ارمنستان

[ویکی فقه] ارمنستان یکی از کشورهای منطقه قفقاز می باشد که بعد از استقلال از شوروی همانند سایر جمهوری های منشعب شده از شوروی، در صدد بازگشت به هویت خود و به دست آوردن هویتی مستقل از دوران قبل بود.
جمهوری ارمنستان با ۲۹۸۰۰ کیلومتر مربع مساحت، در قسمت جنوب غربی منطقه قفقاز و با کمی فاصله از سواحل جنوب شرقی دریای سیاه واقع شده و همچون کمربندی بین مرزهای جمهوری اسلامی ایران از یک سو و جمهوری آذربایجان و گرجستان از سوی دیگر گسترده شده است.این کشور از نظر وسعت کوچک ترین جمهوری اتحاد جماهیر شوروی محسوب می شد که از جنوب با جمهوری اسلامی ایران و از جنوب غربی با جمهوری خود مختار نخجوان، غرب با ترکیه و از شمال با گرجستان و شرق با جمهوری آذربایجان مرز مشترک دارد. ارمنستان کشوری کوهستانی است که در شمال فلات ایران، در غرب فلات ارمنستان و جنوب سلسله جبال قفقاز واقع شده است. این کشور در کمربند زلزله قرار دارد. از زلزله های بزرگ آن که در سال ۱۹۸۸ رخ داد شهر اسپیتاک با جمعیتی حدود ۲۵۰۰۰ نفر به کلی ویران شد. ارتفاع میانگین ارمنستان از سطح دریا ۵۹۰۰ پا (۱۸۰۰) متر است و تنها کمتر از ۱۰% سرزمین ارمنستان ارتفاع کمتر ۳۳۰۰ پا ارتفاع دارند.ارمنستان از دوره پیش از امپراتوری رومی با مشخصه منطقه فلات کوهستانی اش شناخته می شده، ارمنستان کنونی یعنی جمهوری ارمنستان جمهوری کوهستانی کوچکی است که استقلال خود را پس از هفت دهه حاکمیت شوروی بر آن در سال ۱۹۹۱ به دست آورد. این جمهوری تنها ده درصد از محدوده تاریخی فلات ارمنستان را تشکیل می دهد. مساحت این کشور که دریاچه سِوان را نیز در خود جای داده است در حدود ۳۰۰۰۰ کیلومتر است. کشورهایی که ارمنستان با آنها هم مرز است شامل آذربایجان، نخجوان آذربایجان، جمهوری گرجستان، ایران و ترکیه می شود. آب و هوای آن، قاره ای کوهستانی است که در تابستان ها بسیار گرم و در زمستان ها سرد است. ارمنستان با وجود مساحت کوچکی که دارد یکی از پرتراکم ترین کشورهای شوروی پیشین از نظر جمعیتی بوده است. نیمی از ساکنان این کشور در جلگه آرارات که ده درصد از مساحت آن را تشکیل داده است و پایتخت ارمنستان به نام ایروان نیز در این ناحیه واقع شده است، زندگی می کنند. ایروان یک سوم از جمعیت ارمنستان را در خود جای داده است.جمهوری ارمنستان کوهستانی ترین کشور ماوراء قفقاز بوده و بوسیله رشته کوه های زنگازور، واردنیس و آژدان که بین ۲۴۰۰ تا ۳۴۰۰ متر ارتفاع دارد از جنوب شرقی تا شمال غربی این کشور امتداد یافته است. هر قدر به سمت جنوب غربی کشور پیش برویم از ارتفاع کوه ها کاسته شده و نهایتآ به دشت آرارات ختم می شود که منتها الیه آن کوههای آرارات (سیس و ماسیس) به ارتفاع ۴۰۳۰ و ۵۱۶۳ متر می باشد. با توجه به کوهستانی بودن کشور نیمی از مناطق توسط سرزمین های با ارتفاع ۱۱۰۰ تا ۲۲۰۰ متر پوشیده شده اند که در شمال غرب ایروان قرار دارد کوه اراگاتسون مرتفع ترین نقطه ارمنستان دارای ۴۰۹۰ متر ارتفاع می باشد. از دیگر کوه های معروف آن می توان به کوههای بازوم، شاخداگ، هادیز، آرگونی و پامباک اشاره نمود.
