هفت سین

و فلسفه و عرفان و آتئیسم ) در آفرینش سرمدی یا اولیه و یا مبدئی محتوای هرکدام از گیتی ها یا کیهان ها و یا جهان های متناهی، مساوی، موازی و بیشمار از ابعاد فراوان و بیکران خویش ( و نه از ظلمت و عدم و نیستی ) در نهایت کمال ایده آل خوبی و زیبایی، اعتدال و نظم و هماهنگی با کمیت و کیفیت بهشت برین، کلیه افراد انسانی را بطور مطلق همزمان و همسن و در یک سن معتدل ملکوتی و هرکدام را به شکل خانواده های ده عضوی مشتمل بر پنج مرد و پنج زن خودی و یا به بیانی دیگر هر کدام را بصورت پنج زوج مشتمل بر ده نیمزوج مذکر و موئنث آسمانی و هرکدام را در نهایت کمال ایده آل خوبی و زیبایی، توانائی و دانائی و هنرمندی آفریده و به هرکدام عشق و زندگی جاودانه برخوردار نموده است و نه از دو موجود خیالی - اوهامی تحت نام های بابا آدم و ننه حوا. آن ده انسان های آسمانی در طول این سفر دایره وار دنیوی، مقطعی، نزولی و صعودی محتوای کیهان یا جهان بین دو بهشت برین متوالی یعنی بین مبدء و معاد حقیقی و واقعی ( یعنی مبدء و معاد از دیدگاه علمی و نه دینی ) در طول هم و پشت سر همدیگر در ده عالم یا دنیا زیر سقف ده آسمان و روی ده کره زمین به ظهور و پیدایش نمیرسند بلکه در ۷ عالم یا دنیا زیر سقف ۷ آسمان و روی ۷ کره زمین و آنهم هرکدام نه فقط یک یا صد و یا هزار و یکبار بلکه هرکدام دقیقا به تعداد یک هفتم کلیه حلقه های زنجیره دایره وار علت و معلول از طریق گردش وقوع مه بانگ های هفتگانه بر اثر نوسانات خودکار و متوالی انبساط و انقباض در چارچوب طرح مطلق آفرینش و بر اساس قوانین جاودانه و آئین نامه های اجرایی ثابت و پایدار و تغییر ناپذیر آن. اینست تفسیر مختصر علمی از معنای پیام آسمانی هفت سین. هفت سین یعنی هفت سامان یا نظام کلی گیتیائی یا کیهانی و یا جهانی در قالب هفت عالم یا دنیا به شکل آسمان ها و زمین های هفتگانه و هرآنچه که بین آنهاست. در این زمینه لازم به اشاره می دانم که دو داستان مبدئی و بنیادی ادیان ابراهیمی ( یهودیت و مسیحیت و اسلام ) یکی آفرینش شش روزه جهان و دیگری خلق بابا آدم و ننه حوا دو افسانه خیالی - اوهامی بیش نبوده و نمی باشند، به این معنا که محتوای آن دو داستان از طرف خدای حقیقی و واقعی و به امر و خواست وی و از آسمان نازل نشده و در قالب وحی به گوش سر و دل سرایندگان ( اول موسا و سپس محمّد ) ابلاغ نگردیده. بر اساس بینش و باور فردی من ( با نام های مستعار قدیمی از قبیل قندی، آنسوا، سوشیان ثانی، ادامه و . . . . ) آسمان های هفتگانه ابراهیم، هفت آسمان طبقه بر طبقه ی ارسطوئی که در مرکز مشترک آنها گویا یک کره زمین سر جای خود ثابت و ساکن ایستاده بوده باشد و سپس هیئت یا نجوم بطلمیوسی و سرانجام سماوات سبع و الارض قرآنی جملگی ریشه در پیام هفت سین ما ایرانیان داشته اند و آنهم بدون فهم و درک معنای آن. ضمنن فرمولبندی کلامی یا کلمه ای در قرآن بصورت سماوات سبع و الارض حقیقت ندارد بلکه به شکل السماوات و الارضین سبع یعنی آسمان ها و زمین های هفتگانه که بصورت طبقه بر طبقه و یا محیط و محاط وجود ندارند بلکه در طول هم و پشت سر همدیگر بطور متوالی و سلسله وار به ظهور و پیدایش و کثرت میرسند و زندگی ها و عمر های کلی و جزئیاتی دنیوی خاص و ویژه خویش را تجربه و سپری می نمایند و آنهم همیشه یکی