معاویه بن ابی سفیان

معاویة بن ابی سفیان. معاویه یکم ( به عربی: معاویة بن أبی سفیان ) ( زاده: حدود ۵۹۷، ۶۰۳ یا ۶۰۵ – مرگ: آوریل ۶۸۰ ) بنیانگذار و نخستین خلیفهٔ خلافت اموی بود که از سال ۶۶۱ میلادی تا زمان مرگش زمامداری کرد. او کمتر از سی سال پس از درگذشت محمد پیامبر اسلام و بلافاصله پس از خلفای چهارگانه راشدین خلیفه شد. معاویه برخلاف پیشینیان خود که از صحابه نزدیک محمد بودند، از پیروان نسبی و معمولی پیامبر اسلام محسوب می شد.
بر اساس روایات اسلامی، معاویه پس از فتح مکه توسط محمد در سال ۶۳۰ میلادی، یکی از کاتبان قرآن شد. وی از سوی خلیفه ابوبکر به عنوان جانشین فرمانده در فتح شام منصوب گردید. او در خلافت عمر ارتقاء و در خلافت عثمان ( که از خویشاوندان او بود ) والی شام شد. معاویه با قبیلهٔ قدرتمند بنی کلب متحد شد و دفاع از شهرهای ساحلی شام علیه بیزانس را سازماندهی و تلاش های جنگی علیه امپراتوری بیزانس، از جمله اولین لشکرکشی های دریایی مسلمانان را فرماندهی کرد. بعد از قتل عثمان در سال ۶۵۶ میلادی، معاویه دست به انتقام گیری از علی زد. در طول اولین جنگ داخلی مسلمانان، علی و معاویه در نبرد صفین در سال ۶۵۷ درگیر شدند و نهایتاً مذاکراتشان نافرجام ماند. پس از آن، معاویه توسط حامیان شامی خود و همپیمانش عمرو عاص که مصر را از فرماندار علی در سال ۶۵۸ میلادی گرفته بود، خلیفه اعلام شد. پس از کشته شدن ( علی ) در سال ۶۶۱ میلادی، معاویه پسر و جانشین او حسن را مجبور به کناره گیری کرد و ولایت معاویه در سراسر خلافت ثبات یافت. در داخل خلافت اموی، او بر قبایل وفادار عرب شام و نظام اداری تحت سلطهٔ مسیحیان سریانی تکیه داشت. او اولین خلیفه ای بود که نامش بر روی سکه ها، کتیبه ها یا اسناد امپراتوری نوپای اسلامی آمده بود. در خارج، او تقریباً سالانه نیروهای خود را در حملات زمینی و دریایی علیه بیزانسی ها، از جمله محاصره ناموفق قسطنطنیه، درگیر کرد. او در عراق و استان های شرقی، اختیارات را به والیان مقتدر المغیره و زیاد بن ابی سفیان تفویض کرد. به دستور معاویه، فتح افریقیه ( مرکز شمال آفریقا ) توسط عقبه بن نافع در سال ۶۷۰ میلادی آغاز شد، در حالی که فتوحات در خراسان و سجستان در مرز شرقی از سر گرفته شد. معاویه پسر خود یزید اول را به عنوان جانشین خود معرفی کرد. این اقدامی بی سابقه در سیاست اسلامی بود و مخالفت با آن توسط رهبران برجسته مسلمان، از جمله پسر علی، حسین، و عبدالله بن زبیر، پس از مرگ معاویه ادامه یافت و با شروع جنگ داخلی دوم مسلمانان به اوج خود رسید. برخی منابع اسلامی از معاویه را ستوده اند اما از او به دلیل عدم عدالت و تقوای خلفای راشدین و تبدیل منصب خلافت به سلطنت انتقاد شده است. در کنار این انتقادات، مسلمانان اهل سنت او را به عنوان صحابی محمد و کاتب وحی قرآنی گرامی می دارد. در اسلام شیعه، معاویه به دلیل مخالفت با علی و اتهام به مسموم کردن پسرش حسن مورد انتقاد شدید و نفرت است.