مسلمانان ارمنستان
در جمهوری ارمنستان، آشفتگی های قومی که از شاخصه های جمهوری های استقلال یافته از شوروی می باشد، وجود ندارد. قانون تضمین کننده حقوق اقلیت ها است. کاوش های باستان شناسی در ارمنستان حاکی از آن است که از ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، اقوام مختلفی در مناطق مرکزی و غربی ارمنستان سکونت داشتند. این اقوام شاخه ای جداگانه از نژاد سفید یا اصطلاحاً نژاد قفقازی به شمار می رفتند که از دوران بسیار قدیم در قفقاز، آسیای صغیر و شمال مدیترانه می زیستند.
پاسدارماجیان، هراند، تاریخ ارمنستان، ترجمه محمد قاضی، تهران، انتشارات زرین، چاپ دوم سال ۱۳۷۷، ص۱۸-۲۳.
مسیحیت از سال ۳۰۱ به این سو دین رسمی ارمنستان بوده، در دوره حاکمیت شوروی چیزی به نام آزادی مذهب وجود نداشت. در این دوره بر نبود موجودیتی به نام خدا تاکید ورزیده می شد. با این حال ارمنی ها در مواقع دشوار زندگی و برگزاری مراسم ترحیم همچنان به کلیسا می رفتند. اکثریت ارمنی ها از نظر دینی به کلیسای آپوستلیک ارمنی وابسته هستند. آنها همچنین از مذهب های در اقلیتی همچون کاتولیک، انجیلی و پروتستان نیز پیروی می نمایند.مسیحی گریگوری۷۲/۹%.کاتولیک ۴%بررسی وضعیت مسلمانان ارمنستان.مسلمان ۲/۴%.بقیه ۲۰/۷%.کلیسا نیز یکی از نمادهای فرهنگ ملی ارمنی بوده است. این مکان به عنوان خانه و ماوای ارمنی ها و همچنین کانون فرهنگ این ملت در نظر گرفته می شود.
عاملان مذهبی
...

ارمنستان ( به ارمنی: Հայաստան، تلفظ: هایاستان ) با نام رسمی جمهوری ارمنستان ( Հայաստանի Հանրապետություն، هایاستانی هانراپِتوتیون ) کشوری محصور در خشکی در قفقاز جنوبی، غرب آسیا است که در سرزمین کوهستانی ارمنستان واقع است. [ ۱۵] این کشور، از شمال با گرجستان، از شرق با جمهوری آذربایجان و قره باغ، از جنوب با ایران و جمهوری خودمختار نخجوان و از غرب با ترکیه مرز مشترک دارد. [ ۱۶] [ ۱۷] پایتخت این کشور، ایروان و زبان رسمی آن ارمنی است.
ارمنستان ۲۹٬۸۰۰ کیلومترمربع مساحت[ ۱۸] و حدود ۳٬۰۱۸٬۸۵۴ میلیون نفر جمعیت دارد و تا پیش از انحلال اتحاد جماهیر شوروی، از مراکز مهم صنعتی شوروی سابق محسوب می شد. [ ۱۹]
ارمنستان نخستین کشوری بود که در اوایل قرن چهارم میلادی، مسیحیت را به عنوان دین رسمی خود پذیرفت و کلیسای آن، «کلیسای حواری ارمنی»[ ۲۰] کاملاً خودمختار و متفاوت با کلیساهای دیگر در جهان است.
