پژوهشی در تاریخ قران

[ویکی فقه] پژوهشی در تاریخ قرآن (کتاب). «پژوهشی در تاریخ قرآن کریم» تالیف دکتر سیدمحمدباقر حجتی کتاب پیرامون تاریخ قرآن کریم نوشته شده که در آن مباحثی که مربوط به تاریخ قرآن است مورد بررسی قرار گرفته است.
بعضی از این موضوعات عبارتند از: اسامی قرآن- وحی الهی- نزول قرآن معنای آیه و سوره - نگارش قرآن کریم در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم - جمع و تدوین قرآن و... با توجه به تعداد دفعات چاپ کتاب که شش نوبت و ۳۹ هزار نسخه منتشر شده است، بدست می آید که مطالب آن برای علاقه مندان به علوم قرآنی مفید واقع شده است. استفاده از نظرات مختلف برای توضیح یک مطلب و بیان آن به زبانی ساده و قابل فهم برای عموم دانشجویان و اظهار نظر قطعی در بعضی از موارد، از شاخص های کتاب است که باعث چاپ آن به دفعات مکرر شده است.
ساختار کتاب
کتاب دارای ۱۸ فصل است که فهرست مطالب آن به قرار زیر است: فصل اول: عناوین و اسامی قرآن فصل دوم: وحی الهی: معنای لغوی وحی- الهام فطری به انسان - الهام غریزی به حیوان - اشاره سریع و مرموز- سه گونه وحی- کیفیت نزول وحی. فصل سوم: نزول قرآن کریم : تاریخ آغاز نزول وحی- کیفیت نزول کتب آسمانی بر انبیاء - حکمت نزول تدریجی آیات قرآن - اولین و آخرین آیاتی که بر پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم نازل شد- بهترین راه حل برای شناسایی آخرین آیه قرآن فصل چهارم: آیه: معنی لغوی آیه- نظریات دانشمندان درباره اطلاق آیه بر برخی از حروف مقطعه قرآن- ترتیب آیات در سوره های قرآن- فوائد شناخت آیات و سوره های مکی و مدنی - کیفیت شناخت آیات و سوره های مکی و مدنی- خصوصیات کلی و قطعی آیات و سوره های مکی و مدنی- تعداد سوره های مکی و مدنی فصل پنجم: سوره: معنای لغوی و اصطلاحی سوره- ترتیب سوره های قرآن- ادله اجتهادی و توقیفی بودن ترتیب موجود سوره های قرآن- عقیده نگارنده در این باره شمار سوره های قرآن- حکمت تقسیم قرآن به سوره ها. فصل ششم: فواتح سور و حروف مقطعه قرآن: آراء دانشمندان در این باره بررسی بهترین آراء درباره مدلول حروف مقطعه قرآن فصل هفتم: تعداد حروف و کلمات قرآن فصل هشتم: مقدمه ای بر نگارش قرآن در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم کیفیت پیدایش خط از نظر دانشمندان قدیم و جدید- نمودار کیفیت تحول خط از نظر دانشمندان چه کسی خط را وارد جزیرة العرب کرد- خط و کتابت همزمان با ظهور اسلام تصویر نامه های پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم به سران کشورها فصل نهم: پیامبر امی - آیا حضرت به خواندن و نوشتن آشنایی داشت فصل دهم: نگارش قرآن : نگارش قرآن همزمان با حیات پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم - کتاب وحی نوشت افزارهایی که در قرآن از آنها یاد شده فصل یازدهم: جمع و تدوین قرآن: حفظ قرآن - حفاظ قرآن - نقش حفظ کردن قرآن در صیانت و پاسداری از آن فصل دوازدهم: قرائت قرآن : فوائد بحث در قرائت قرآن- معنی لغوی قراآت آیا اجتهاد و اظهار نظر علمی در قراآت جایز است- حدیث سبعة احرف فصل سیزدهم: لهجه قرآن و منشاء اختلاف قراآت: لغت و لهجه قرآن کریم بررسی احادیثی که لهجه قرآن کریم را مشخص می سازد- ادله نزول قرآن به لهجه قریش فصل چهاردهم: قاریان قرآن کریم فصل پانزدهم: جمع و تدوین قرآن پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم : نخستین گام فصل شانزدهم: جمع و نگارش قرآن همزمان با خلافت ابی بکر: نامگذاری قرآن به « مصحف » در زمان خلافت ابی بکر- سرنوشت صحیفه های قرآنی ابی بکر فصل هفدهم: تدوین و جمع آوری قرآن در زمان خلافت عثمان : انگیزه عثمان در جمع و تدوین قرآن- عثمان در جمع قرآن با چه مخالفت هایی مواجه گردید- سرنوشت مصاحف عثمانی فصل هیجدهم: اصلاح شیوه نگارش قرآن آغاز اصلاح شیوه نگارش قرآن- اعراب گذاری- نقطه گذاری حروف متشابه قرآن- نقد و تحلیلی در تاریخ نشانه گذاری حروف و کلمات قرآن.
