پناهندگی

[ویکی فقه] پناهندگی، ترک موطن به دلیل ترس موجه از تعقیب برای نژاد، مذهب یا عقاید سیاسی، و پناه آوردن به مکانی دیگر را گویند.
از دوران باستان، تمدن های بزرگ و نیز ادیان الهی، از جمله اسلام ، برای حمایت از کسانی که از ترس جان امان می خواهند تدابیری اندیشیده اند. در عصر حاضر، پناهندگی مفهوم و اهمیتی حقوقی، بخصوص در عرصه بین المللی، پیدا کرده است. با پیدا شدن گروههای بزرگ آوارگان از اواخر قرن سیزدهم ش/ ابتدای قرن بیستم، تعریف پناهنده یا آواره و تعیین صلاحیت سازمانهای ذیربطی که قصد حمایت از این افراد را دارند، ضرورت پیدا کرد. در دوران جامعه ملل (۱۲۹۹ـ ۱۳۲۵ش/ ۱۹۲۰ـ۱۹۴۶)، اقدامات متعددی در قبال گروههای مختلف آوارگان به عمل آمد، از جمله در ۱۵ تیر ۱۳۰۱/ ۵ ژوئیه ۱۹۲۲ و ۲۳ اردیبهشت ۱۳۰۵/ ۱۲ مه ۱۹۲۶ درباره پناهندگان روسی و ارمنی ؛ در ۱۰ تیر ۱۳۰۷/ ۳۰ ژوئن ۱۹۲۸ درباره آوارگان آشوری ، کلدانی ، سوری ، کرد و ترک ، و در کنوانسیون ۲۰ آذر ۱۳۱۷/ ۱۰ اوت ۱۹۳۸ درباره پناهندگان آلمانی . در دوران سازمان ملل متحد (از ۱۳۲۴ ش/ ۱۹۴۵ به بعد) مسئله پناهندگان از دیدگاهی جامع تر مورد توجه قرار گرفت و پس از تأسیس سازمان بین المللی پناهندگان در ۱۳۲۷ ش/ ۱۹۴۸، برای نخستین بار اساسنامه این سازمان (مصوب ۱۹۴۶) ضمن اشاره به آوارگان پیش از جنگ و آوارگان زمان جنگ جهانی دوم ، این اصطلاح را به تمامی اشخاصی تسری داد که نمی توانستند یا به دلایلی معتبر تمایل نداشتند از حمایت دولت متبوع خود برخوردار باشند. در ۱۳۳۰ش/ ۱۹۵۱ کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد جایگزین سازمان بین المللی پناهندگان شد و در اساسنامه خود و کنوانسیون ۱۳۳۰ش/ ۱۹۵۱ راجع به وضع پناهندگان، به همراه پروتکل اصلاحی آن در ۱۳۴۶ش/ ۱۹۶۷، اصطلاح «پناهنده» را به شخصی اطلاق کرد که از ترس تعقیب به دلیل نژاد، مذهب، ملیّت یا عقیده سیاسی از قلمرو کشور متبوع خود، یا اگر فاقد تابعیت باشد از قلمرو آخرین کشور محل اقامتش، خارج شده باشد و به دلیل همین ترس نتواند یا مایل نباشد که در حمایت دولت متبوع یا آخرین کشور محل اقامت خود قرار گیرد. این تعریف بزودی مقبولیت جهانی پیدا کرد، اما پس از آن جامعه بین المللی تصمیم گرفت که حمایت بین المللی از پناهندگان و اعطای کمک های انسان دوستانه به آنان را به مواردی که دقیقاً تحت شمول این تعریف قرار نمی گیرند نیز تسری دهد؛ متعاقباً قطعنامه های متعددی، مجمع عمومی کمیساریای عالی پناهندگان را در برآوردن این خواست جامعه بین المللی توانا ساخت. از ۱۳۵۶ش/ ۱۹۷۷ به بعد مجمع عمومی سازمان ملل متحد از اصطلاح «پناهندگان و آوارگان» استفاده می کند. این اصطلاح افرادی را شامل می شود که قربانی فجایع انسانی شده در خارج از موطن خود در شرایطی مشابه پناهندگان به سر می برند. همچنین در کنوانسیون ۱۳۴۸ش/ ۱۹۶۹، بررسی جنبه های ویژه مشکلات پناهندگان در افریقا ، تعریف جامعی ارائه شده است که در آن ضمن حفظ تعریف کنوانسیون ۱۹۵۱، اصطلاح پناهنده به هر شخصی اطلاق می شود که به دلیل تهاجم، اشغال، سلطه بیگانه یا حوادث برهم زننده نظم عمومی در تمام یا قسمتی از کشورش، مجبور باشد در مکانی خارج از کشورش پناه جوید.
