اسلام

[ویکی فقه] اسلام، گرویدن به آیین آسمانی حضرت محمد صلّی اللّه علیه و آله را گویند که یکی از ادیان توحیدی و ابراهیمی است و از جامعیت خاصی نسبت به دیگر ادیان برخوردار است.از این عنوان در بیشتر باب های فقهی مانند طهارت، صلات، زکات، صوم، حج، جهاد، تجارت، وصیّت، نکاح، نذر، کفّارات، صید و ذباحه، شفعه، احیاء موات، لقطه، حدود و قصاص سخن رفته است.واژۀ اسلام افزون بر معنای یاد شده بر خود آیین و شریعت آسمانی آن حضرت نیز اطلاق شده است.
اسلام درلغت به معنای انقیاد و تسلیم شدن است شخص فرمانبردار و مطیع رادر لغت مسلم یا مسلمان می گویند.
معنای اصلاحی
دراصطلاح عبارت است از گفتن شهادتین بازبان است «لا اله الا الله محمد رسول الله» که اولین مرتبه اسلام است که شیعه و سنی در آن اتفاق دارند.
تفاوت اسلام و ایمان
تفاوت اسلام به مفهوم نخست با ایمان، در آن است که اسلام، گرویدن به آیین حضرت محمد صلّی اللّه علیه و آله در زبان است، لیکن ایمان گرویدن به آن در زبان همراه با اعتقاد قلبی و عمل به احکام و دستورهای آن می باشد. البته برای ایمان دو معنای دیگر نیز ذکر شده است؛ یکی عام که هم معنای با اسلام است و دیگری خاص که عبارت است از اعتقاد داشتن و پذیرش ولایت و امامت دوازده امام معصوم علیهم السّلام.
جواهر الکلام، ج۶، ص۵۹.
...

[ویکی شیعه] اسلام، از ادیان توحیدی و ابراهیمی است. پیام آور این دین حضرت محمد(ص) است که از طریق وحی از جانب خدا قرآن را برای بشریت آورده است. شروع دعوت به اسلام در سال ۶۱۰ میلادی در مکه واقع در شبه جزیره عربستان بود. توسعه روزافزون اسلام پس از هجرت پیامبر اسلام به شهر مدینه آغاز شد. از نظر مسلمانان حضرت محمد (ص) آخرین پیامبر الهی و اسلام آخرین دین است.
قرآن و سنت پیامبر اسلام (ص) و ائمه اصلی ترین منبع برای شناخت باورها و اعمال دینی اسلام هستند. به اعتقاد مسلمانان در قرآن هیچ گونه باطل و اشتباهی راه ندارد و از زمان نزول تا کنون بدون تحریف باقی مانده است. سنت نیز شامل گفتار و رفتار پیامبر و ائمه است که به صورت مکتوب نسل به نسل منتقل شده است.
مهم ترین ارکان اعتقادی اسلام توحید، نبوت پیامبر اسلام (ص) و معاد هستند. دستورات عملی اسلام به سه دسته عبادات، اخلاق و احکام مدنی و اجتماعی تقسیم می شوند. مهم ترین اعمال عبادی در اسلام نماز، روزه، خمس، زکات، حج و جهاد هستند. بخش زیادی از منابع اسلامی به معرفی اخلاق پسندیده و ناپسند و راه های عملی رسیدن به کمالات اخلاقی اختصاص دارد. توصیه به رعایت حقوق دیگران و دستوراتی برای تنظیم روابط اجتماعی و خانوادگی از جمله تعالیم اخلاقی اسلام است. اسلام برای بسیاری از امور زندگی روزمره نیز دستوراتی دارد، اموری مثل ازدواج، طلاق، خرید و فروش، اجاره و قضاوت که احکامشان در کتب فقهی تحت عنوان معاملات مورد بحث قرار می گیرد.

[ویکی اهل البیت] کلید واژه: مسلمان، خدا، اسلام، حضرت ابراهیم، تسلیم،
اسلام در اصطلاح آخرین دین توحیدی است. که خدا توسط پیامبر اسلام؛ حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله برای هدایت مردم فرستاده است.
اما اسلام در لغت به معنای تسلیم و گردن نهادن است و با توجه به آن دین اسلام آئینی است که برنامه کلی آن تسلیم شدن انسان است به خدای جهان و جهانیان و با این تعریف همه پیامبران به دین اسلام دعوت می نموده اند. این مطلب را قرآن نیز تصدیق می نماید:
اولین کسی که این دین را «اسلام» و پیروان آن را «مسلمان» نامید، حضرت ابراهیم علیه السلام بود.
