اقا نورالدین عراقی

[ویکی فقه] آقا نورالدین عراقی. سید محمد شفیع در سال ۱۲۸۷ هـ . ق، دارای فرزندی گردید که او را نورالدین نامید. دوران کودکی وی تحت پرورش های اخلاقی پدری پارسا و دانشور و عواطف مادری با ایمان سپری گشت.نورالدین با راهنمایی پدرش، در مدرسه سپهدار که از مهم ترین مراکز آموزشی اراک به شمار می رفت، تحصیلات مقدماتی را آغاز نمود. از جمله دوستان هم درس او که با وی هم حجره و هم مباحثه بودند، می توان به حاج میرزا محمد علیخان و آقا شیخ علی سنجانی اشاره کرد. آقا نورالدین از محضر دانشورانی استفاده کرد که مشهورترین آنان، آخوند ملا محمد امین می باشد.وی از برجسته ترین فضلای نیمه دوم قرن سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم اراک است. او در فقه، اصول، معانی، بیان، منطق، کلام و حکمت، صاحب نظر و نکته سنج بود. نظراتش در علوم عقلی و علوم نقلی مورد اعتنا و حائز اهمیت است. آقا نورالدین تقریرات درس خارج حاج ملا محمد امین را به نگارش درآورد. وی در این یادداشت های ارزشمندی که میراث گرانقدر و یادگاری ماندگار از دوران جوانی اوست، در مقابل استادش سر تعظیم و تکریم فرود آورده و او را به تبحّر و فضیلت یاد کرده است.بیماری وبا در تابستان سال ۱۳۱۰ هـ . ق، افراد زیادی را در اراک از پای در آورد. ملا محمد امین نیز بر اثر آن، دار فانی را وداع گفت.
آقا نورالدین برای ادامه تحصیل، به عراق رفت و ۷ سال در حوزه علمیه نجف اشرف، مشغول تحصیل شد. او با فراستی کم نظیر و ذهنی تابان، مراحل درسی را تا نیل به درجه اجتهاد، پشت سر نهاد. استادان حوزه علمیه نجف، او را فردی مهذب و دارای استعدادی فوق العاده یافتند.فرزندان آیة الله حاج آقا محسن اراکی به نام های حاج آقا محسن و حاج آقا مصطفی، از همدرسان وی بودند، ولی هیچ کدام موفق نشدند از نظر علمی به پایه آقا نورالدین برسند. حاج آقا محسن سؤال علمی پیچیده ای را مطرح می کند که دو فرزندش نمی توانند به نحوی بایسته و شایسته به آن پاسخ دهند. آقا نورالدین که در آن دوران، بهار زندگی را طی می کرد، پس از کسب اجازه از عمویش ـ حاج آقا محسن ـ از چند راه به پرسش او پاسخ می دهد و عموی خویش را قانع می سازد. حاج آقا محسن تحت تأثیر توانایی علمی، ابتکار و خلاقیت فکری برادرزاده خود قرار می گیرد و به فرزندان خود می گوید: شما به نجف بروید و هر وقت مثل آقا نورالدین شدید، به وطن برگردید. آقا نورالدین در درس حاج میرزا حبیب الله رشتی (۱۲۳۴ ـ ۱۳۱۲ هـ . ق) شرکت کرد. آخوند خراسانی (۱۲۵۵ ـ ۱۳۲۹هـ . ق) در اجازه اجتهاد ی که به آقا نورالدین داد، وی را این گونه معرفی کرد:« ... از کسانی که پیکر زیبای خود را به حلیه اجتهاد آراسته اند و چهره