پناهنده ملی
اگر چه اصطلاح پناهنده معمولاً درباره اشخاصی به کار برده می شود که از سرزمین و کشور خود آواره شده اند، گاهی به اشخاصی که در کشور خود باقی مانده اند یا به رغم خروج از کشورشان در حمایت دولت متبوع خود قرار دارند نیز پناهنده ملی یا آواره اطلاق شده است. سازمان ملل متحد در مواردی که این قبیل اشخاص در شرایط ناگواری به سر برند و نیازمند کمک باشند، از دولتها و سازمانهای بین المللی ذیربط درخواست کمک می کند.
موارد استثنایی عدم شمول حقوق و امتیازات پناهندگی
در مجموعه اسناد مختلفی که در آن ها اصطلاح پناهنده تعریف شده است، موارد استثنایی عدم شمول حقوق و امتیازات پناهندگی نیز در نظر گرفته شده است که مهمترین آن ها عبارت اند از ارتکاب جرایم غیرسیاسی یا ارتکاب جرایمی برضد صلح، جنایت نسبت به انسانها، جنایت جنگی یا جرایمی برخلاف اهداف و اصول منشور ملل متحد.
جنبه های حقوقی پناهندگی
...

[ویکی فقه] پناهندگی (قرآن). به قرار گرفتن در حمایت دیگری بر اثر ناامنی پناهندگی می گویند.
این واژه از ریشه پناه به معنای پشتیبان ، حامی و نگهبان و جایی که می توان در آن از آزار و اذیت چیزی یا کسی در امان بود گرفته شده و حاصل مصدر و به معنای حالت و عمل پناهنده است. در اصطلاح سیاسی نیز به درخواست حمایت سیاسی از کشورهای دیگر بر اثر نداشتن امنیت، ترس از آزار و آسیب، تعقیب و مجازات در کشور خود گفته می شود. هراس از خطرها و پناه گزیدن در مکانی امن برای حفظ جان، امری غریزی و سبب گرایش انسان به سوی مکانهای امن است. در دولت شهرها، امپراتوریها و جوامع دینی کهن به این موضوع توجه شده است. به موجب احکام تورات شهرهایی برای پناه دادن به مجرمان اختصاص یافت و در یونان و روم قدیم معابد و کلیساهایی محل پناه شناخته شد و پناه آورندگان به آن از تعقیب در امان بودند ؛ همچنین مواردی از پناهندگی در ایران قبل از اسلام در منابع ادبی تاریخی گزارش شده است.
اعطای پناهندگی پیش از اسلام
اعطای پناهندگی در میان عرب پیش از اسلام با صبغه مذهبی رایج بوده و قوانینی هم برای حمایت و پناه دادن به بیگانگانی که بدان قبایل می پیوستند وجود داشت ؛ همچنین مکانهای مقدسی مانند کعبه ، پناهگاه به شمار می رفته و هرکس که در نزدیکی کعبه پناه می گرفته از هرگونه تعقیب و خطری در امان بوده است ، چنان که این سنت پس از اسلام نیز استمرار یافته و در آیات ۱۲۵ بقره آل عمران۹۷ و... پناهندگی به خانه خدا (کعبه) سبب ایمنی از هرگونه تعرض و آسیبی دانسته شده است.واژه های «آووا» از ریشه ایواء «مَلجًَا» و در مواردی نیز آیاتی با وجود قرائنی به موضوع پناهندگی ارتباط دارند.
سنت استجاره
سنت استجاره به معنای درخواست حمایت از شخص یا قبیله ای که در قرآن بدان اشاره شده در نظام قبیله ای عرب رواج داشته است. پس از گسترش دین اسلام و اختلاط اجتماعی اقوام مختلف، نهادهای اجتماعی آنان از جمله سنن ایرانیان و اعراب به همراهی تعالیم قرآن از منابع عمده حمایت از پناهنده و رعایت اصول پناهندگی بوده است.
پناهندگی در عصر کنونی
...