علی علیه السلام در نهج البلاغه اسلام را اینگونه وصف می نماید:
خدا را سپاس که اسلام را تشریع، و آبشخوارهای آن را برای آن که بخواهد وارد شود آسان نمود، و ارکانش را در برابر آن که قصد غلبه بر آن دارد غیر قابل شکست قرار داد، و آن را برای کسی که به آن آویخت پناهگاه امن و برای وارد بر آن حریم سلامت قرار داد. آن را برهان ساخت برای کسی که به وسیله آن سخن گفت، و شاهد برای کسی که به وسیله آن به دفاع برخاست، و نور برای آن که طلب روشنی کرد، و فهم برای آن که اندیشه نمود، و مغز برای آن که آراسته به تدبیر شد، و نشانه برای بافراستی که راه حق جست، و بینایی برای کسی که عزم جزم کرد، و پند برای کسی که پند آموخت، و نجات برای آن که تصدیق کرد، و تکیه گاه برای کسی که به آن متّکی شد، و آسایش برای آن که خود را به آن واگذاشت، و سپر برای آن که صبر پیشه کرد. اسلام روشن ترین راه، و آشکارترین مسلک هاست، علائم راهش بلند، جاده هایش روشن، چراغهایش درخشان، میدان تمرینش آماده برای مسابقه، هدفش مرتفع، و جای دهنده مسابقه گذاران است، جایزه اش مورد رغبت، و سوارانش شریف. راهش تصدیق، نشانه اش اعمال شایسته، پایانش مرگ، میدان تمرینش دنیا، محل گرد آمدن مسابقه گذارانش قیامت، و جایزه مسابقه اش بهشت است.
محمدحسین طباطبائی، شیعه در اسلام

[ویکی الکتاب] معنی إِسْلَامُ: آیین اسلام-تسلیم کردن
معنی إِسْلَامَکُم: اسلام شما
معنی إِسْلَامِهِمْ: اسلام آنان
معنی أَسْلَمَ: تسلیم کرد-اسلام آورد
معنی ءَأَسْلَمْتُمْ: آیا اسلام می آورید
معنی سِّلْمِ: تسلیم بودن - اسلام
معنی أَسْلِمْ: تسلیم کن-اسلام بیاور
معنی أَسْلَمْتُ: تسلیم کردم-اسلام آوردم
معنی أَسْلَمْنَا: تسلیم کردیم-اسلام آوردیم
معنی أَسْلَمُواْ: تسلیم کردند-اسلام آوردند
معنی أَسْلِمُواْ: تسلیم کنید-اسلام آوردید
معنی یُسْلِمُونَ: اسلام بیاورند - مسلمان شوند
معنی مُؤَلَّفَةِ: پیوند داده شده - الفت داده شده (مقصود از مؤلفة قلوبهم کسانی هستند که با دادن سهمی از زکات به ایشان ، دلهایشان به طرف اسلام متمایل میشود و به تدریج به اسلام درمیآیند ، و یا اگر مسلمان نمیشوند ، مسلمانان را در دفع دشمن کمک میکنند ، و یا در برآوردن پاره...
معنی عُزَّیٰ: نام یکی ازبتهایی که معبود اعراب قبل از اسلام بوده است (لات و عزی و منات نام سه بت است که معبود عرب جاهلیت بودند و آنان را دختران خدا می دانستند و بت عزی نمادی از ستاره زهره بوده )
تکرار در قرآن: ۸(بار)

[ویکی فقه] اسلام (قرآن). واژه اسلام در قرآن به معنای تسلیم بودن در برابر دین (اراده و فرمان) خداوند که به واسطه پیامبران الهی به انسان ها ابلاغ شده آمده است.
اسلام به معنای انقیاد و گردن نهادن است. این واژه در قرآن به معنای تسلیم بودن در برابر دین (اراده و فرمان) خداوند که به واسطه پیامبران الهی به انسان ها ابلاغ شده آمده است. واژه اسلام پس از بعثت پیامبراکرم(صلی الله علیه وآله) به تدریج در مورد دین و شریعت آن حضرت به کار رفته و اکنون همین معنا از آن فهمیده می شود. در این مدخل، همین معنا مدّ نظر است؛ همان طور که برخی از مفسّران احتمال داده اند که مقصود از این واژه در قرآن، (در برخی موارد) همین معنا باشد. در این مدخل از واژه های «اسلام»، «ایمان»، «حق»، «دین»، «سبیل»، «نور» و ... استفاده شده است.
