تصنیف

[ویکی فقه] تصنیف کلامی موزون که همراه با آهنگ خوانده می شود.
برای تصنیف تعاریف گوناگونی داده شده که از آن جمله است: سخنانی شعر مانند، مرکّب از پاره های مساوی یا نامساوی اغلب دارای قافیه و وزن عروضی و گاه بدون آن، که معمولاً همراه موسیقی خوانده می شود و امروزه اینگونه سخنان را ترانه نیز می خوانند؛ تلفیق شعر و موسیقی به روش استقرار موسیقی بر شعر یا شعر بر آهنگ آهنگ سازی و شعرِ آهنگین.

[ویکی فقه] تصنیف (موسیقی). تصنیف کلامی موزون که همراه با آهنگ خوانده می شود.
برای تصنیف تعاریف گوناگونی داده شده که از آن جمله است: سخنانی شعر مانند، مرکّب از پاره های مساوی یا نامساوی اغلب دارای قافیه و وزن عروضی و گاه بدون آن، که معمولاً همراه موسیقی خوانده می شود و امروزه اینگونه سخنان را ترانه نیز می خوانند؛ تلفیق شعر و موسیقی به روش استقرار موسیقی بر شعر یا شعر بر آهنگ آهنگ سازی و شعرِ آهنگین.
رواج سنت خنیاگری
این سنّت که شخصی هم شعر بسراید و هم برای آن آهنگ بسازد، از دیرباز در ایران وجود داشته است. واژه پارتی (پهلوی اشکانی) «گوسان» که معادل واژه « خنیاگر » است، می تواند نشان دهنده رواج سنّت خنیاگری در زمان هخامنشیان و ساسانیان باشد. گوسانها، راویان شعر و موسیقی و افسانه ها و اساطیر قوم خود بودند و افسانه های کهن از طریق آنان جمع آوری و برای اولین بار کتابت شد. در دوره ساسانی ــ که شعر و موسیقی با یکدیگر ارتباط چشمگیری داشتند ــ معمولاً هر کس که قادر به سرودن شعر بود، تحصیل موسیقی می کرد و هر کس ذوق موسیقی داشت، شعر نیز می سرود. باربد، موسیقیدان و شاعر عصر ساسانی، از نامدارترین این هنرمندان بود.
خنیاگری در فرهنگ ایرانی
سنّت خنیاگری در فرهنگ ایرانی تا دوره معاصر در وجود موسیقیدانان شاعر و شاعران موسیقیدان ادامه یافت. عارف قزوینی (متوفی ۱۳۱۱ ش) و علی اکبرخان شیدا (متوفی ۱۲۸۵ ش) از آخرین بازماندگان این دسته از هنرمندان بودند. عارف هم شعر می سرود، هم آهنگ می ساخت و هم اجرای تصنیفها را توأمان بر عهده داشت؛ اما این شکل بسیار عالی و موفق، با تخصصی تر شدن موسیقی در سالهای اخیر، تقریباً متوقف شد.
سه نوع شعر در دوره ساسانی
...

تَصنیف
نوعی موسیقی با کلام در موسیقی ایران. تصنیف به صورت گوشه ای مستقل در ردیف موسیقی وجود ندارد. امروز تصنیف به آهنگی موزون گفته می شود که روی آن کلام سروده باشند؛ از آن جمله است: تصنیف مرغ سحر یا موسم گُل، و نیز تصنیف های عارف قزوینی، که هم شعر را خود می سرود و هم آهنگ را خودش می ساخت؛ مانند از خون جوانان وطن در دشتی، و تصنیف های امیرجاهد که او نیز شعر و آهنگ را خود می ساخت؛ مانند امان از این دل در سه گاه یا هزار دستان در چهارگاه، همچنین تصنیف های علی اکبر شیدا که او نیز شعر و آهنگ تصنیف هایش را خود می ساخت. برخی از تصنیف سازان یا ترانه سرایان دیگر عبارت اند از نواب صفا، بیژن ترقی، و معینی کرمانشاهی. در جامع الالحان در مورد برخی از الحان موزون در موسیقی قدیم ایران چنین آمده است: «... پس باید دانست که اصناف تصانیف در این فن نُه است بر این موجب: نوبت مرتب بسیط، ضربین، کل الضروب، کُل النغم، نشید عرب، عمل، پیشرو، زخمه»؛ که برخی از آن ها مانند «پیشرو»، بی کلام بوده اند. برخی از ادیبان، تصنیف سازان را شاعر نمی دانستند؛ ازجمله ایرج میرزا که در عارف نامه چنین آورده است: تو آهویی مکن جانا گُرازی/تو شاعر نیستی، تصنیف سازی.