دستگاه عصبی خودمختار ( به انگلیسی: Autonomic Nervous System ) ، که قبلاً به آن دستگاه عصبی نباتی ( به انگلیسی: Vegatative Nervous System ) می گفتند، بخشی از دستگاه اعصاب پیرامونی است که ماهیچگان و غدد را تأمین کرده و بر روی عملکرد اعضای داخلی اثرگذار است. [ ۱] دستگاه اعصاب خودمختار، سامانه کنترلی است که عمدتاً به صورت غیرارادی عمل کرده و اعمال بدن را چون میزان تپش قلب، گوارش، سرعت تنفس، مردمک چشم، ادرار و برانگیختگی جنسی را نیز تنظیم می کند. [ ۲] این دستگاه، سازوکار اصلی در کنترل پاسخ جنگ - یا - گریز است.
دستگاه عصبی خودمختار، توسط انعکاس های یکپارچه، از طریق ساقه مغز به طناب نخاعی و اعضاء، تنظیم می شود. عملکردهای خودمختار شامل این موارد می شود: کنترل تنفس، تنظیم میزان تپش قلب ( مرکز کنترل قلبی ) ، فعالیت وازوموتو ( مرکز وازوموتور ) ، و برخی از کنش های رفلکسی چون سرفه، عطسه، بلع و بالا آوردن. این عملکردها را می توان به زیرحوزه هایی دسته بندی کرد که هرکدام با زیر - دستگاه خودمختار، و دستگاه عصبی پیرامونی مرتبط باشد. هیپوتالاموس، درست بالای ساقه مغزی قرار داشته، و با دریافت تنظیم گر از دستگاه لیمبیک، به عنوان یکپارچه کننده کارکردهای خودمختار عمل می کند. [ ۳]
بر پایه مادهٔ میانجیِ آزادشده می توان دستگاه عصبی خودمختار را به بخش های کولینرژیک و نورآدرنرژیک بخش کرد. نورون هایی که کولینرژیک هستند بر این پایه اند:
• همه نورون های پیش گره ای
• نورون های پس گره ای سمپاتیک از دید کالبدشناسی که به غده های عرق عصب می دهند
• نورون های سمپاتیک از دید کالبدشناسی که به رگ های خونی ماهیچه های مخطط رسیده و هنگام تحریک، موجب گشودگی رگ ها می شوند.
مانده نورون های پس گره ای، سمپاتیک نورآدرنرژیک هستند. قسمت مرکزی غده فوق کلیوی، در اصل، یک گره سمپاتیک است که در آن، سلول های پس گره ای آکسون های خود را از دست داده و از این رو نوراپی نفرین، اپی نفرین و اندکی دوپامین را به داخل جریان خون، تراوش می کنند. در نتیجه، نورون های پیش گره ای کولینرژیکی که به این سلول ها می روند، به گونه رشته های عصبی حرکتیِ ترشحی این غده درآمده اند.
اعمال فرآوری شده به دست فعالیت بخش کولینرژیک دستگاه عصبی خودمختار، آن دسته از اعمالی هستند که با جنبه های نباتی زندگی روزمره، سروکار دارند. برای نمونه، عمل کولینرژیک با افزایش دادن فعالیت عضلات روده ای، افزایش دادن تراوش معدی و شل کردن اسفنگتر پیلور، مایه پیشبرد گوارش و جذب مواد غذایی می شود. به همین دلیل و با توجه به عمل کاتابولیک بخش نورآدرنرژیک، بخش کولینرژیک گاهی دستگاه عصبی آنابولیک نیز نامیده می شود. این بخش از رشته های عصبی، مایه تنگ شدن مردمک چشم و انقباض مثانه می شود.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفدستگاه عصبی خودمختار، توسط انعکاس های یکپارچه، از طریق ساقه مغز به طناب نخاعی و اعضاء، تنظیم می شود. عملکردهای خودمختار شامل این موارد می شود: کنترل تنفس، تنظیم میزان تپش قلب ( مرکز کنترل قلبی ) ، فعالیت وازوموتو ( مرکز وازوموتور ) ، و برخی از کنش های رفلکسی چون سرفه، عطسه، بلع و بالا آوردن. این عملکردها را می توان به زیرحوزه هایی دسته بندی کرد که هرکدام با زیر - دستگاه خودمختار، و دستگاه عصبی پیرامونی مرتبط باشد. هیپوتالاموس، درست بالای ساقه مغزی قرار داشته، و با دریافت تنظیم گر از دستگاه لیمبیک، به عنوان یکپارچه کننده کارکردهای خودمختار عمل می کند. [ ۳]
بر پایه مادهٔ میانجیِ آزادشده می توان دستگاه عصبی خودمختار را به بخش های کولینرژیک و نورآدرنرژیک بخش کرد. نورون هایی که کولینرژیک هستند بر این پایه اند:
• همه نورون های پیش گره ای
• نورون های پس گره ای سمپاتیک از دید کالبدشناسی که به غده های عرق عصب می دهند
• نورون های سمپاتیک از دید کالبدشناسی که به رگ های خونی ماهیچه های مخطط رسیده و هنگام تحریک، موجب گشودگی رگ ها می شوند.
مانده نورون های پس گره ای، سمپاتیک نورآدرنرژیک هستند. قسمت مرکزی غده فوق کلیوی، در اصل، یک گره سمپاتیک است که در آن، سلول های پس گره ای آکسون های خود را از دست داده و از این رو نوراپی نفرین، اپی نفرین و اندکی دوپامین را به داخل جریان خون، تراوش می کنند. در نتیجه، نورون های پیش گره ای کولینرژیکی که به این سلول ها می روند، به گونه رشته های عصبی حرکتیِ ترشحی این غده درآمده اند.
اعمال فرآوری شده به دست فعالیت بخش کولینرژیک دستگاه عصبی خودمختار، آن دسته از اعمالی هستند که با جنبه های نباتی زندگی روزمره، سروکار دارند. برای نمونه، عمل کولینرژیک با افزایش دادن فعالیت عضلات روده ای، افزایش دادن تراوش معدی و شل کردن اسفنگتر پیلور، مایه پیشبرد گوارش و جذب مواد غذایی می شود. به همین دلیل و با توجه به عمل کاتابولیک بخش نورآدرنرژیک، بخش کولینرژیک گاهی دستگاه عصبی آنابولیک نیز نامیده می شود. این بخش از رشته های عصبی، مایه تنگ شدن مردمک چشم و انقباض مثانه می شود.
wiki: دستگاه عصبی خودمختار