آینده اسلام
خداوند متعال در قرآنش راجع به آینده اسلام می فرماید که، اسلام، فروزان و تابنده تا ابد باقی خواهد ماند: «یریدون أن یطفـوا نور الله بأفوههم ویأبی الله إلاّ أن ... » آنها می خواهند نور خدا را با دهان خود خاموش کنند، ولی خداجز این نمی خواهد که ... .(مرحوم طبرسی از اکثر مفسّران نقل کرده است که مقصود از «نور اللّه» قرآن و اسلام است. )
← نور اسلام
وعده خداوند مبنی بر حاکمیّت و غلبه اسلام بر تمام ادیان: «هو الَّذی أرسل رسوله بالهدی ودین الحقّ لیظهره علی الدّین کلّه ... » او کسی است که رسولش را با هدایت و آئین حق فرستاد تا او را بر همه آئینها غالب گرداند ... . «هو الّذی أرسل رسوله بالهدی ودین الحقّ لیظهره علی الدّین کلّه ... » اوست کسی که پیامبر خود را به (قصد) هدایت با آیین درست روانه ساخت تا آن را بر تمام ادیان پیروز گرداند ... . «یریدون لیطفـوا نور الله بأفوههم والله متمّ نوره ...• هو الّذی أرسل رسوله بالهدی ودین الحقّ لیظهره علی الدّین کلّه ... » می خواهند نور خدا را با دهان خود خاموش کنند و حال آنکه خدا گر چه کافران را ناخوش افتد نور خود را کامل خواهد گردانید•اوست کسی که فرستاده خود را با هدایت و آیین درست روانه کرد تا آن را بر هر چه دین است فائق گرداند ... .
عناوین مرتبط
...

آخرین و کامل ترین دین توحیدی و ابراهیمی جهان که حدود ۱۴۰۰ سال پیش از سوی خدا توسط محمد بن عبدالله (ص) برای هدایت انسان به سوی رستگاری در مکه اعلام شد و به خاطر جذابیت و آزادی بخش بودن آن در مدتی کمتر از ۲۳ سال تقریباً همۀ ساکنان عربستان آن را پذیرفتند و با گسترشی سریع و چشمگیر در فاصله­ای کمتر از نیم قرن به دین غالب بخش وسیعی از آسیا و آفریقا مبدل شد. این دین هم اکنون با ۱میلیارد و ۵۷۰میلیون پیرو (۲۰۰۹)، در مکان دوم، پس از دین مسیحیت، جای دارد. پیروان این دین را مُسْلِم یا مسلمان می­ خوانند.معنای اسلام. اسلام در زبان عربی از ریشه (س ل م) به معنای تسلیم، اطاعت و صلح اشتقاق یافته است. آن را به اخلاص در عبادت خدا و اعتقاد به شریعت حضرت محمد (ص) و تسلیم در برابر احکام دین هم تعریف کرده اند. تسلیم جامع ­ترین تعریف برای اسلام است که شامل اطاعت، صلح و ایمنی می­ شود، همچنان که در روایات آمده است که مسلمان کسی است که دیگران از دست و زبان او ایمن باشند. مطابق با بیان قرآن، این دین به هیچ روی میان پیامبران الهی جدایی قائل نیست ( بقره /۲/ ۱۳۶)، بلکه همۀ آن ها را به عنوان انسان­ های معصوم که مبلّغ دینی واحد با صورت های گوناگون هستند مورد احترام قرار می دهد. دین همۀ آن ها اسلام است، و آموزه مشترک آن تسلیم در برابر فرمان خداوند یکتاست. بر این اساس، واژه اسلام در قرآن گاهی به معنای مطلق دین خدا (آل عمران، ۶۷؛ بقره، ۱۲۸؛ نساء، ۱۲۵) و گاه به معنای خاص دین حضرت رسول(ص) (آل عمران، ۱۹و ۸۵؛ مائده، ۳) آمده است.
