وجاده

[ویکی فقه] وجاده، از اصطلاحات علم حدیث بوده و به این معناست که راوی، کتاب یا روایاتی به خط شیخ را بیابد و از روی یقین به خط شیخ بودن آن را روایت کند.
وجاده بر وزن کتابت از ریشه وجد (یافتن) به این معناست که راوی، کتاب یا روایاتی به خط شیخ را بیابد و ـ بی آن که معاصر او باشد، یا اگر معاصر است او را ملاقات کرده باشد ـ از روی یقین به خط شیخ بودن آن را روایت کند. وجاده نیز بسان کتابت می تواند همراه با اجازه، یا بدون اجازه باشد. همراه بودن وجاده با اجازه بدین صورت است که کتاب استاد را در زمان حیات پیدا کند، آنگاه از او اجازه نقل آن را بگیرد. یا شیخی دیگر که از اصحاب کتاب اجازه نقل کتاب های او را دارد، نقل کتاب پیدا شده به خط شیخ را اجازه دهد. وجاده همراه با اجازه از نظر همه محدثان نافذ است. در وجاده عاری از اجازه دو دیدگاه است: گروهی آن را ناکافی دانسته اند و معتقدند: نقل روایات به استناد وجادة ـ در صورتی که نسبت به خط شیخ یقین باشد ـ جائز است. آن دسته از روایات اهل بیت (علیه السّلام) که به کتابت حدیث فرمان داده، یا به نقل و روایت کتب بنی فضال، یا نقل روایات از کتبی که صاحبانش بخاطر تقیحه شدید از نقل آنها اجتناب کرده اند، اجازه داده اند همگی دلالت بر جواز وجاده دارند.
مثال
کتاب فقه الرضا (علیه السّلام) که منصوب به امام علی بن موسی الرضا (علیه السّلام) است، از طریق وجاده نقل شده است؛ زیرا این کتاب را قاضی امیرحسین نزد گروهی از شیعیان قم که وارد مکه مکرمه شده بودند، یافت. از میان شیوه های هشتگانه، آنچه که بیشتر در تاریخ حدیث و تحدیث اتفاق افتاده و راویان براساس این گونه تحمل، روایات را نقل کرده اند، سه طریق نخست؛ یعنی سماع، قرائت و اجازه است. و از میان این سه طریق بیشترین نقش از آن سماع است.
عناوین مرتبط
طرق تحمل حدیث؛ اصطلاحات رایج محدثان؛ اصطلاحات حدیثی.

[ویکی شیعه] وجاده -به کسر واو- روایتی است که راوی تنها متن نوشته شده آن را مشاهده کرده است، بدون آنکه با نویسنده یا نقل کننده آن ارتباطی داشته و از وی اجازه ای در نقل کتابش داشته باشد.
وجاده، مصدر جعلی از فعل «وَجَدَ» بوده و یکی از روش های تحمل حدیث است. در این قسم طالب حدیث، کتاب یا حدیثی به خط شیخ یا یکی از مشایخ حدیث ‏بیابد و یقین کند که به خط اوست‏ یا این که کتاب ‏معروفی با تصحیح و مقابله شیخ بیابد، گرچه جمعی از تحدیث کتاب یا روایات مزبور منع نموده‏ اند.
با این حال بیشتر محدثین و فقهای شیعه و سنی، نقل احادیث کتب صحاح فریقین را که انتساب آن به مؤلفین یقینی باشد، جایز دانسته‏ اند. منتها باید هنگام تحدیث ‏بگوید: «وَجَدتُ بِخَطِّ فُلان کَذا (به خط فلان شخص چنین مطلبی را یافتم) او وَجَدتُ فِی کِتابٍ صَحَّحَهُ فُلان کَذا (یا در کتابی که فلان شخص تصحیح کرده چنین یافتم)»

[ویکی اهل البیت] وجاده، مصدر جعلی (مولد) از فعل وجد بوده و یکی از روش های تحمل حدیث است. در این قسم طالب حدیث، کتاب یا حدیثی به خط شیخ یا یکی از مشایخ حدیث بیابد و یقین کند که به خط اوست یا این که کتاب معروفی با تصحیح و مقابله شیخ بیابد، گرچه جمعی از تحدیث کتاب یا روایات مزبور منع نموده اند.
ولی بیشتر محدثین و فقهای فریقین، نقل احادیث کتب صحاح فریقین را که انتساب آن به مؤلفین یقینی باشد، جایز دانسته اند. منتها باید هنگام تحدیث بگوید: (وجدت بخط فلان. او فی کتاب صححه فلان کذا)
گمان می رود کسانی که از نقل احادیث مزبور منع نموده اند، نقل از شیخ به لفظ حدثنی واخبرنی و مانند آن را جایز ندانسته اند وگرنه نقل از کتب معروف حدیث که مصحح و مورد اعتماد باشد، بدون اشکال است، منتها بعضی فرموده اند: چنانچه راوی وثوق و اعتماد به صحت نسخه دارد، می تواند بگوید: قال فلان ولی در صورتی که نسخه کاملاً مورد اعتماد نباشد، می بایست بگوید: (بلغنی عن فلان. او وجدت فی نسخة من کتابه).
درایه الحدیث، کاظم مدیر شانه چی، ص 127 و 128 با دخل و تصرف، بازیابی: 7اردیبهشت1392.