دیدگاه نخست چنین است که این قوم در اثر ادغام تدریجی اقوام مهاجر هند و اروپایی «قوم آرمن» با اقوام بومی قدیمی تر ساکن در فلات ارمنستان مانند: هوری، اورارتویی، لوویان و هایاسا به وجود آمده است. [ ۲۱] [ ۲۲] [ ۲۳] بر پایه دیدگاه دیگر ارمنیان از آغاز در موطن اصلی خود فلات ارمنستان می زیستند لیکن از ادغام اقوام گوناگون پدید آمده اند. ارمنیان خود را «های» و کشورشان را هایک یا «هایاستان» می نامند. [ ۲۴]
در مورد پیدایش و نام ارمنیان موسس خورناتسی در کتاب خود این گونه می نویسد که:
«ملت ارمنی بخاطر نام هایک سردودمان ارمنیان خود را «های» می نامد اما نامی که دیگر اقوام بر آنان بکار می برند یعنی «آرمن» یا «ارمن» از نام «آرام» یکی از اخلاف هایک اخذ گردیده است. از این رو اقوام همجوار کشور ما را به نام او می نامند. سورن یرمیان تاریخ نگار ارمنی نام «خای» را به سرزمین مشتمل بر استان های «هایک بزرگ و هایک کوچک» منتسب می کنند که در سنگ نبشته های «هیتی» به صورت «هایاسا یا خایاشا» آمده است».
در متون کهن ارمنی، هایک را یکی از نوادگان نوح و از دودمان یافث دانسته اند. در کتاب مؤسس خورناتسی آمده است که هایک پس از کشتن بل و در هم شکستن سپاه وی در محل نبرد ملکی بنا کرد و آن را «هایخ» نامید. از این رو تا زمان مؤسس خورناتسی «سده ۵ میلادی» نیز این ناحیه «هایوتس – دزور» نامیده می شد. هایوتس در زبان ارمنی به مفهوم «ارمنیان» و دزور به معنای «دره» است. [ ۲۵]

ارمنستان (استان ساسانی). ارمنستان ساسانی ( به پارسی میانه: 𐭠𐭫𐭬𐭭𐭩 – آرمین ) به دوره ای گفته می شود که قسمت شرقی ارمنستان بزرگ از سال ۳۸۴ ( میلادی ) تا ۵۹۱ ( میلادی ) تحت فرمان پادشاهان ساسانی قرار گرفت.
در سال ۳۸۴ ( میلادی ) شاهنشاهی ساسانی و امپراتوری بیزانس، ارمنستان را بین خود تقسیم کردند که بخش شرقی آن سهم ایران ساسانی شد و بخش غربی که کوچک تر بود، به بیزانس پیوست. کشمکش ها در باب ارمنستان بین ایران ساسانی و امپراتوری روم شرقی از این پس هم، بارها پدید آمد اما این تقسیم بندی تا پایان عهد ساسانیان، کم و بیش، همچنان باقی ماند. [ ۱]
اردشیر بابکان حکومت ارمنستان را بخشی از دولت اشکانیان و یکی از دشمنان جدی خود می دانست که به هر نحو ممکن می بایست به آن سرزمین دست می یافت. بر اساس نوشته های آگاتانگلوس یک سال بعد از مرگ اردوان پنجم، خسرو دوم، پادشاه ارمنستان توانست نیروهای نظامی خود را آمادهٔ نبرد با اردشیر سازد. او موفق شد سرزمین آشورستان را تسخیر کند و حتی به نزدیکی دروازه های تیسفون هم رسید. [ ۲]
خسرو تنها با سپاهیان اندک خود در برابر اردشیر و نیروی نظامی اش قرار گرفت. در این نبرد خسرو پیروز شد و اردشیر از صحنهٔ جنگ گریخت و خسرو با غنائم فراوان به ارمنستان بازگشت. یک سال بعد، خسرو قشون دیگری فراهم آورد و به سوی متصرفات اردشیر حرکت کرد. او طی ده سال توانست بخشی از سرزمین های تحت سلطهٔ اردشیر را از زیر سلطهٔ ساسانیان خارج سازد. برای حل این مشکل اردشیر شورایی تشکیل داد و علاوه بر مشاوران نزدیکش، خاندان های بزرگ پارتی را نیز به آن دعوت کرد. او