درخشان خویش را به نور استنباط پیراسته اند و زبده ارباب تدقیق، صاحب نفس زکیه و اخلاق پسندیده از برجستگان همگنان خود، سید بزرگوار و پرهیزگار سید نورالدین فرزند سید محمد شفیع عراقی است که غالب عمر گرانقدر خود را در راه تحصیل علوم شرعی گذرانیده است، تا به جایی که در اثر زحمات چندین ساله، واجد قوه استنباط شده و سزاوار است که در اخذ مسائل، طبق استنباط خود عمل کند و برای دیگران نیز شایسته تر است که در مسایل حلال و حرام به وی رجوع کنند». آقا نورالدین در درس حاج میرزا حسین بن حاج میرزا خلیل تهرانی (متوفا: ۱۳۲۶ هـ . ق) شرکت کرد و تحت تأثیر زهد و پارسایی او قرار گرفت. استادش با وجود پیری و ناتوانی ناشی از سالخوردگی، اشتغالات علمی و تلاش های توانفرسا، در جهت تربیت شاگردان، از انجام مستحبات دریغ نمی ورزید. حاج میرزا حسین تهرانی در اجازه اجتهاد به آقا نورالدین، شاگرد خود را چنین وصف نمود:« ... از کسانی که به مقصود خود رسیده و دو مرتبه ی علوم عقلی و علوم نقلی را به هم ارتباط داده اند و در عین حال به سعادت علم و عمل نایل گردیده و از دانش خود بهره گرفته اند، دانشمند، محقق و فاضل متبحّر، دریای ذخیره های علمی و چراغ فروزان دانش،خاتمة الفضلاء و المتبحّرین، مرد میدان تحقیق و سالک بزرگ راه تدقیق، سید بزرگوار شفیق سید نورالدین سلطان آبادی است، او به دلیل حسن ظنی که به من داشت، از من استجازه نمود، من هم به طریقی که از سابقین خود مجاز بودم، به وی اجازه نقل و تحقیق در مأثر مدوّن مذهب تشیع از کتب اربعه و غیر آن را دادم، امید است که مرا از دعا ی خویش فراموش ننماید». آقا نورالدین یک دوره اصول فقه را نزد آیة الله آخوند ملا علی نهاوندی فراگرفت و درس های او را نوشت. از یادداشت های آیت الله اراکی بر می آید که شاگرد شیخ مرتضی انصاری و در فقه و اصول، صاحب نظر بود.آقا نورالدین می گوید:حاج میرزا نصرالله، ملایی و ریاست امور دینی را در مشهد مقدس عهده دار بود. او در درس شیخ انصاری شرکت نکرده بود، ولی از توانایی علمی خوبی برخوردار بود. در سفری که آخوند ملا علی نهاوندی، به مشهد مقدس می رود، با او دیدار می کند، بحث های علمی گوناگونی بین آن ها روی می دهد، تا آن که حاج میرزا نصر الله می گوید:تا به حال، به ملایی شیخ مرتضی اعتقادی نداشتم و کتابها و شاگردانش هم به دلم وقعی پیدا نکرد، ولی آخوند ملا علی اعتقاد مرا درباره وی متحول نمود و فهمیدم که ملایی شیخ، مرتبه والایی داشته است.آقا نورالدین در خصوص استادش، آخوند ملا علی نهاوندی یادآور شده است:او دوره اصول را در مدت ۶ ماه درس می گفت و من یک دوره در درس او حاضر شدم و تمام آن را نوشته و الان دارم. کسی تاب تحمل درسش را نداشت.
