افشار، ایل شاملو، ایل استاجلو، ایل تکلو، ایل روملو و ایل قاجار ) از آناتولی عثمانی به ایران آمدند و پایه های شاهنشاهی صفوی را بنیاد گذاردند. [ ۲] [ ۳]
مهم ترین قبایل قزلباش عبارت بودند از ایل افشار، ایل قاجار، ایل شاملو، ایل تکلو، ایل ذوالقدر، ایل روملو و ایل استاجلو، که همگی از آناتولی و سوریه به ایران آمده بودند. هر دودمان به بخش گوناگونی از ایران مهاجرت کرد و رهبرانشان پس از فتح آن مناطق به حکومت آن دیار منصوب شدند؛ بنابراین استاجلوها در آذربایجان و بخشی در عراق عجم و کرمان اقامت کردند؛ فارس در کنترل «ایل ذوالقدر» قرار گرفت، طایفه قهرمانلو در شیروان و ایل شاملو در خراسان اقامت نمود، و ایل تکلو حکمرانی اصفهان، همدان و بخش هایی از عراق عجم را گرفت؛ ایل افشار کهگیلویه و خوزستان را داشت و بغداد در کنترل طایفهٔ ماوشلو قبیله ای کوچک تر و منشعب از آق قویونلوها بود. [ ۸] در واقع، مهاجرت قبایل تُرک از آناتولی و سوریه به ایران، که مربوط به قرن چهاردهم است، در به قدرت رسیدن صفویه و ماندگاری آن ها به عنوان یک سلسله سیاسی کمک زیادی کرد. [ ۹]
ایل ذوالقدر متشکل از طوایف زیر است:[ ۱۰] [ ۱۱]
سوکلان
شمس الدین لو
حاجیلر
قرغلو
ایل ذوالقدر بسته به محل سکونت خود به لهجه های گوناگونی از زبان ترکی تکلم می کنند. برای مثال حاجیلرهای ساکن ترکمن صحرا به گویشی از زبان ترکی خرسانی ( ترکی قزلباش ) سخن می گویند. یا ذوالقدرهای ساکن آذربایجان به لهجه ای ازترکی آذری سخن می گویند.
البته ذوالقدرهای ساکن استان فارس متأثر از سکونت بلندمدتشان در این منطقه و همزیستی با سایر اقوام، امروزه به زبان فارسی صحبت می کنند.
ایل ذوالقدر در داخل ایران بیشتر در استان فارس ساکن هستند؛ چرا که از نظر تاریخی در دورهٔ صفوی حکومت ایالت فارس در اختیار آنان بود. در دوره های بعد، حکومت آن ها به نواحی جهرم و فسا محدود شد و این رو افراد خاندان ذوالقدر اکنون بیشتر در شیراز و جهرم و فسا ساکن هستند. در مناطق مختلف آذربایجان مانند استان زنجان نیز می توان حضور ایل ذوالقدر را در کنار سایر طوایف قزلباش مشاهده کرد. در سایر نقاط ایران نیز حضور ایل ذوالقدر مشاهده می شود؛ به عنوان مثال در توابع ازنا در استان لرستان، روستایی به نام ذوالقدر وجود دارد. در کشور ترکیه امروزی نیز در نواحی مختلف و با تمرکز بیشتر در استان قهرمان مرعش و شهر البستان که روزگاری پایتخت حکومت ذوالقدریه بوده است، [ ۱۲] افرادی از ایل ذوالقدر ساکن هستند و آثار تاریخی بسیاری از دوران حکومت ایل ذوالقدر ( که به ذوالقدریان مشهور بوده اند ) بر آن مناطق وجود دارد. گردهمایی های سالانه ای نیز از سمت افراد این ایل در آن مناطق برگزار می شود.