علم حدیث

[ویکی فقه] علم الحدیث، علمی است که به وسیله آن قول و فعل و تقریر معصوم شناخته می شود.
حدیث یکی از دو منبع علوم اسلامی است که از آن به «سنت» یاد می شود. «علم الحدیث» علمی است که به وسیله آن قول و فعل و تقریر معصوم شناخته می شود. این علم به دو بخش «روایة الحدیث» و «درایة الحدیث» تقسیم می گردد. «روایة الحدیث» از اتصال حدیث به معصوم از لحاظ احوال روات و کیفیت سند و غیره گفت و گو می کند و در اصطلاح «علم اصول الحدیث» نامیده شده و خود به دو بخش «علم رجال» و «مصطلح الحدیث» تقسیم گردیده است.وقتی از احوال رجال سند از لحاظ عدالت و وثاقت و عدم آن بحث شود، «علم رجال» آن را بر عهده دارد. و اگر از کیفیت نقل حدیث از سوی راویان بحث نماید، «مصطلح الحدیث» تعبیر می گردد. کیفیت نقل حدیث از سوی راویان، از لحاظ تواتر و وحدت نقل، اتصال و انقطاع آن، مراتب نقل از نظر صحت و ضعف و اصطلاحات مربوط به این خصوصیات، در این بخش مورد بررسی قرار می گیرد. علم «درایة الحدیث» از معانی و مفاهیم الفاظ وارد در احادیث بحث می نماید.
تاریخ و سیره
در اوایل کار، تاریخ و سیره هم شعبه ای از حدیث محسوب می شد و مطالب تاریخی با سلسله اسناد نقل می گردید. چنانکه در برخی از کتب مثل «صحیح بخاری» به این نکته رو به رو می شویم که تاریخ از احادیث تفکیک نشده است. کتب زیر از جمله کتب تاریخ است که به قلم دانشمندان شیعی نگاشته شده است.- تاریخ الیعقوبی، ابن واضح یعقوبی - مروج الذهب، مسعودی - التنبیه و الاشراف، مسعودی - تجارب الامم، ابن مسکویه رازی «عبیدالله بن ابی رافع» شاگرد مکتب علوی نخستین کسی است که در علم تاریخ دست به نگارش زده است. وی کسانی را که در جنگ های جمل، صفین و نهروان از صحابه در رکاب امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) به شهادت رسیده اند، در کتابی جمع آورده است.
حدیث در زمان حیات و وفات پیامبر
محرک اصلی مسلمین به فراگیری و نقل اخبار و احادیث و جمع آوری آن در مجامع حدیثی، شخص رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) بود که مردم را به ضبط و انتقال سخنانش تشویق می کرد. از طرفی مسلمین خود - بخصوص بعد از عصر رسالت - به این نیاز واقف شدند که احادیث سرشار از بیانات متقنی هستند که احکام الهی را در خود جای داده اند.پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلّم) طی بیست سال رسالت خود به هدایت و ارشاد مردم پرداخت و در طی این دوره - بخصوص پس از هجرت که احکام و قوانین اسلامی در مسایل فردی و اجتماعی توسعه یافت. سخنانی در شرح و تبیین کتاب مبین بیان فرمود. اخلاق، عقاید، عبادات، قوانین مدنی و کیفری، آداب معاشرت، کیفیت تشکیل خانواده و سلوک عملی و ترغیب بر انجام فضایل از جمله عناوین سخنان پیامبر اسلام بود.اصحاب در فیض سماع و حفظ احادیث دقت و همت وافر داشتند و گروهی از منبع فیض بیش از دیگران بهره برده بودند، به گونه ای که به کثرت حدیث و نقل از پیامبر مشهور گشته، مورد مراجعه دیگران شدند. در زمان حیات پیامبر اهمیت حدیث چندان مشهود نبود ولی بعد از ارتحال آن حضرت این نیاز هر چه بیشتر احساس شد. بدین ترتیب حدیث همدوش قرآن ملاک عمل مردم و راهنمایی امت اسلامی گردید. البته شیعه تا غیبت کبرای امام عصر (عجّل الله فرجه الشریف) از منبع فیض بهره برد.
تدوین حدیث بین تشیع و اهل سنت
...