البرهان فی تفسیر القران

[ویکی شیعه] البرهان فی تفسیر القرآن. البرهان فی تفسیر القرآن ، از مهمترین تفاسیر شیعی و روایی قرآن کریم، تألیف سید هاشم بحرانی. نویسنده در این تفسیر به تناسب آیات قرآن کریم، به موضوعات فقهی، قصص ، احادیث نبوی و فضایل اهل بیت(ع) اشاره کرده است . بحرانی اخباری است و تفسیر وی با رویکردی اخباری گرایانه نوشته شده. مفسران و پژوهشگران، اشکالات و انتقاداتی بر برخی مطالب آن وارد کرده اند.
این تفسیر فقط روایات تفسیری آیات قرآنی را گرد آورده و مؤلف از تحلیل، ارزیابی و اجتهاد درباره معانی آیات که در تفاسیری مانند التبیان دیده می شود، پرهیز کرده است.
سید هاشم بحرانی مشهور به علامه بحرانی از فقها، محدثین و مفسرین شیعه در قرن یازدهم و اوایل قرن دوازدهم قمری است.

[ویکی نور] البرهان فی تفسیر القرآن. تفسیر البرهان اثر علامه سید هاشم بحرانی از تفاسیر بنام شیعه می باشد.
مؤلف با چینش سه مقدمه، انگیزه خود را بیان می دارد:
چاپ جدید این کتاب، در پنج جلد به قطع رحلی، توسط مرکز چاپ و نشر مؤسسه بعثت تهران با تحقیق گروه بحث های اسلامی مؤسسه و مقدمه محققانه شیخ محمدمهدی آصفی، صورت گرفته است.
استاد آصفی در مقدمه خود به مباحث ذیل اشاره دارند: 1. سه دیدگاه در تفسیر؛ 2. نیاز به تفسیر برای فهم قرآن؛ 3. حجیت ظواهر قرآن؛ 4. سه عامل مهم از عوامل ایجادکننده ضرورت تفسیر؛ 5. تاریخ تفسیر (در مراحل سه گانه) و بایسته های مرحله سوم؛ 6. خطوط و اصول کلی تفسیر اهل بیت(ع): الف)- تنزیه خداوند از تجسیم؛ ب)- تنزیه انبیاء(ع) از گناه؛ ج)- محال بودن رؤیت خداوند؛ د)- نظر اهل بیت(ع) در هدایت و ضلالت؛ ه‍)- نظر اهل بیت(ع) در جبر و تفویض؛ و)- تفسیر قرآن به قرآن. 7. روش های تفسیری: الف)- تفسیر به رأی؛ ب)- تفسیر به مأثور. 8. تفسیر البرهان؛ 9. مصادر روایی تفسیر البرهان؛ 10. نقد و نظر؛ 11. جعل در روایات اهل بیت(ع).
اقدامات انجام گرفته در تحقیق (از طرف گروه بحث های اسلامی مؤسسه بعثت):

