ابومخنف

[ویکی فقه] ابی مخنف لوط بن یحیی ازدی غامدی (متوفای ۱۵۷ه. ق) وی از مورخین و راویان به نام کوفه در نیمه اول قرن دوم هجری است که کتب متعددی در زمینه های گوناگونی چون خطبه حضرت زهرا (سلام الله علیها) و جنگ جمل و صفین، ماجرای شهادت محمد بن ابی بکر و نهضت امام حسین (علیه السّلام) و قیام مختار بن ابی عبیده و غیره نگاشته است. مقتل ابومخنف از مقاتل مشهور می باشد.
پدر او از اصحاب حضرت علی (علیه السّلام) بوده که در واقعه جمل به شهادت رسید. ابومخنف با اینکه شیعه بوده، ولی اهل سنت مانند طبری و ابن اثیر به تاریخ او اعتماد کرده و آن را نقل نموده اند. مؤلف از حضرت امام صادق (علیه السّلام) روایات زیادی نقل کرده و به «مورّخ»، «نسّابه» و رجالی مشهور و شیخ اصحاب اخبار در کوفه بوده است. او به جهت علم تاریخ و کتاب هایش امتیاز ویژه ای در کوفه نسبت به سایر شیعه ها داشت و اخباری مشهور سده دوّم هجری بوده است.کتاب های او در دست نیست ولی در میان کتب مورخان صاحب نام به آن ها اشاره شده است. او درباره اشخاص و وقایع مهمی که در دوره خود و قبل از او اتفاق افتاده، حدیث یا مقتل نوشته است.
مذهب
ابی مخنف از اصحاب ائمه (علیهم السّلام) شمرده می شد و از امام صادق (علیه السّلام) روایت نقل می کرد. اجداد و خاندانش در زمره محبین و یاران اهل بیت بوده اند بطوری که پدرش (یحیی ) از یاران علی (علیه السّلام) شمرده می شد.و جد دومش (مخنف بن سلیم ) جزو اصحاب رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) بود، و در عهد حکومت علی (علیه السّلام) عامل آن حضرت در اصفهان و همدان گردید و در جنگ جمل و صفین در کنار علی (علیه السّلام) ایستادگی نمود و دو برادرش صقعب بن سلیم و عبدالله بن سلیم را در جریان نبرد جمل از دست داد لکن با همه این اوصاف نمی توان ابی مخنف را شیعه امامی دانست، چرا که از طریق او هیچ نقل بی واسطه ای از امام سجاد (علیه السّلام) (متوفای ۹۲ ه) و امام باقر (علیه السّلام) (متوفای ۱۱۵) نرسیده است.در حالی که وی همزمان با آن بزرگواران می زیسته است، به علاوه نه سال از دوران امامت امام کاظم (علیه السّلام) (متوفای ۱۴۸ ه) را درک نموده اما حتی یک حدیث از آن بزرگوار به روایت ابی مخنف مشاهده نشده است، علمای رجال شیعه همچون کشی و نجاشی و شیخ طوسی در مورد مذهب او سکوت کرده اند و علامه تستری پس از بحث پیرامون مذهب ابی مخنف می نویسد هیچ کس امامی بودن او را ذکر نکرده است و نهایت سخنی که در مورد او می توان گفت آن است که وی فردی غیر متعصب و نزدیک به مذهب ما بوده است. شاید به همین خاطر بوده که علمای اهل سنت همچون ذهبی و دارقطنی و ابن معین روایات ابی مخنف را غیر قابل وثوق و ضعیف دانسته اند در حالی که در میان علمای شیعه شیخ طوسی وی را از اصحاب ائمه (علیهم السّلام) شمرده و نجاشی منقولات او را اطمینان بخش دانسته و او را شیخ محدثین و راویان کوفه خوانده است.
تألیفات
کتاب مولد امیرالمؤمنین (علیه السّلام)مقتل امیرالمؤمنین (علیه السّلام)مقتل الحسین (علیه السّلام)مقتل حجر بن عدیمتقل حسن بن علی (علیه السّلام)مقتل عثمانوفاة معاویهفتوح خراسانفتوح الشامفتوح العراقالمغازی کتاب المعمریناخبار مصعبکتاب الجملکتاب حدیث الأزارقهکتاب المشوریاخبار الحجاج بن یوسفاخبار دیر الجماجماخبار المختاراخبار زیاد بن أبید.
کتاب مقتل الحسین
...

