کشاورزی

کشاورزی، دانش و هنر کشت گیاهان به منظور به دست آوردن محصول می باشد. [ ۱] کشاورزی مهم ترین پیشرفت در ظهور تمدن بشری غیرمهاجر بود. توسعه کشاورزی و پرورش حیوانات اهلی توسط انسان باعث افزایش غذای موجود و شکل گیری شهرها و تمدن ها شد. امروزه بیشتر محصولات کشاورزی در جهان از طریق کشاورزی متمرکز یا صنعتی تولید می شود که اساس آن کشت تک محصولی است. با این حال هنوز زندگی نزدیک به ۲ میلیارد انسان به کشاورزی معیشتی وابسته است.
عمده محصولات کشاورزی را می توان به طور گسترده در گروه های غذایی، الیاف، سوخت و مواد اولیه ( مانند لاستیک ) دسته بندی کرد. کلاس های غذایی عبارتند از: غلات، سبزیجات، میوه ها، روغن ها، گوشت، شیر، قارچ ها و تخم مرغ.
بیش از یک سوم کارگران جهان در بخش کشاورزی مشغول به کار هستند، که پس از بخش خدمات دوم است، اگرچه تعداد کارگران کشاورزی در کشورهای پیشرفته طی قرن ها به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. اقتصاد کشاورزی برای رشد اقتصادی بسیار مهم است: در سال ۲۰۱۸، ۴ درصد از تولید ناخالص داخلی ( GDP ) جهانی و در برخی از کشورهای در حال توسعه بیش از ۲۵ درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می دهد. [ ۲] ۷۰٪ از مصرف آب شیرین متعلق به بخش کشاورزی است و کشاورزی باعث ایجاد آلودگی و زباله های ناپایدار می شود. یک سوم از مواد غذایی تولیدشده در سطح جهان یا از بین می رود یا هدر داده می شود. [ ۲] در سال ۲۰۱۹ چین با ۱۰۲۰ میلیارد دلار تولیدات کشاورزی در رتبه اول جهان قرار داشته است و ایران با ۴۵ میلیارد دلار ( در سال ۲۰۱۸ ) در رتبه ۱۱ جهان از لحاظ تولیدات کشاورزی قرار دارد. [ ۳]
برزشناسی نوین، اصلاح نباتات، مواد شیمیایی زراعی مانند سموم دفع آفات و کودها و دیگر پیشرفت های فنی باعث افزایش شدید بازدهی مزرعه ها گردیده است، اگرچه باعث آسیب های گسترده زیست محیطی نیز شده است. برخی از این مشکلات زیست محیطی عبارتند از: تأثیرات در گرم شدن کره زمین، تخلیه سفره های زیرزمینی، جنگل زدایی، مقاومت آنتی بیوتیکی و سایر آلودگی های کشاورزی. امروزه در کشاورزی از ارگانیسم های دستکاری شده ژنتیکی استفاده فراوانی می شود، هرچند استفاده از برخی از آنها در برخی کشورها ممنوع است.
از آنجا که پیشینهٔ کشاورزی به ۱۰٬۰۰۰[ ۴] سال پیش بازمی گردد دارای گسترهٔ پهناوری در سراسر جهان می باشد.

دستگاه کمباین
(یا: زراعت) حیاتی ترین فعالیت اقتصادی بشر، برای بقا و ادامۀ زندگی، از طریق کشت و زرع و برداشت محصولات خوراکی، دارویی و گیاهان صنعتی. کشاورزی به مفهوم اهم امروزی شامل فعالیت هایی چون دامداری، دامپروری، مرغ داری، زنبورداری و پرورش جانوران آبزی نیز می شود؛ اما به معنای اخص استفاده از خاک و آب، با کشت انواع دانه ها (بذر)، قلمه زدن، پیوندزدن و لقاح (در گیاهان دو پایۀ نر و ماده) به منظور افزایش و تکثیر محصولات زراعی است. با پیشرفت علوم و فنون، تکنیک های تازه ای در کشاورزی پیدا شده است که کشت گلخانه ای و آبکشت از آن جمله است. کشت گلخانه ای امکان رویاندن بسیاری از میوه ها و سبزی ها و گیاهان دارویی یا زینتی، مانند انواع گل ها را در فصول، نواحی و مناطقی که به طور طبیعی امکان