بازگشت به اراک
آقا نورالدین پس از ۷ سال تحصیل در حوزه علمیه نجف و نیل به درجه اجتهاد، در اواخر سال ۱۳۰۶ هـ . ق، به زادگاه خویش بازگشت. آقا نورالدین پس از ورود به اراک، امام جماعت ی مسجد کوچکی را ـ که در آخر کوچه انوری جنب بازار مرکزی شهر قرار گرفته بود ـ عهده دار شد.آقا نورالدین پس از مدتی، به مقام مرجعیت رسید. دانشمندان و مشتاقان دانش از دورترین نقاط، برای استفاده علمی از محضرش، به اراک می آمدند و از برکات علمی و اخلاقی او بهره کافی می گرفتند.آقا نورالدین به تدریس علوم معقول و علوم منقول پرداخت. آیة الله حاج شیخ محمد تقی بروجردی در کتاب «العشرات» می نویسد:اقامت من در عراق ۲۰ سال به طول انجامید و از طرفی، تحت توجه آقا سید نورالدین بودم. ایشان دارای مراتب اجتهاد و مرجعیت و دارای زهد و تقوی بودند. هر روز نزدیک به ۵۰ استفتاء از وی می شد که بدون مراجعه (به منابع) پاسخ تمام آنها را می نوشت. او صبح، جواهر درس می گفت و بعد از آن، شرح اصول کافی ملاصدرا را مباحثه می کرد و عصر، اصول خارج را مورد بحث قرار می داد.حالات شگفتی از ایشان مشاهده کردم. همیشه در حضورش بودم. طبعم چنان بود که این گونه مردان بزرگ را که می یافتم، با آنان انس می گرفتم؛ بسیار استفاده روحی و معنوی می بردم. حاج آقا نورالدین پیش از آیة الله حاج شیخ عبدالکریم حائری، ریاست حوزه علمیه اراک را به عهده داشت. آیة الله اراکی فرمود:شخصیت آقا نورالدین چنان بود که علمای زمان خویش و حتی مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری را تحت الشعاع قرار داد. از قم، عده ای شیفته معرفت و دیانت، به خدمتش آمدند و اظهار نمودند: این شهر مرکزیت دارد، ولی آن طور که شایسته آن است، از یک مرکز علوم دینی منسجم، گسترده و جامع برخوردار نیست. شما برای رفع این کاستی، به قم تشریف فرما شوید و این کمبود را ترمیم نمایید. آقا نورالدین پاسخ می دهد:من معذورم، امّا کسی را برای شما می فرستم که از عهده این کار برآید و سپس مرحوم آیة الله شیخ عبدالکریم حائری را فرستاد. حتی بودجه اولیه تأسیس حوزه علمیه قم را به آقا نورالدین نسبت می دهند، به این شرح که هر چه گندم در اختیار آقا بوده، دستور می دهد در شهر کاشان به فروش برسانند و پولش را در اختیار حاج شیخ عبدالکریم قرار دهند تا در راه اندازی این کار خطیر و مقدس، توقف و خللی پیش نیاید.
شاگردان
۱. آیة الله العظمی محمد علی اراکی.۲. آیة الله حاج شیخ عبدالنبی عراقی.۳. محمد تقی بروجردی، نویسنده «العشرات».۴. آقا شیخ رضا نوری.۵. شیخ ذبیح الله ارضی.۶. ابراهیم دهگان.۷. میرزا مهدی بروجردی.۸. میرزا عبدالحسین صاحب الداری بروجردی.۹. شیخ حسین عرب انجدانی.
مقام علمی
...

[ویکی اهل البیت] آقا نورالدین عراقی. آقا نورالدین اراکی فقیهی فرزانه، عارفی خداشناس و حکیمی هوشیار بود که مقامات علمی و معنویش تمامی علما و سادات اراک را تحت الشعاع قرار داد. آن بزرگوار از مجتهدین بود و از دیدگاه مراجع تقلید، به عنوان امین شرع انور و صاحب امر و دارای نفوذ روحانی و معنوی مطرح بود، تا جایی که وی را پناه سیاسی و مذهبی مردم خوانده اند.
سید محمد شفیع در سال 1287 هـ.ق دارای فرزندی گردید که او را نورالدین نامید. دوران کودکی وی زیر نظر پرورش های اخلاقی پدری پارسا و دانشور و عواطف مادری با ایمان سپری گشت.
نورالدین با راهنمایی پدرش، در مدرسه سپهدار که از مهمترین مراکز آموزشی اراک بشمار می رفت، تحصیلات مقدماتی را آغاز نمود. از جمله دوستان هم درس او که با وی هم حجره و هم مباحثه بودند، می توان به حاج میرزا محمد علیخان و آقا شیخ علی سنجانی اشاره کرد. آقا نورالدین از محضر دانشورانی استفاده کرد که مشهورترین آنان، آخوند ملا محمد امین می باشد. وی از برجسته ترین فضلای نیمه دوم قرن سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم اراک است. او در فقه، اصول، معانی، بیان، منطق، کلام و حکمت، صاحب نظر و نکته سنج بود. نظراتش در علوم عقلی و نقلی مورد اعتنا و حائز اهمیت است. آقا نورالدین تقریرات درس خارج حاج ملا محمد امین را به نگارش درآورد. وی در این یادداشت های ارزشمند که میراث گرانقدر و یادگاری ماندگار از دوران جوانی است، در مقابل استادش سر تعظیم و تکریم فرود آورد و او را به تبحر و فضیلت یاد کرده است. بیماری وبا در تابستان سال 1310 هـ.ق افراد زیادی را در اراک از پای درآورد. ملا محمد امین نیز بر اثر آن، دار فانی را وداع گفت.