[ویکی شیعه] لوط بن یحیی بن سعید بن مِخنَف بن سُلیم الغامدی الأزدی (درگذشت ۱۵۷ق) معروف به أبو مِخنَف، تاریخ نگار شیعه اهل کوفه که به دلیل نگارش کتابی به نام مقتل الحسین مشهور است. وی در این کتاب، بیشتر روایاتِ موافق و مخالف درباره واقعه عاشورا را گرد آورده است. ابن ندیم و نجاشی فهرست بلندی از کتاب های او ارائه کرده اند؛ اما هیچ کدام از آن کتاب ها به روزگار ما نرسیده است و فقط محمد بن جریر طبری در کتاب تاریخ طبری، بخش عمده ای از کتاب مقتل الحسین او را نقل کرده است.
علاوه بر طبری، بَلاذُری نیز روایت هایی از او نقل کرده است. به گفته برخی، نقل های ابومخنف از حوادث صدر اسلام آن چنان دقیق، مفصل و با ذکر جزئیات واقعه است که خواننده را به زوایای مختلف حادثه راهنمایی می کند. علاوه بر این، نقل این روایات به دور از هرگونه تعصب مذهبی و قومی است، تا آنجا که تاریخ نگاران هر دو گروه اهل سنت و شیعه از او استفاده کرده اند.
درباره زندگانی ابومخنف، اطلاعات تاریخی اندکی به جا مانده است. حتی درباره اینکه او در دوران کدام امام می زیسته نیز اختلاف وجود دارد؛ چنان که برخی او را از اصحاب امام علی(ع)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) برشمرده اند و برخی دیگر او را از یاران امام صادق(ع) می دانند. البته به نظر می رسد نظر گروه دوم صحیح تر است؛ زیرا تاریخ وفات ابی مخنف را ۱۵۷ یا ۱۵۸ ذکر کرده اند.

[ویکی اهل البیت] لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف بن مسلم ازدی عامری (م 157 ه‍.ق)، معروف به ابومخنف از نخستین و بزرگ ترین مورخان شیعه و نویسنده مقتل ابومخنف است. کتاب او قدیمی ترین کتاب بر جای مانده در تاریخ کربلاست. منابع تاریخی پس از مقتل ابومخنف در نگارش گزارش حادثه کربلا از مقتل ابومخنف استفاده زیادی برده اند.
جد ابومخنف، زائد، یعنی مخنف بن سلیم در جنگ جمل از همراهان امام علی علیه السلام بوده و پیش از نبرد صفین از سوی امیرالمؤمنین علیه السلام به فرمانداری اصفهان و همدان گماشته شد و با شروع جنگ صفین دو نفر را به جای خویش قرار داد و خود در صفین حضور یافت.
دانشمندان شیعه درباره مذهب ابومخنف، اختلاف نظر دارند. برخی از آنان به شیعه بودن وی تصریح کرده اند؛ ولی در این که او شیعه امامی باشد، تردید دارند. رسول جعفریان در کتاب "تاملی در نهضت عاشورا" می گوید:
می توان پذیرفت که وی نوعی عقیده به تشیع دارد، در همان حدی که در کوفه رایج بوده است، یعنی راجع به خلفای اول و دوم اثباتا و نفیا حرفی نداشتند، نسبت به خلیفه سوم انتقادهای تندی می شده و معاویه را اصلا نمی پذیرفتند
راویان موثق بسیاری را می توان نام برد که شاهد عینی حادثه بوده اند و گزارش های آنان برای شیعه و سنی حجت و سند است. در این جا فقط از امام سجاد علیه السلام یاد می کنیم که سند برخی از روایات ابومخنف با دو واسطه به آن حضرت می رسد. ابومخنف روایاتی را نیز با یک واسطه از امام محمدباقر علیه السلام و روایاتی را هم بی واسطه از امام جعفر صادق علیه السلام نقل کرده است.
او به جهت علم تاریخ و کتاب هایش امتیاز ویژه ای در کوفه نسبت به سایر شیعه ها داشت و اخباری مشهور سده دوّم هجری بوده است.
قابل ذکر است که هر چند ابومخنف از نظر عالمان اهل سنت به وثاقت شناخته نشده ولی مورخان بزرگی چون واقدی، ابن قتیبه، طبری و ابن اثیر، از او روایت نقل کرده اند.
کتاب های او در دست نیست ولی در میان کتب مورخان صاحب نام به آن ها اشاره شده است. او درباره اشخاص و وقایع مهمی که در دورة خود و قبل از او اتفاق افتاده، حدیث یا مقتل نوشته است.

ابومِخْنَف (کوفه ح ۷۰ـ ۱۵۷ق)
(یا: لوط بن یحیی بن سعید بن مِخْنَف بن سُلَیم) مورخ اخباری عرب. در خانواده ای از قبیلۀ یمنی اَزد در کوفه به دنیا آمد. جَدَش مِخْنَف بن سُلَیْم به سبب این که احادیث پیامبر (ص) را روایت می کرد، در زمره اصحاب رسول اکرم (ص) به شمار می آید. ابومِخْنَف مذهب شیعه داشت و در بیشتر آثارش به شرح جزئیات وقایع دوران خلافت حضرت علی (ع) و جنگ های جَمَل، صفین، و نهروان و نیز وقایع کربلا پرداخته است. مورخان بزرگی همچون بلاذُری، طبری و سیف بن عمر از او روایت می کنند و همین امر سبب شده تا او در رأس مکتب اخباریان عراق قرار گیرد. آثار ابومِخْنَف غالباً تک نگاری است که در دوره های بعد اساس و پایه تاریخ نگاری قرار گرفت. نام آثار ابومِخْنَف در الفهرست ابن ندیم آمده است.