اسلام و ایمان در قرآن. رابطۀ اسلام با ایمان با تعابیری مختلف بیان شده است. از بیانات قرآنی (حجرات، ۴۹ و ۱۴) استفاده می­ شود که اسلام آوردن، مرحله ای آغازین در پذیرش دین الهی است و لزوماً با ایمانی راسخ در قلب همراه نیست. اسلام اظهار اعتقاد به زبان است اما ایمان حقیقت اعتقاد است. بدین جهت به عقیده اغلب مسلمانان از شیعه و سنّی، اسلام غیر از ایمان است. در واقع هر مؤمنی مسلمان است، اما هر مسلمانی لزوماً مؤمن نیست. اما معتزله، زیدیه وخوارج فرقی بین اسلام و ایمان قائل نیستند.
اصول اعتقادی اسلام. اسلام دارای اصول و فروع است. اصول اعتقادی اسلام بر سه پایۀ توحید، نبوت و معاد استوار است که تمام مذاهب اسلامی بر آن ها اتفاق دارند. این سه اصل در سایر ادیان توحیدی و ابراهیمی نیز وجود داشته است، ولی آنچه اسلام را از سایر ادیان متمایز می سازد، فروع اعتقادی و عبادی آن است. عقاید و عبادات اسلام بر اساس توحید است. توحید یعنی خداوند تنها آفریننده و پروردگار جهان است و در ذات، صفات و افعال یگانه است و شریکی ندارد. قرآن کریم همواره به توکل به الله، اعتقاد به او، پذیرفتن ولایت او، دوستی یا دشمنی در راه او و اخلاص در نیت و عمل سفارش می کند؛ نیز شرک به خدا از نظر قرآن بزرگ ترین ظلم و گناهی نابخشودنی است. پس از توحید مهم ترین اصل، رسالت و نبوت است. یعنی اعتقاد به این که حضرت محمد (ص) پیام آور و فرستاده خداست و به عنوان آخرین پیامبر از سوی خداوند برگزیده شده است و شریعت اش کامل ترین آن ها است. در واقع رحمانیت خداوند اقتضاء می­ کند که پیامبری از جنس مردم را مبعوث کند تا واسطۀ خدا و خلق باشد و آیات خدا را بر ایشان بخواند و آنان را از هر گناه پاک سازد و به آنان کتاب و حکمت بیاموزد (جمعه، ۲). اعتقاد بر این است که وحی یا شعور باطنی پیامبران هرگز دستخوش دگرگونی و فساد نمی شود و پیامبران در دریافت، ابلاغ و عمل به آن از لغزش، فراموشی و خطا مصون هستند؛ از این روست که پیامبران همگی معصوم اند (عصمت علمی و عملی). از ویژگی های پیامبران آوردن معجزه برای اثبات نبوت خویش است. معجزه بزرگ حضرت رسول (ص) قرآن است. قرآن مجموعه ای از گفتارهای خداوند است که به پیامبر وحی گردیده و علوم و معارف، احکام و اوامر و نواهی در آن بیان شده است. هیچ باطلی در آن راه ندارد؛ هرگز تحریف نشده است و قرآنی که اکنون در دست است، همان است که کاتبان وحی از زبان پیامبر (ص) شنیده و نوشته اند. این کتاب به زبان عربی فصیح است و واژه به واژه توسط فرشته وحی، جبرئیل امین، از جانب خداوند بر قلب و زبان پیامبر، هم به صورت یکباره و هم به گونه ای تدریجی و در طول ۲۳ سال، نازل شده است. قرآن مطمئن ترین و معتبرترین سند دینی نزد مسلمانان است. تمام مذاهب اسلامی بر درستی متن آن اتفاق نظر دارند و اختلاف در نحوه خواندن متن، تفسیر و گاه ترتیب آن است. اعتقاد به روز رستاخیز و زندگی پس از مرگ و ثواب و عقاب اصل سوم اعتقادی اسلام است که از آن به معاد یاد می شود. در باور اسلامی، روز قیامت بی شک رخ خواهد داد و در دادگاه الهی به خوب و بد کردارها و گفتارها و اندیشه­ های انسان ها رسیدگی خواهد شد و سرانجام، نیکان به بهشت، و بدکاران به دوزخ خواهند رفت. در باور شیعیان، امامت و عدل نیز از اصول دین است و گاهی این دو، اصول مذهب خوانده می شوند. در واقع، اعتقاد به عدل الهی در امتداد اعتقاد به توحید و اعتقاد به امامت در امتداد اعتقاد به نبوت می باشد.