در این شورا اعلام داشت اگر کسی از میان بزرگان بتواند خسرو، پادشاه ارمنستان، را از میان بردارد، به او پاداشی بزرگ و مقام دوم مملکت را اعطا خواهد کرد. پس از شنیدن سخنان اردشیر «آناک»، از بزرگان خاندان سورن، ( بر اساس نوشته های موسی خورنی نسب خاندان سورن یا سورنیان ( به زبان ارمنی ) ، به سورن پسر دوم، آرشاویر کامساراکان می رسد. این خاندان در زمان اشکانیان و سپس، در دورهٔ ساسانیان، جزو هفت خاندان ممتاز ایران باستان محسوب می شدند ) . از میان جمع برخاست و آمادگی خود را برای نابودی خسرو اعلام داشت. خسرو بار دیگر تصمیم گرفت تا سپاهی برای مبارزه با اردشیر فراهم آورد. اما آناک، که قصد داشت در اولین فرصت نقشهٔ خود را عملی سازد طی ترفندی و به کمک برادرش با چاقو به خسرو حمله کرد و سپس بدون خانواده اش و تنها با برادرش به سوی مستملکات ساسانیان گریخت اما سپاهیان ارمنی او و برادرش را در نزدیکی رود ارس به دام انداخته و آن ها را کشتند. [ ۳] با شنیدن خبر کشته شدن خسرو، اردشیر بابکان بی درنگ به همراه سپاهیانش به ارمنستان حمله کرد و در نهایت موفق شد این سرزمین را به تصرف خود درآورد. طی این حملات همهٔ اعضای خاندان سلسله اشکانی ارمنستان کشته یا اسیر شدند و تنها تیرداد سوم، پادشاه ارمنستان، پسر خسرو، به کمک معلمش به سرزمین روم گریخت. به این ترتیب، ساسانیان بر ارمنستان تسلط یافتند. [ ۴]

ارمنستان (روم). ارمنستان ( به لاتین: Armenia ) یکی از استان هایی بود که ــ هر چند برای مدّتی مختصر و به صورت نوسانی ــ متعلق به امپراتوری روم بود و شامل قلمروهای امروزین ترکیه شرقی، ارمنستان، گرجستان، آذربایجان و بخش کوچکی از شمال غربی ایران می شد.
استان ارمنستان توسط امپراتور ترایانوس در سال ۱۱۴ میلادی به صورت یک استان رومی درآمد و تا زمان مرگ او در ۱۱۷ همچنان متعلق به روم باقی ماند تا این که در این سال جانشین وی، هادریانوس، آنرا به شاهنشاهی اشکانی بازپس داد. این استان باردیگر در پایان لشکرکشی لوسیوس وروس به ایران جزئی از امپراتوری روم شد. ارمنستان همواره مورد نزاع شاهنشاهی های اشکانی و ساسانی، و بهانه بسیاری از جنگ های ایران و روم بود.

اَرمَنستان (Armenia)
اَرمَنستان
اَرمَنستان
موقعیت. کشور کوچک ارمنستان در آسیای غربی، میان جمهوری های گرجستان در شمال، آذربایجان در شرق و جنوب، و ایران و ترکیه در جنوب و غرب جا دارد. مساحت این کشور، ۲۹,۸۰۰ کیلومترمربع است و پایتخت آن شهر ایروان است.سیمای طبیعی. کشور کوهستانی ارمنستان یا به گویش محلی هایستان، در جنوب کوه های قفقاز و در میان کوه های قفقاز کوچک قرار دارد. آتشفشان های خاموش و فرابومهای تفتالی چندی که با دره هایی ژرف بریده شده اند، در گوشه و کنار آن دیده می شوند. زمین لرزه های مکرری که در این سرزمین روی می دهد از روند کوه زایی آن حکایت دارد. بلندترین نقطۀ این کشور با نام کوه آراگاتس، واقع در شمال غربی کشور، ۴,۰۹۰ متر ارتفاع دارد. در ۸۰کیلومتری شرق این کوه و در حدود ۱۰کیلومتری مرز جمهوری آذربایجان و در ارتفاع ۲هزار متری، دریاچۀ نسبتاً بزرگ سِوان با وسعت ۱,۳۶۰ کیلومتر مربع دیده می شود که سرریز آن رود رازدان را پدید می آورد که به رودخانۀ ارس می ریزد. دامنۀ جنوبی رشته کوه گِگام که میان این دریاچه و شهر ایروان جا دارد، به دشت آرارات منتهی می شود و رود مرزی ارس از آن می گذرد. علاوه بر رود ارس که ارمنستان را از ایران و ترکیه جدا می کند، رودخانه های دیگری مانند آرپاچای و دبت نیز از دیگر رودهای مهم ارمنستان محسوب می شوند. افزون بر شهر ایروان، که به ویژه پس از استقلال ارمنستان به شهر بزرگی مبدل شده است، دیگر شهرهای آن عبارت اند از گیومری، اِچمیادزین، وانادزور، رازدان، آبوویان، و کاپان. اقلیم ارمنستان قاره ای خشک است. زمستان های نواحی کم ارتفاع آن معمولاً سخت و کوتاه و تابستان هایش گرم و طولانی است. نواحی کوهستانی آب و هوای خنک تری دارند و در زمستان با سرمای سخت و شدید همراهند. میانگین دمای شهر ایروان در دی ماه منهای نُه درجۀ سانتی گراد و در تیرماه ۲۸ درجۀ سانتی گراد است، و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۳۱۸ میلی متر می رسد. گیاهان بومی نواحی کم ارتفاع ارمنستان به گیاهان استپی شباهت دارند و خود را با خشکی هوا سازگار ساخته اند و شغال، گربۀ وحشی و پلنگ حیات وحش آن را تشکیل می دهند. نواحی شرقی آن غالباً از جنگل های بلوط پوشیده شده و جانورانی مانند خرس قهوه ای و سنجاب در آن به سر می برند. علفزارهای دامنۀ ارتفاعات بالا نیز، به ویژه در تابستان، چراگاه مناسبی برای بز و گوسفند کوهی محسوب می شوند.
اقتصاد. کشاورزی به ویژه در نواحی مرطوب درۀ ارس یا قسمت هایی مانند پیرامون شهر ایروان، که از شبکه های آبیاری مناسب برخوردارند، نقش مهمی دارد و پنبه، انگور، زیتون، انواع میوه و غلات از فرآورده های کشاورزی آن هستند و نواحی مرتفع و کوهستان ها برای پرورش دام مناسب اند. ارمنستان در نیمۀ دوم قرن ۲۰ به سرعت رو به صنعتی شدن گذارد و معدن های با ارزش مس، روی، آلومینیوم، مولیبدن، سنگ مرمر، طلا، و گرانیت آن مورد بهره برداری قرار گرفت و نیروی برقابی در خدمت تولید الکتریسیته درآمد. فلزکاری، مهندسی مکانیک، تولید مواد شیمیایی، ابزارهای دقیق، منسوجات، مشروبات الکلی، و آلات موسیقی جزو فعالیت های صنعتی صادراتی این کشور است. زمین لرزۀ دسامبر ۱۹۸۸، بسیاری از شهرها و تأسیسات این کشور را ویران ساخت و اقتصاد آن را به کلی فلج کرد. بسیاری از کارخانه ها و نیروگاه ها از بین رفتند و بیشترین منابع عایدی کشور به تأمین نیازهای زلزله زدگان و جبران ویرانی ها اختصاص یافت. درگیری های سیاسی و نظامی این کشور با جمهوری آذربایجان نیز مزید بر علت شد و آذربایجان از صدور نفت خود به ارمنستان جلوگیری کرد و بر مشکلات مصیبت دیدگان افزود. تأثیر قطع نفت آن چنان بود که حتی تا آغاز دهۀ ۱۹۹۰، کارخانه ها و بیمارستان ها از گرمایش بی بهره بودند و قطع برق در بیشتر ساعت های شبانه روز، امری عادی تلقی می شد. به همین علت دولت ارمنستان ناگزیر برای تولید برق به استفاده از انرژی هسته ای روآورد و نیروگاه هسته ای متزانور را، که پس از زمین لرزۀ ۱۹۸۸ از کار افتاده بود، بازسازی کرد.
