[ویکی فقه] بُرهانِ بلخی، علی، ابوالحسن علی بن حسن، فقیه و پیشوای حنفیان حلب در قرن ششم است.مدرسه بلخیّه منسوب به اوست. وی را به دلیل نام جدّ اعلایش جعفری نیز نامیده اند.
تاریخ ولادت بلخی معلوم نیست، به نوشته لکنوی زادگاه وی سِکندر از توابع طخارستان بلخ است.
تحصیلات
بلخی در بخارا به تحصیل پرداخت و فقه و حدیث را نزد عالمان بزرگی چون برهان الائمّه عبدالعزیز بن عمر بن مازه و معین الدین نسفی آموخت. به نوشته لکنوی بلخی برای ادامه تحصیل و استماع حدیث ، سفری نیز به بغداد و مکّه کرد، اما نام مشایخ او در آن نواحی بر ما مشخص نیست.در ۵۱۹، پس از پایان تحصیلات ، به دمشق رفت و در آن جا اقامت گزید و این شهر را مرکز تدریس و فعالیت علمی خود قرار داد.همچنانکه به حلب نیز آمد و شد داشت و در آن جا علاوه بر تدریس در مدرسه حلاویه ، از نفوذ معنوی و اجتماعی نیز برخوردار بود. نخستین مدرسه ای که بلخی در آن جا به وعظ و سخنرانی پرداخت مدرسه صادریّه دمشق بود و ظاهراً به عللی، از جمله براثر اختلافاتی که بین او و حنبلیان پدید آمد، حوزه فعالیت خود را به مدرسه طرخانیّه انتقال داد. سپس در ۵۲۵، مدرسه بلخیّه به نام او ساخته و اداره آن به وی سپرده شد. مدرسه خاتونیّه نیز در ۵۲۶ برای مذهب حنفی وقف و اداره آن به بلخی واگذار شد. بسیاری از علمای حنفی فقه را از بلخی آموختند که از جمله آنان بدر ابیض، عبدالرشید ولوالجی (متوفی بعد از۵۴۰) و محمدبن یوسف عقیلی (متوفی ۵۶۴) بودند در منابعی که از بلخی سخن رفته ضمن تأکید بر حافظه فوق العاده او اشاره ای به تألیف یا تصنیف وی نشده است.تنها ابن قطلوبغا به نقل از القنیه بعضی از فتاوای فقهی بلخی را درج کرده است.فتاوای بلخی و نوشته برخی منابع، نشان دهنده اهمیت و نقش بلخی در رویدادهای مذهبی و سیاسی آن زمان است.او به دلیل وارستگی اخلاقی، مردم دوستی ، ورع و روحیه دفاع از دین ، از جایگاه و نفوذ زیادی برخوردار بوده و گاهی او را از ناشران علوم دینی و اسلامی نامیده اند.قدیمترین منبعی که از بلخی نام برده، تاریخ دمشق ابن قلانسی (متوفی ۵۵۵) است که معاصر بلخی بوده است.به نوشته ابن قلانسی ، در ۵۴۳ نورالدین زنگی اتابکی دستور منع گفتن «حَیّ علی خیرالعمل» را در اذان صادر کرد، از آنرو که آن را از بدعتهای فاطمیون می دانست؛ همچنین سبِّ صحابه را که ظاهراً معمول بود ممنوع کرد و در این اقدام، برهان بلخی او را یاری کرد. در ۵۴۶ که دمشق چند ماه در محاصره لشکر نورالدین بود، بلخی واسطه پیمان صلح میان نورالدین و حاکم وقت دمشق شد.
درگذشت
بلخی در شعبان ۵۴۸ درگذشت و فقط ابن کثیر وفات وی را ۵۴۶ ضبط کرده است، که با توجه به معاصر بودن ابن قلانسی با بلخی و نقل بیش تر مورّخان به نظر می رسد که سال ۵۴۸ درست باشد.
تاریخ ولادت بلخی معلوم نیست، به نوشته لکنوی زادگاه وی سِکندر از توابع طخارستان بلخ است.
تحصیلات
بلخی در بخارا به تحصیل پرداخت و فقه و حدیث را نزد عالمان بزرگی چون برهان الائمّه عبدالعزیز بن عمر بن مازه و معین الدین نسفی آموخت. به نوشته لکنوی بلخی برای ادامه تحصیل و استماع حدیث ، سفری نیز به بغداد و مکّه کرد، اما نام مشایخ او در آن نواحی بر ما مشخص نیست.در ۵۱۹، پس از پایان تحصیلات ، به دمشق رفت و در آن جا اقامت گزید و این شهر را مرکز تدریس و فعالیت علمی خود قرار داد.همچنانکه به حلب نیز آمد و شد داشت و در آن جا علاوه بر تدریس در مدرسه حلاویه ، از نفوذ معنوی و اجتماعی نیز برخوردار بود. نخستین مدرسه ای که بلخی در آن جا به وعظ و سخنرانی پرداخت مدرسه صادریّه دمشق بود و ظاهراً به عللی، از جمله براثر اختلافاتی که بین او و حنبلیان پدید آمد، حوزه فعالیت خود را به مدرسه طرخانیّه انتقال داد. سپس در ۵۲۵، مدرسه بلخیّه به نام او ساخته و اداره آن به وی سپرده شد. مدرسه خاتونیّه نیز در ۵۲۶ برای مذهب حنفی وقف و اداره آن به بلخی واگذار شد. بسیاری از علمای حنفی فقه را از بلخی آموختند که از جمله آنان بدر ابیض، عبدالرشید ولوالجی (متوفی بعد از۵۴۰) و محمدبن یوسف عقیلی (متوفی ۵۶۴) بودند در منابعی که از بلخی سخن رفته ضمن تأکید بر حافظه فوق العاده او اشاره ای به تألیف یا تصنیف وی نشده است.تنها ابن قطلوبغا به نقل از القنیه بعضی از فتاوای فقهی بلخی را درج کرده است.فتاوای بلخی و نوشته برخی منابع، نشان دهنده اهمیت و نقش بلخی در رویدادهای مذهبی و سیاسی آن زمان است.او به دلیل وارستگی اخلاقی، مردم دوستی ، ورع و روحیه دفاع از دین ، از جایگاه و نفوذ زیادی برخوردار بوده و گاهی او را از ناشران علوم دینی و اسلامی نامیده اند.قدیمترین منبعی که از بلخی نام برده، تاریخ دمشق ابن قلانسی (متوفی ۵۵۵) است که معاصر بلخی بوده است.به نوشته ابن قلانسی ، در ۵۴۳ نورالدین زنگی اتابکی دستور منع گفتن «حَیّ علی خیرالعمل» را در اذان صادر کرد، از آنرو که آن را از بدعتهای فاطمیون می دانست؛ همچنین سبِّ صحابه را که ظاهراً معمول بود ممنوع کرد و در این اقدام، برهان بلخی او را یاری کرد. در ۵۴۶ که دمشق چند ماه در محاصره لشکر نورالدین بود، بلخی واسطه پیمان صلح میان نورالدین و حاکم وقت دمشق شد.
درگذشت
بلخی در شعبان ۵۴۸ درگذشت و فقط ابن کثیر وفات وی را ۵۴۶ ضبط کرده است، که با توجه به معاصر بودن ابن قلانسی با بلخی و نقل بیش تر مورّخان به نظر می رسد که سال ۵۴۸ درست باشد.
wikifeqh: علی_بن_حسن_بلخی