عبادات. بخش مهمی از مجموعۀ اعمال و رفتاری را تشکیل می دهند که در فرهنگ اسلامی با عنوان فروع دین شناخته شده است. در کنار مجموعۀ اعتقادی «اصول دین»، فروع دین ناظر بر جنبه های عملی دعوت اسلامی است. در بین شیعیان رایج است که فروع دین مشتمل بر نماز، روزه، زکات، خمس، حج، جهاد، امر به معروف، نهی از منکر، تولی و تبّری است، اما مذاهب اهل سنت به برخی از این فروع تأکید زیادی نکرده اند. نماز مهم ترین فریضه ای است که مسلمانان پنج نوبت در روز آن را به جای می آورند. نماز به مثابه ستون دین، و رابطۀ مستقیم با خداوند است که نمازگزار را از زشتی ها به دور می دارد. برگزاری آن به صورت جماعت بسیار مورد تأکید و ثواب آن بیرون از اندازه است. روزه عبادتی موسمی و یک ماه در سال است. رمضان ماه ضیافت خدا و فرصتی برای جهاد با نفس، مواسات با خلق، و انس با معبود شمرده شده است و خداوند امتیازات خاصی برای این ماه مقرر داشته است. خمس و زکات هزینه جهاد و دفاع و اداره کشور و رسیدگی به نیازمندان را تأمین می سازد. زکات همچنان که از معنای لغوی آن برمی آید، افزون بر انفاق مالی، از موجبات تزکیه و پاکسازی روح است. حج فریضه ای است که فقط برای یک بار در عمر، برای کسانی که توانایی آن را دارند، واجب می شود. موسم حج فرصتی برای تصفیۀ روح، شرکت در بزرگ ترین گردهـمایی سالانه مسلمانان جهان و دفاع از وحدت و عظمت امت اسلامی و بدین سبب از ضروریات تداوم عزت امت اسلامی است که تبرّی از دشمنان خدا در آن متبلور می گردد. امر به معروف و نهی از منکر، به عنوان آموزش همگانی، پیونددهندۀ پیکره و اعضای جامعه با یکدیگر است. عمل به آن باعث رفع معایب و نشر فضایل و ترک آن موجب تسلط اشرار بر جامعه است.
اخلاق اسلامی. اسلام به اخلاق و معنویت تا آن جا اهمیت می دهد که پیامبر اسلام (ص) هدف از بعثت خود را تکمیل مکارم اخلاق معرفی می کند. از دیدگاه اسلام، صفای باطن، اندیشۀ پاک و قلب سلیم اهمیت بسیار دارد. نیت خیر به اندازۀ عمل خیر، و حتی برتر از آن است و لازمۀ قبولی کار خیر در پیشگاه خدا، برخورداری از نیت پاک و خالص است. در اخلاق اسلامی به فضایلی مانند عدل، انصاف، وفای به عهد، شجاعت، فروتنی، گذشت، بردباری، عفت، پاکدامنی، صبر، استقامت، تقوا، صلۀ رحم، اصلاح بین مردم، گره گشایی، شفقت بر خلق، شرکت در غم و شادی دیگران، دعا، توبه و مانند آن تأکید فراوان شده است و از ضرورت اجتناب از رذائل اخلاقی چون تکبر، حسد، دروغ، تهمت، غیبت، پایمال کردن حقوق دیگران، تعصب، بدگمانی، تمسخر، سخن چینی، دشمنی، حب مقام و مال، و مانند این ها مکرر سخن رفته است.
فقه و قانون اسلامی. در کنار عقاید و اخلاق، فقه از دیگر شاخه­ های معارف اسلامی است. فقه دانشی است که از راه ادله و اصول خاص خود از شرایع اسلام صحبت می کند. کسی که عالم به احکام دینی باشد و قدرت استنباط آ ن ها را از منابع اسلامی (قرآن، سنت، اجماع، عقل و به اعتقاد اهل سنّت قیاس) داشته باشد، مجتهد یا فقیه خوانده می شود. قوانین فقه اسلام نخست در دوران ۲۳ ساله رسالت حضرت رسول (ص) و با نزول تدریجی قرآن شکل گرفت. در دوره ۳۰ ساله خلفای راشدین قرآن جمع آوری گردید و احادیث نیز توسط صحابه و تابعین جمع آوری و تدوین گردید. در زمان امام علی (ع) قوانین اسلامی برای نخستین بار جمع آوری و آیین دادرسی مدون شد و دادگاه ها در همه جا یکسان عمل می کردند. در دورۀ امامان بعد از امام علی (ع) به خصوص در دورۀ امام باقر (ع) و امام صادق (ع) احادیث گسترده تر و مدون تر شد؛ فقه رونق بیشتری یافت و مکاتب و مذاهب فقهی مختلفی به وجود آمدند.
