هیپوتالاموس

زیرنهنج یا هیپوتالاموس ( به انگلیسی: Hypothalamus ) ، غده ای است در مغز، که دستگاه عصبی را با کمک غدهٔ هیپوفیز به دستگاه غدد درون ریز متصل می کند. این غده پایین تر از تالاموس واقع شده و بخشی از سامانه لیمبیک است. [ ۱] به طور کلی، در اصطلاح شناسی نوروآناتومی، به قسمت پشتی مغز میانجی، هیپوتالاموس گفته می شود که در مغز همه مهره داران این غده یافت می شود. [ ۲] این عضو در انسان ها تقریباً به اندازه یک بادام است.
هیپوتالاموس بعضی از روندها و فعالیت های سوخت وسازی و دستگاه عصبی خودمختار را تنظیم می کند و همچنین نوروهومون های مخصوصی، معروف به هورمون های آزادکننده یا هیپوتالاموسی، را سنتز و ترشح می کند که به وسیله آنها ترشح هورمون ها از غده هیپوفیز، تحریک یا مهار می شود. هیپوتالاموس نقش بسیار گسترده ای در تعادل و پایداری بدن انسان دارد؛ به طوری که دمای بدن، گرسنگی، جنبه های مهم والدگری و رفتار دلبستگی مادرانه، تشنگی[ ۳] ، خستگی، خواب و چرخه شبانه روزی را تنظیم می کند. [ ۴]
بخش قدامی یا سوپراکیاسماتیک، بخش میانی یا توبرال، بخش خلفی و بخش خارجی از قسمت های مختلف هیپوتالاموس هستند که هر بخش هسته هایی دارد. قسمت خارجی هسته های پره اپتیک خارجی و هیپوتالاموس خارجی را شامل می شود. هیپوتالاموس خارجی مرکز تنظیم و تحریک گرسنگی و تشنگی است و اختلال در عملکرد آن باعث بی اشتهایی و لاغری می شود. هسته های خلفی به طور کلی رفتارهای مربوط به بقا و کنترل سیستم سمپاتیک و تنظیم حرارت بدن در پاسخ به سرما را بر عهده دارند.
هیپوتالاموس درواقع یک دستگاه کنترل کنندهٔ بدن است. این بخش از مغز با تأثیری که بر هیپوفیز می گذارد، فعالیت بسیاری از غده های بدن مثل پانکراس ( لوزالمعده ) ، تیروئید و … را کنترل می کند. این عمل از طریق ترشح دونوع هورمون به نام های آزادکننده و مهارکننده می باشد که نوع اول ترشحات هیپوفیز را زیادتر و نوع دوم آن را کمتر می کند. علاوه بر آن هیپوتالاموس دمای بدن، گرسنگی، تشنگی و چرخه زمانی بدن را تنظیم می کند.
به طور کلی هیپوتالاموس مرکز اعمال غریزی است، مانند احساس گرسنگی، سیری، تشنگی، تنظیم دمای بدن، تنظیم فشار خون، رفتارهای هیجانی مثل خشم و ترس و اضطراب و نیز عاطفه. نیز باعث ترشح هورمون رشد - که باعث رشد استخوان می گردد - و هورمون تیروتروپ ( برانگیزندهٔ غدهٔ تیرویید ) ، هورمون آزاد کننده کورتیکوتروپین ( CRH ) ( مؤثر برغده فوق کلیه ) ، هورمون لاکتوژن ( مؤثر بر پرولاکتین ) ، هورمون آزادکننده گنادوتروپین ها ( مؤثر بر هورمون FSH و LH ) ( برانگیزنده های غدد جنسی ) می شود.

هیپوتالاموس (hypothalamus)
منطقه ای از مغز، واقع در زیر مخ. فعالیتِ موزونو ثبات فیزیولوژیکیبدن، از جمله توازن آب و درجه حرارت، را تنظیم می کند. این بخش تولید هورمونهای غدۀ هیپوفیزرا تنظیم، و بخشی از دستگاه عصبیرا کنترل می کند که مسئول ماهیچه های غیرارادیاست.