آقا نورالدین برای ادامه تحصیل، به عراق رفت و 7 سال در حوزه علمیه نجف اشرف، مشغول تحصیل شد. او با فراستی کم نظیر و ذهنی تابان، مراحل درسی را تا نیل به درجه اجتهاد، پشت سر نهاد. استادان حوزه علمیه نجف، او را فردی مهذب و دارای استعدادی فوق العاده یافتند. فرزندان آیت الله حاج آقا محسن اراکی به نام های حاج آقا محسن و حاج آقا مصطفی، از همدرسان وی بودند، ولی هیچ کدام موفق نشدند از نظر علمی به پایه آقا نورالدین برسند.
حاج آقا محسن سؤال علمی پیچیده ای را مطرح می کند که دو فرزندش نمی توانند به نحوی بایسته و شایسته به آن پاسخ دهند. آقا نورالدین که در آن دوران، بهار زندگی را طی می کرد، پس از کسب اجازه از عمویش ـ حاج آقا محسن ـ از چند راه به پرسش او پاسخ می دهد و عموی خویش را قانع می سازد. حاج آقا محسن تحت تأثیر توانایی علمی، ابتکار و خلاقیت فکری برادرزاده خود قرار می گیرد و به فرزندان خود می گوید: شما به نجف بروید و هر وقت مثل آقا نورالدین شدید، به وطن برگردید.
حاج میرزا حبیب الله رشتی (1234ـ1312 هـ.ق) حاج میرزا حسین بن حاج میرزا خلیل تهرانی (متوفا: 1326 هـ.ق)از جمله اساتید آقا نورالدین بوده اند و او از آخوند خراسانی (1255ـ1329هـ.ق) و حاج میرزا حسین تهرانی اجازه اجتهاد دریافت نمود.
آقا نورالدین یک دوره اصول فقه را نزد آیت الله آخوند ملا علی نهاوندی فراگرفت و درس های او را نوشت. از یادداشت های آیت الله اراکی برمی آید که شاگرد شیخ مرتضی انصاری و در فقه و اصول، صاحب نظر بود. آقا نورالدین می گوید: حاج میرزا نصرالله، ملا و ریاست امور دینی را در مشهد مقدس عهده دار بود. او در درس شیخ انصاری شرکت نکرده بود، ولی از توانایی علمی برخوردار بود. در سفری که آخوند ملاعلی نهاوندی، به مشهد مقدس می رود، با او دیدار می کند، بحث های علمی گوناگونی بین آن‎ها روی می دهد، تا آن که حاج میرزا نصرالله می گوید: تا به حال، به ملایی شیخ مرتضی اعتقادی نداشتم و کتاب ها و شاگردانش هم به دلم وقعی پیدا نکرد، ولی آخوند ملا علی اعتقاد مرا درباره وی متحول نمود و فهمیدم که ملایی شیخ، مرتبه والایی داشته است. آقا نورالدین در خصوص استادش، آخوند ملا علی نهاوندی یادآور شده است: او دوره اصول را در مدت 6 ماه درس می گفت و من یک دوره در درس او حاضر شدم و تمام آن را نوشته و الان دارم. کسی تاب تحمل درسش را نداشت.
آقا نورالدین پس از 7 سال تحصیل در حوزه علمیه نجف و نیل به درجه اجتهاد، در اواخر سال 1306 هـ.ق به زادگاه خویش بازگشت. آقا نورالدین پس از ورود به اراک، امام جماعت مسجد کوچکی را ـ که در آخر کوچه انوری جنب بازار مرکزی شهر قرار گرفته بود ـ عهده دار شد.