خانواده و اجتماع در اسلام. خانواده و حقوق و وظایف اخلاقی اعضای آن در قبال یکدیگر از مسائلی است که اسلام آموزه های فراوانی درباره آن دارد. با توجه به اهمیت ازدواج و تشکیل خانواده در این دین، شرایط برای این کار تا حد ممکن سهل شده است. ترک همسرگزینی و رهبانیت به هیچ روی در اسلام پسندیده نیست، بلکه ازدواج، سنّت پیامبر اکرم (ص) است و همچنان که در روایات آمده است، آن که به این سنت عمل نکند، از امت وی فاصله گرفته است. قرآن زنان را مایۀ آرامش دل مردان دانسته، و مردان را نیز مدیر و سرپرست خانواده شمرده است. گاه نیز در نگرش به هر دو جنس و نیازهای مشترک، زنان «لباس» برای مردان، و مردان «لباس» برای زنان به شمار آمده اند. قرآن برای پیشگیری از بروز سستی در پیوند زناشویی و سردی کانون خانواده، زنان را به پوشیدن بدن و زیباییهای خود از غیر شوهران و خویشان نزدیک (مَحارِم) فرا می خواند. بدین جهت است که زنان مسلمان از پوششی خاص برخوردارند که در هر سرزمینی در قالب لباس ملی شکلی ویژه گرفته است. در زمینه حقوق و وظایف متقابل والدین و فرزندان سفارش موکدی صورت گرفته است. تأکید قرآن به حفظ حرمت والدین تا آن جاست که حتی در صورت تلاش آنان بر مشرک ساختن فرزند خود، فرزند موظف است در عین ثبات قدم در اسلام با آنان به ملاطفت و مهربانی رفتار کند و کمترین سخن و رفتار آزاردهنده­ ای از خود نشان ندهد. یکی از گناهان کبیره در اسلام سرپیچی و آزاررساندن به والدین است. قرآن برای برقراری و تداوم همبستگی اجتماعی، مومنان را برادر یکدیگر خوانده و همۀ انسان­ ها را از هر نژاد و قومی باهم برابر و از فرزندان یک پدر معرفی کرده و ملاک برتری را پارسایی دانسته است. اهتمام به امور اجتماعی از وظایف قطعی یک مسلمان است. به گفته پیامبر (ص)، آن که صبح کند و اهتمامی به امور مسلمانان نداشته باشد، مسلمان نیست. اهتمام اسلام به امور جامعه به اندازه­ ای است که می توان جنبه های اجتماعی را در اغلب احکام حتی عبادت های اسلامی به روشنی دید.
تمدن در اسلام. اسلام مسلمانان را موکّداً به دانش اندوزی سفارش کرده است. به فرمودۀ پیامبر اسلام دانش را باید از هر سرچشمه ای گرفت حتی اگر در چین باشد و یا معلم آن نامسلمان باشد. از این رو، مسلمانان از همان سده ­های نخستین به فراگیری دانش و گسترش آن اهتمام ورزیدند و با بهره گیری از اندوخته های پیشینیان در سرتاسر جهان توانستند تمدن با عظمتی را بنا نهند. توسعه فتوحات اسلامی باعث نشر آموزه ­های اسلامی در خارج از جزیرةالعرب شد و زبان عربی به عنوان زبان بین المللی جهان اسلام رونق بیشتری گرفت. در همان قرون نخستین، مرکز علمی بزرگی به نام بیت الحکمه در بغداد تأسیس شد و بسیاری از کتاب های علمی و ادبی از زبان های پهلوی و سُریانی و هندی و یونانی به عربی ترجمه شد. به دنبال آن علم و ادب توسعه بسیار یافت و فرهنگ و تمدن اسلامی دستاوردهای علمی گران قیمتی را ثمر داد که به نمونه هایی از آن ها می توان در این جا اشاره کرد: زکریای رازی در قرن ۳ و ۴ ق بیش از ۵۶ اثر در زمینه پزشکی نوشت. کتاب قانون ابوعلی سینا تا ۱۶۵۰م در دانشگاه های معتبر جهان تدریس می شد. ابن خلدون (قرن ۸ق) کتابی در تاریخ جهان و فلسفۀ تاریخ نوشت که از شهرت بالایی برخوردار است. ابن هیثم (قرن ۴ق) قانون ­های شکست نور را کشف کرد. جابر بن حیان با اختراعات خود پایه گذار علم شیمی