حکومت وسیاست. حکومت ارمنستان جمهوری چندحزبی با یک مجلس قانون گذاری است. رئیس جمهور، عالی ترین مقام کشور، با رأی مستقیم مردم و برای یک دورۀ پنج سالۀ تمدیدپذیر انتخاب می شود. مجلس شورای ملی ارمنستان ۱۹۰ نفر نماینده دارد که برای چهار سال برگزیده می شوند و نخست وزیر را، که دارای مسئولیت اجرایی است، رئیس جمهور منصوب می کند.
مردم وتاریخ. کشور ارمنستان حدود ۳,۲۶۴,۵۰۰ نفر جمعیت دارد(۲۰۱۱)و تراکم نسبی آن به۱۰۹.۵ نفر در کیلومتر مربع می رسد. روند افزایش جمعیت این کشور ۰.۳- درصد است و ۹۳ درصد از آنان را ارمنی ها تشکیل می دهند. اکثر مردم آن مسیحی اند و زبان رسمی آنان ارمنی است. ۶۵ درصد از مردم آن در شهرها زندگی می کنند و امید به زندگی آنان ۷۲ سال است و حدود ۹۸ درصدشان باسوادند. ارامنه از اقوام مختلف نژاد هند و اروپایی اند که از قرن ۱۲ تا ۶پ م در جلگه ها و نواحی اطراف آرارات ساکن بوده اند. در قرن های ۹ تا ۶پ م دولت پادشاهی اورارتو را بنیاد نهادند که بعدها به یکی از قدرت های بزرگ خاورمیانه مبدل شد. این سرزمین در ۵۲۰پ م به تصرف امپراتوری ایران درآمد، در ۳۳۰پ م به دست اسکندر مقدونی و جانشینان او افتاد و در ۶۷پ م به تصرف امپراتوری روم درآمد و بارها میان امپراتوری ایران و روم رد و بدل شد. ارمنستان در ۳۰۰م به پناهگاه مسیحیان آسیایی مبدل شد و در قرن های بعد، صحنۀ زدوخورد و تاخت وتاز ایرانیان و ترکان سلجوقی و مغولان بود و جمعیت آن به گوشه و کنار جهان پراکنده شدند، ولی ملیت و فرهنگ خود را حفظ کردند و تحت عنوان کلیسای ارامنه به حیات خود ادامه دادند. در آغاز قرن ۱۹، زمانی که امپراتوری روس در قفقاز شروع به پیشروی کرد، ارمنستان به روسیۀ تزاری روی آورد تا امنیت خود را حفظ کند و از آسیب و دست اندازی همسایگان در امان بماند. روسیۀ تزاری در ۱۸۲۹ سراسر ارمنستان و جمهوری آذربایجان امروزی را تصرف کرد. بعد از جنگ روس و عثمانی (۱۸۷۸)، چون ارامنۀ مهاجر در ارتش روسیه علیه عثمانی شرکت کرده بودند، ترکان عثمانی در خلال جنگ جهانی اول (۱۹۱۵) دست به تلافی زدند و به تبعید و کشتار گستردۀ ارامنه پرداختند؛ آن چنان که ۱,۷۵۰,۰۰۰ نفر از آنان را آواره و ۶۰۰هزار تن را قتل عام کردند. پس از فروپاشی دولت روسیۀ تزاری (۱۹۱۷)، دولتی موقت مرکب از آذربایجان و ارمنستان و گرجستان به نام دولت قفقاز تشکیل شد، ولی این وضع دیری نپایید و ارمنستان به یکی از جمهوری های تشکیل دهندۀ اتحاد جماهیر شوروی مبدل شد. پس از فروپاشی دولت شوروی (۱۹۹۰)، ارمنستان در ۲۰ اکتبر ۱۹۹۱ اعلام استقلال کرد و جمهوری ارمنستان رسماً تشکیل شد. و در ۱۹۹۲ به عضویت سازمان ملل متحد درآمد.