[ویکی فقه] البرهان فی تفسیر القرآن (کتاب). البرهان تفسیری است روایی، مربوط به قرن یازدهم که مؤلف آن بر اساس تفاسیر روایی قدمای امامیه، مانند فرات، عیاشی، محمد بن عباس ماهیار، علی بن ابراهیم، تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (علیه السلام) و برخی تفاسیر دیگر دست به جمع آوری روایات اهل بیت (علیهم السلام) زده است و هدف مؤلف آن گردآوری و تنظیم آنها بر اساس ترتیب سوره های قرآن بوده است. این تفسیر، در این جهت مانند دیگر تفاسیر روایی، به نقد و توضیح روایات دست نزده و از خود توضیحاتی نیاورده است; بلکه از کتابهای شیخ رجب برسی و جامع الاخبار و تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (علیه السلام) نقل کرده است. منابع روایی او بیش از ۵۸ عنوان است.بحرانی در آغاز تفسیر، مباحثی را در باب فضل علم و متعلم، فضل قرآن، جایگاه ثقلین در اسلام و نهی از تفسیر به رأی آورده است. وی در مقدمه، درباره علل تألیف و چگونگی کار خود توضیح می دهد و در همان جا می گوید: «من در مواردی که در آیه ای روایتی نیافتم، سخنان علی بن ابراهیم در تفسیر را نقل می کنم، چون کلام او به منزله روایت است؛ زیرا شاگرد امام و منسوب به امام است».
مؤلف با چینش سه مقدمه انگیزه خود را بیان می دارد:۱- همه بر شرف و بلند مرتبگی شان قرآن، واقفند و می دانند که نجات در تمسک به آن است، بحث، تلاوت و تفکر در معانی آن، سبب حیات قلبها و علم و عمل بدان، سبب تخلص از سختی هاست.۲- به اسرار و حقایق پنهان آن با عقول معمولی نتوان رسید، باید از اهل ذکر که اهل تنزیل و تاویل قرآنند، اخذ نمود.۳- دیدم که مفسرین و علماء، به آراء دیگرانی غیر از اهل بیت عصمت «علیهم السلام» رو آورده اند، در حالیکه باید در فهم اسرار و حقایق قرآن تا آشکار شدن تاویل و تفسیر اهل بیت «علیهم السلام»، توقف نمود به همین جهت برای فهم نظرات تفسیری و بیان اهل بیت «علیهم السلام» در تاویل و اسرار کتاب الهی، اقدام به جمع آوری روایات تفسیری وارده از آنها نمودم.
نسخه ها و چاپ های
کتاب حاضر غیر از چاپ های سنگی قدیم، در شکل جدید چند بار طبع گردیده است. از جمله چاپ حروفی در ۵ جلد (یک جلد مقدمه و ۴ جلد تفسیر) توسط مؤسسه اسماعیلیان قم، مؤسسه الوفا- بیروت در ۴ جلد، کتابفروشی اسلامیة، تهران در ۵ جلد، مؤسسه الرسالة بیروت در سال ۱۴۰۳ ه. ق.چاپ جدیدی در پنج جلد به قطع رحلی توسط مرکز چاپ و نشر مؤسسه بعثت تهران با تحقیق گروه بحث های اسلامی مؤسسه و مقدمه محققانه استاد آیت ا... شیخ محمدمهدی آصفی، صورت گرفته است.استاد آصفی در مقدمه خود به مباحث ذیل اشاره دارند: ۱- سه دیدگاه در تفسیر ۲- نیاز به تفسیر برای فهم قرآن ۳- حجیت ظواهر قرآن ۴- سه عامل مهم از عوامل ایجاد کننده ضرورت تفسیر ۵- تاریخ تفسیر (در مراحل سه گانه) و بایسته های مرحله سوم ۶- خطوط و اصول کلی تفسیر اهل بیت «علیهم السلام» الف) تنزیه خداوند از تجسیم ب) تنزیه انبیاء علیه السّلام از گناه ج) محال بودن رؤیت خداوند د) نظر اهل بیت علیه السّلام در هدایت و ضلالت ه) نظر اهل بیت علیه السّلام در حیر و تفویض و) تفسیر قرآن به قرآن ۷- روش های تفسیری الف) تفسیر به رای ب) تفسیر به ماثور ۸- تفسیر البرهان ۹- مصادر روایی تفسیر البرهان ۱۰- نقد و نظر ۱۱- جعل در روایات اهل بیت «علیهم السلام»اقدامات انجام گرفته در تحقیق (از طرف گروه بحث های اسلامی مؤسسه بعثت)۱- اصلاح و تصحیح بعضی مصادر.۲- مقابله تفسیر با نسخه های خطی و ثبت اختلاف ها.۳- استخراج احادیث از کتابهایی که مصنف از آنها نقل کرده و مقابله آنها با مصادر احادیث و ثبت اختلاف ها.۴- تصحیح اسانید و اسماء راویان و اعلام.۵- ضبط اسماء راویان و اعلام مختلف با حرکات و اعراب.۶- اشاره به ارجاعات مصنف (تقدم، یاتی).۷- حذف اضافات نسخه خطی (که از مؤلف نبوده است) از اصل کتاب و قرار دادن آنها در پرانتز.۸- ترتیب دادن (نوشتن) مستدرک البرهان، در آیاتی که مصنف ذکر نکرده است با توجه به مجموعه های روایات تفسیری مانند بحار الانوار، تفسیر نور الثقلین و...۹- ضبط صحیح نص روایی همراه با شرح مفردات مشکل.۱۰- دقت بر پاورقی ها و هماهنگی آن با متن و روایات مطرح شده.
نسخه های خطی
۱- نسخه ای در کتابخانه وزیری یزد به شماره (۵۹۹۸) - ۲- نسخه ای در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران به شماره (۸۴۴) ۳- نسخه ای در دار الکتب قاهره شماره (۱۹۱۰۹ ب) ۴- نسخه ای در کتابخانه فیضیه قم (۳۹- ۴۰- ۱۶ تفسیر) ۵- نسخه ای در کتابخانه عمومی آیت الله حکیم، عراق شماره (۶۹۰) ۶- نسخه ای در کتابخانه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به شماره (۴۵۷) ۷- نسخه ای در کتابخانه دانشکده الهیات دانشگاه تهران شماره ۲۰ ب و ۲۵ ب ۸- نسخه ای در کتابخانه آستان قدس رضوی مشهد شماره ۸۳- ۹۱ ۹- نسخه کتابخانه مدرسه عالی شهید مطهری تهران (۲۰۵۷).در این تحقیق، مؤسسه بعثت از نسخه های ذیل استفاده نموده است:۱- نسخه موجود در کتابخانه دانشکده الهیات دانشگاه تهران.۲- نسخه موجود در کتابخانه آستان قدس رضوی مشهد مقدس.۳- نسخه موجود در کتابخانه مدرسه عالی شهید مطهری، تهران.۴- نسخه چاپ سنگی سال ۱۳۰۲ هجری ۵- نسخه چاپ حروفی در چهار جزء، (و یک مقدمه) چاپ موسسه اسماعیلیان قم.در پایان هر جلد، فهرستی از سوره های مطرح شده در آن به ترتیب آیات تفسیر شده هر سوره محتویات آن جلد را نمایان می کند.
گزارش محتوا
...

[ویکی شیعه] البرهان فی تفسیر القرآن (کتاب). البرهان فى تفسیر القرآن ، از مهمترین تفاسیر شیعی و روایی قرآن کریم، تألیف سید هاشم بحرانی. نویسنده در این تفسیر به تناسب آیات قرآن کریم، به موضوعات فقهی، قصص ، احادیث نبوی و فضایل اهل بیت(ع) اشاره کرده است . بحرانی اخباری است و تفسیر وی با با این رویکرد نوشته شده است. مفسران و پژوهشگران، اشکالات و انتقاداتی بر برخی مطالب آن وارد کرده اند.
این تفسیر فقط روایات تفسیری آیات قرآنی را گرد آورده و مؤلف از تحلیل، ارزیابی و اجتهاد درباره معانی آیات که در تفاسیری مانند التبیان دیده می شود، پرهیز کرده است.
سید هاشم بحرانی مشهور به علامه بحرانی از فقها، محدثین و مفسرین شیعه در قرن یازدهم و اوایل قرن دوازدهم قمری است.