نام گرفت. کَندی، فارابی، ابن سینا، سهروردی و ملاصدرا مکاتب و نظریه های نوینی در فلسفه و غزالی و ابن مسکویه آثار مهمی در اخلاق ارائه دادند. خوارزمی و ابوریحان بیرونی در ریاضیات و خواجه نصیرالدین طوسی در اخترشناسی، ابن ماجد در دریانوردی، از دیگر نام آوران تمدن اسلامی هستند که شاهکارهای بدیعی از خود به یادگار گذاشته­ اند. اولین بنایی که در اسلام ساخته شد، مسجد قبا و مسجد النّبی در مدینه به سال اول هجری بود. در دورۀ خلافت عمر و عثمان بر مساحت مسجد النّبی افزوده شد. در دوره خلفای اموی مساجد و بناهای باشکوهی بنا شد که قدیمی ترین مسجد متعلق به آن دوره، مسجد جامع دمشق است احداث شد. مسجد عَمروعاص در مصر و مسجد الاقصی در بیت المقدس و مسجد جامع قُرطُبه در اسپانیا از دیگر مساجد معروف عهد اموی است. افزون بر مساجد، در عصر اموی و عباسی کاخ ها و مقابر باشکوهی در کشورهای اسلامی چون شام، ایران، عراق و مصر ساخته شد که بر غنای تمدن و هنر اسلامی افزود. مساجد جامع و شیخ لطف الله در اصفهان اوج هنر معماری اسلامی و ایرانی است. ورود مسلمانان ایرانی به هند از قرن ۵ق به بعد باعث آمیختگی سبک هنر ایرانی و هندی شد و بناهای تاریخی زیبایی ازجمله مقبره تاج محل در هند را خلق کرد.
حکومت در اسلام. اسلام حکومت و قانون گذاری را مختص به خداوند می داند (انعام، ۵۷)، اما اجرای این حکومت به وسیله مردان برگزیده ای است که باید با استفاده از مشورت و شورا (شوری، ۳۸؛ آل عمران، ۵۹) قوانین خدا را در بین مردم اجرا کنند. شکی نیست که پیامبر اسلام (ص)، در شهر مدینه به تشکیل حکومت پرداخت که قلمرو آن در زمان آن حضرت به برخی نواحی شبه جزیره گسترش یافت. مذاهب اسلامی متفق اند که پس از پیامبر اکرم (ص)، در هر زمان امامی از امت، رهبری آن را بر عهده خواهد داشت؛ اما در شرایط امام و تعیین آن اختلاف نظر دارند. اهل سنت بر این عقیده اند که حکومت از امور عامه و خلافت، انتخابی و تابع اجماع خبرگان است؛ بدین معنا که امامان یا خلفا اشخاصی از پیش تعیین شده نیستند. خلفای اهل سنت در صدر اسلام ابوبکر، عمر ، عثمان، و علی (ع) هستند که «خلفای راشدین» خوانده می شوند. پس از خلفای راشدین، خلفای بنی امیه و خلفای بنی عباس بر بخش مهمی از جهان اسلام حکومت کردند و پس از آن ها خلفای عثمانی نیز خود را وارث خلافت اسلامی معرفی کردند. به اعتقاد شیعه، امامت و رهبری امری الهی است و در امتداد رسالت پیامبر و نیازمند شرایط ویژه و نصّ معینی از سوی رسول خدا (ص) می ­باشد. شیعه این منصب را پس از پیامبر اکرم(ص)، به تصریح و تعیین آن حضرت، شایستۀ امام علی (ع) و از آنِ او می داند. از میان امامان دوازده ­گانه شیعه، در عمل تنها امام علی (ع)، و چند ماهی امام حسن(ع)، افزون بر پیشوایی و هدایت معنوی، به حکومت نیز دست یافتند و در آخر الزمان نیز حضرت حجت (عج) پس از ظهور، حکومت جهانی مبتنی بر عدل تأسیس خواهد کرد. در دورۀ غیبت که دسترسی به حضور امام معصوم نیست، به اعتقاد بسیاری از علمای شیعه، حکومت از آنِ فقیه شایسته ای است که علاوه بر دانش فقاهت از مدیریت و کفایت و بصیرت سیاسی لازم برای ادارۀ کشور برخوردار باشد. این نظریه که «ولایت فقیه» نامیده می شود، در دوران معاصر از سوی امام خمینی (ره) تبیین و ترویج شد و نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران نیز بر آن اساس شکل گرفت.