پذیر نیست، فراهم ساخته است و آبکشت سبب تولید محصولات بدون استفاده از خاک و فقط با افزودن مواد معدنی لازم برای رشد گیاهان به آب شده است. به کار گرفتن هورمون ها و مهندسی ژنتیک توانسته است مقاومت گیاه را دربرابر آفت ها افزایش دهد، در شکل، طعم و رنگ آن تغییر به وجود آورد و حتی انواعی تازه از میوه ها، دانه ها و گل ها تولید کند. در کشاورزی متعارف، که هنوز متداول ترین نوع زراعت در جهان است، اصلی ترین عناصر خاک و آب و عوامل جنبی، نهاده های کشاورزی، چون کود حیوانی یا شیمیایی، سموم دفع آفات و اقداماتی مانند هَرَس کردن، وجین کردن و داربست زدن است. برای کشت صحیح، زمین باید آمایش شود. هموارکردن زمین، عادی ساختن آن از سنگ و کلوخ، پلکانی کردن زمین های شیب دار (در اصطلاح کشاورزی ایران «تخته تخته»کردن) سپس شخم زدن و کَرت بندی، مراحل آمایش است. پس از آماده ساختن زمین، عمل بذرپاشی یا نهال کاری انجام می گیرد. کشت انواع گیاهان بستگی زیادی به شرایط اقلیمی دارد. نواحی کوهستانی یا دشتی، سردسیری یا گرمسیری، مرطوب یا خشک هرکدام عاملی در تعیین نوع کشت و زرع بوده و باعث تنوع محصولات می شوند. انقلاب صنعتی در اروپا و اختراع ماشین آلات درون سوز سبب انقلاب در کشاورزی شد. تراکتور کار شخم زدن را آسان کرد. بولدوزر به تسهیل آمایش زمین یاری داد. کمباین برداشت محصول را تسریع و ضایعات را کمتر کرد. ساختن سدهای عظیم و کانال های آبیاری، اراضی قبلاً خشک و لم یزرع را فاریاب و حاصل خیز ساخت و تولید کودشیمیایی سبب باروری زمین های فقیر و افزایش محصولات کشاورزی شد. «انقلاب سبز» هندوستان این کشور را که با کمبود همیشگی موادغذایی دست به گریبان بود، به صادرکنندۀ برنج تبدیل کرد. با کشف قارۀ امریکا، مهاجران آن سرزمین با مواد خوراکی تازه ای آشنا شدند که کشت آن ها به تدریج در سایر نقاط دنیا رایج شد و کشاورزی را غنی تر کرد. سیب زمینی مهم ترین محصول از این نوع است که از مرگ ومیر ناشی از گرسنگی در بسیاری از نقاط جهان به شدت کاست. گوجه فرنگی به غذاها طعم و بو و رنگی دیگر بخشید و توتون و کاکائو فرآورده هایی جدید به جهانیان عرضه کرد.
کشاورزی و بلایای طبیعی. فعالیت های زراعی همواره با مشکلات گوناگون روبه رو است. بلایای طبیعی از این جمله اند. آفت های زیستی ازقبیل باکتری ها، قارچ ها، کرم ها، و جوندگان گیاهخوار و بلایای طبیعی غیرزیستی چون خشکسالی، طوفان، بیابان زایی، سیل، زمین لرزه، آتشفشان، بارندگی های بی هنگام، سرما و گرمای بی موقع و شدید و گرمایش زمین از مشکلاتی است که انسان پیوسته برای غلبه بر آن ها کوشیده است. مهم ترین محصولات برای تغذیۀ انسان عبارت اند از گندم، برنج، ذرّت، سیب زمینی، حبوبات و بقولات. از کشت جو، ذرّت، یونجه، چاودار و ارزن نیز برای تغذیۀ حیوانات اهلی استفاده می شود. علوم کاربردی، تکنیک های پیشرفته و دستاوردهای مهندسی و مکانیک با فرآوری محصولات، کنسروسازی، سردخانه و سیلو ذخیره و نگهداری مقادیر عظیم از محصولات فاسدشدنی را به مدت طولانی فراهم ساخته و مانع بروز قحط و غلا در اکثر نقاط جهان شده است. گیاهان صنعتی مانند پنبه و کنف و گیاهان دارویی ازقبیل خشخاش در زندگی بشر نقش فوق العاده مهم داشته و دارند.