ویژگی ها
۱- استفاده از نظرات و آراء مستشرقین (همچون بلاشر) در بعضی از مسائل و ذکر نظریات آنها ۲- فصل هشتم: در این فصل، از پیدایش خط و نگارش بحث نموده و در آن جدولی ارائه شده که کیفیت تحول خط را از نظر دانشمندان اسلامی بیان می نماید. ۳- فصل پنجم: در این فصل پس از تعریف سوره - پیرامون توقیفی یا اجتهادی بودن ترتیب سوره ها نظریات مختلف را ذکر نموده و پس از آن نظریه دیگری را بیان می نماید مبنی بر اینکه بخش زیادی از سوره ها ترتیب آنها توقیفی و ترتیب بخش اندکی از آنها طبق رای و اجتهاد صحابه انجام گرفته ۴- فصل سوم: در این فصل پس از تعریف آیه. از آخرین آیات نازل شده بر پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم بحث نموده اقوال پیرامون آنرا ذکر می نماید و در انتهاء راه حل مناسبی را به نقل از صاحب مجمع البیان در این زمینه ذکر می نماید ۵- فصل یازدهم: در این فصل پیرامون جمع قرآن در زمان پیامبر بحث می نماید و در این باره پس از ذکر اقوال علماء و نقد آنها، نتیجه می گیرد که قرآن در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم بطور کامل نگارش شده منتهی بر روی نوشت افزارهایی که نمی توانسته بصورت مصحف و دفتری واحد جمع آوری شود ولی در زمان ابوبکر و به دستور ایشان بر روی پوست نوشته شد. ۶- فصل ششم: در این فصل از حروف مقطعه بحث می نماید که در آن اقوال مختلف پیرامون حروف مقطعه (فواتح سور) را بررسی می نماید ولی در انتها نظر رشید رضا را در این باره می پذیرد که می گوید: این حروف برای آگاهی دادن و جلب توجه نمودن مخاطبین است. اشکالات ۱- بعضی از مطالب کتاب با عنوان کتاب که تاریخ قرآن است و فقط از تاریخ قرآن بحث می کند سازگاری ندارد مانند بحث حروف مقطعه (فصل ۶) پیامبر امی (فصل ۹) - تعداد حروف و کلمات قرآن (فصل ۷) ۲- بیان مطالب و موضوعات سیر منطقی ندارد ابتدا موضوعی را توضیح می دهند سپس معنا می کنند (از نظر لغت ) مانند بحث وحی. ۳- کتاب دارای غلطهای تایپی است و در بعضی از موارد افتادگی نیز دارد مانند ص۱۴۰ خط آخر که تعداد آیات که ۶۲۲۰ عدد می باشد به جای آیات ، کلمه نوشته شده است.
نسخه شناسی
...