نهضت بیداری اسلامی. یکی از ابعاد اساسی اسلام گسترش آزادی اجتماعی، عدالت طلبی، ظلم ستیزی، مبارزه با مظالم اجتماعی و حمایت بی دریغ از محرومین و مستضعفان است. مبارزه با روابط ظالمانه بین اقشار جامعه که منجربه تقسیم اجتماع به طبقات فرودست و بالادست می گردد، و برپا داشتن قسط و عدل از خواست های اصلی اسلام است (حدید، ۲۵). در قرون اخیر، عوامل مختلف ازجمله تهاجم همه جانبۀ کشورهای غربی به جهان اسلام موجبات عقب افتادگی ملت های مسلمان را فراهم ساخت، اما چیزی نگذشت که بارقه های بیداری در میان ملت های اسلامی آشکار شد و اقدامات روشنگرانۀ شخصیت هایی چون سید جمال الدین اسدآبادی، شیخ محمد عبده و اقبال لاهوری، و سپس، شخصیت ها و علمای بسیاری، که با فعالیت های گستردۀ خود به احیای نقش اجتماعی اسلام پرداختند و اسلام را به عنوان نویدی آزاد بخش به میان توده ها آوردند، موجب پیدایی موجی عظیم و گسترده در جامعه های اسلامی شد که از آن به نهضت بیداری اسلامی تعبیر می شود. این نهضت با پیروزی انقلاب ایران به رهبری امام خمینی (ره) خیزشی بزرگ در جهان اسلام یافت و معادلات سیاسی را در جهان دستخوش تغییر و تحوّل اساسی ساخت. امروزه اسلام به عنوان نیروهای آزادی بخش، پشتوانۀ مقاومت در برابر اشغالگری، و عامل گسترش بیداری و آگاهی در میان توده ها و نور امیدی در دل های محرومان و ستمدیدگان و مستضعفان در سرتاسر جهان است.
گسترش اسلام در جهان. در عهد پیامبر سراسر جزیرةالعرب با دین اسلام آشنا شد و اعراب آن را پذیرفتند. در دورۀ خلافت ابوبکر فتوحات در خارج از جزیرةالعرب آغاز شد و در دورۀ عمر و عثمان به اوج خود رسید. دو امپراتوری بزرگ آن زمان، ایران و روم، در جنگ های مختلف شکست خوردند و سراسر خاک ایران و بین النهرین و شام و فلسطین و مصر به دست مسلمانان افتاد. با تشکیل خلافت اموی شمال افریقا و جنوب اسپانیا در غرب و ماوراءالنهر و آسیای میانه در شرق به امپراتوری اسلامی که از ترکستان چین تا جنوب فرانسه امتداد داشت، افزوده شد و اهالی این سرزمین ها به تدریج به اسلام گرویدند. در آغاز قرن ۵ هجری سپاهیان مسلمان ایرانی به فرماندهی محمود غزنوی اسلام را به هند بردند و اسلام از طریق هند به برمه و بلاد شرقی و جنوب شرقی آسیا رسید. در دورۀ خلافت عثمانی اسلام در جنوب شرقی اروپا و در شبه جزیره بالکان گسترش یافت و بدین گونه در سه قارۀ آسیا و افریقا و اروپا به صورت دینی غالب درآمد. امروزه اسلام در ۵۰ کشور دین اکثریت مردم است و در ده ها کشور دیگر نیز اقلیت مهم دینی را تشکیل می دهد. سازمان کنفرانس اسلامی ۵۷ عضو دارد که از آن میان در ۷ کشور، اسلام دین اکثریت جمعیت آن ها نیست. ← کشورهای اسلامی

اسلام (الاسلام) (نشریه). اِسلام (اَلاِسلام) (نشریه)
(یا: گفتگوی صفاخانه اصفهان) نخستین نشریۀ اسلامی ایران. از رمضان ۱۳۲۰ تا ربیع الاول ۱۳۲۴ق، به مدیریت سید محمدعلی نیاکی لاریجانی، ملقب به داعی الاسلام، انتشار یافت. ارگان ماهانۀ ادارۀ دعوت اسلامیه بود و مباحثه ها و مناظره های عالمان اسلامی با مبلغان مسیحی در آن منتشر می شد.