تاریخچه. ظاهراً تا حدود ۱۰هزار سال قبل، بشر نیازهای حیاتی خود را از طریق شکار و گردآوری دانه ها و میوه ها و غدّه های گیاهی تأمین می کرد. آنگاه به امکان کشت و تکثیر گیاهان و اهلی کردن حیوانات پی برد. نخستین گام ها در این راه را ساکنان کرانه های رودخانه های بزرگ شرق از نیل تا کارون برداشتند. اختراع خیش چوبی جهشی بزرگ بود. پیدایش کشاورزی سبب یکجانشینی عده ای پرشمار از مردم در سراسر جهان و پدید آمدن روستاها و سپس شهرها، ایجاد حکومت های مرکزی و نظام های حکومتی مقتدر، مستبد، برده داری و ارباب و رعیتی شد. در طول هزاران سال، پیشرفت در کشاورزی کند اما مداوم بود و ابزار و آلات جدیدی چون گاوآهن، بیل و کج بیل، داس و خرمن کوب و چرخ چاه و ابداع روش های پرمشقت آبیاری مانند قنات و نهرکشی به افزایش تولید و مازاد تولید بر مصرف انجامید، که خود به مبادلات تجاری و برقراری روابط بین جوامع کمک کرد. در قرن ۱۸ با کشت تناوبی، آیش زمین، زهکشی و استفاده از کود و ابزارهای جدید در اروپا انقلابی در کشاورزی پدید آمد که بعداً به نقاط دیگر جهان نیز سرایت کرد. اصلاح گندم از راه آمیزش در اواخر همین قرن آغاز شد و این موفقیت دیگر محصولات را نیز دربر گرفت. در قرن ۲۰ استفاده از موادشیمیایی یعنی علف کش، حشره کش، قارچ کش و کود شیمیایی و اختراع ماشین آلات و ابزارهای جدید، انقلاب سبز را پدید آورد. از دهۀ ۱۹۷۰ جنبشی پیدا شد که درصدد کشت و کار بدون استفاده از سموم و کودهای شیمیایی با به کارگرفتن شیوه های پیشرفتۀ طبیعی، مانند استفاده از حشرات بی زیان همچون کفشدوزک، برای مبارزه با آفات است. هدف این جنبش ترویج کشت و زرع آلی برای جلوگیری از آلودگی محیط زیست و تأثیرات مخرب آن بر کرۀ زمین و حیات انسان و دیگر موجودات زیستمند است.
کشاورزی در ایران. اقتصاد روستایی چند هزار سال شالودۀ اجتماعی همۀ حکومت های ایران بود؛ اما پس از اصلاحات ارضی در ۱۳۴۲ش، و به ویژه بعد از افزایش تولید و بهای نفت، صنعتی شدن تدریجی کشور، کاهش جمعیت روستایی و توسعۀ شهرنشینی از میزان اتکای حکومت ها به اقتصاد روستایی به مقدار معتنابهی کاسته شده است. خوانین و مالکان بزرگ از ارکان اقتدار پادشاهان ایران بودند و الغای نظام ارباب و رعیتی یکی از علت های مهم سست شدن و فروپاشی فرجامین نظام سلطنت در ایران بود. قسمت اعظم فلات ایران به سبب وجود بیابان های وسیع، کویرهای پهناور و کوهستانی بودن نواحی بزرگی از این سرزمین غیرقابل کشت است. آب نیز که عاملی بسیار مهم در کشاورزی است، جز در برخی از مناطق کمیاب و ریزش باران غیر از دامنه های شمالی البرز و بعضی نقاط کوهستانی در شمال غربی و غرب کشور اندک است. این موانع طبیعی، علاوه بر سیستم های اجتماعی و نظام و قوانین مالکیت همواره بر کشاورزی ایران محدودیت هایی را تحمیل کرده است. معهذا، از روزگاران کهن، مردم و حکومت ها برای غلبه بر این محدودیت ها کوشیده اند. ابداع روش آبیاری از طریق حفر کاریز، ساختن سد و آب بند، که پیشینۀ آن به عصر هخامنشی بازمی گردد؛ کشت دیم، و ایجاد نهر و جوی ازجمله فعالیت های کشاورزی در تاریخ ایران بوده است. در چند دهۀ اخیر دولت ها و کشاورزان با استفاده از ماشین آلات امروزی و به کارگرفتن نهاده های کشاورزی، بذرهای اصلاح شده، ایجاد تعاونی های زراعی و فرآوری محصولات در نهادهای موسوم به کشت و صنعت، و ساختن سدهای بزرگ و کوچک و کشت دانه های روغنی وارداتی مانند سویا و کلزا برای بهبود وضع کشاورزی کشور کوشیده اند. مهم ترین محصولات زراعی ایران عبارت اند از: گندم، برنج، سیب زمینی، حبوب، چغندرقند، خرما، نیشکر، سیب، انگور، مرکبات، پنبه، توتون، سبزیجات و صیفی جات. پرورش گل و محصولات گلخانه ای نیز رواج یافته و روبه افزایش است. دولت ایران یکی از اهداف استراتژیک خود را خودکفایی در تولید مواد غذایی پرمصرف کشور اعلام کرده است.