واقعی، عینی یا شهودی، فعلیتی، ظاهری ، تجربی و پدیدار شده یا فنومنی و شش تای دیگر امکانی، قوه ای، باطنی، غیبی، غیر تجربی و پدیدار نشده یا نوومنی و نئومنی در باطن واقعیت و طبیعت. هدف این سفر دایره وار دنیوی بازگشت به همان حالت آفرینش اولیه با کمیت و کیفیت بهشت برین میباشد و نه حضور انسان در دادگاه عدل الاهی بر اساس حکمت های موسائی و ایسائی و محمّدی . برای انسان امروز و آینده و به ویژه خود ما ایرانیان شاید مفید و ثمر بخش و راه گشا باشد بدانیم که وعده های بهشت و جهنم از طرف خدای حقیقی و واقعی و به امر و خواست وی به انسان داده نشده اند بلکه از طرف بنیانگذاران آئین ها و ادیان و مخترعین یوغ های سنگین و سبک شرایع آئینی و دینی به عنوان دو ضمانت نامه سفت و سخت اجرائی در دفاع جانبازانه از آئین و دین و حفظ یوغ شریعت بر دوش پیروان با هدف زنده نگاه داشتن نام و نشان و اثر خویش در ذهن و زبان و خط و خاطره انسان بخصوص پیروان و به ویژه در حافظه تاریخ. آئین یکتا پرستی هم از طرف خدای حقیقی و واقعی و به امر و خواست وی و از آسمان نازل نشده و بر هستی و وجود انسان تحمیل نگردیده بلکه بر خاسته از دل و زمینه های دوران حاکمیت آیین های بت پرستی بوده و لذا هیچ تهفه بدرد بخوری به حال انسان نبوده و هیچ چیز دیگری نمی باشد غیر از فرزند راستین و غیور، وارث برحق، ادامه دهنده راه و کمال نهائی جمیع آئین های بت پرستی. انسان هیچگاه نمی تواند به کمک کلیه معارف وحیانی و حدیثی و روائی دینی و معارف حاصل از استدلالات منطقی و عقلانی فلسفی و کشف و شهودات شوقانی و ذوقانی عرفان دینی و جمع این معارف بر رویهم به شناخت حقیقی خود و خدا نائل گردد بلکه فقط از طریق شناخت ظاهر و باطن این واقعیت و طبیعت و یا بطور کلی از راه شناخت محتوا و محیط این کیهان یا جهان به روش علمی. یک نکته بسیار مهم دیگر اینست که بینش و باور و تصویر وحیانی - دینی بصورت 《دنیا - برزخ - آخرت 》 حقیقت ندارد، زیرا پایان عالم یا حالت برزخ برای هر فرد انسانی در طول این سفر دایره وار دنیوی، همیشه مصادف خواهد بود با بسته شدن مجدد نطفه در رحم مادر و بیداری و تولد دوباره در همین دنیا در مداری برتر و نه وقت رسیدن به معاد و برپائی قیامت کبری و فصل برداشت محصول در آخرت . مسیر حرکت لحظه جاودانه حال هم دایره وار میباشد و حرکتش همیشه پس از یک دور کامل از نو آغاز میگردد و لذا یک پدیده ای تحت عنوان آخرِ زمان وجود نخواهد داشت. هر کدام از ما افراد انسانی ( منجمله هر موجود دیگری در این دنیا و خود این دنیا ) توسط لحظه جاودانه حال به عنوان عظیم ترین نیروی موجود در محتوای کیهان یا جهان بطور اجباری بر روی این مسیر دایره وار بسوی آینده سوق داده میشویم، چه بخواهیم و چه نخواهیم. آیه قرآنی 《 کما بدائکم تعودون 》 در اصل و ریشه به معنای بازگشت به همان حالت آفرینش اولیه بوده و میباشد و نه اینکه بسوی او باز می آیید. در پایان کلام کودکانه امروز خود لازم به اشاره می دانم که عشق و زندگی برزخی - رویائی با کمیت و کیفیت بهشت برین بموازات خواب سنگین، ژرف و شیرین نفوس مجرد یا من های نباتی و حیوانی و انسانی در نفس یا من واحد و بیکران خدای حقیقی و واقعی و به کمک حواس، غرایز، فهم و عقل بیکران وی، بطور مطلق مستقل از کلیه پندار ها، گفتار ها، رفتار ها یا اعمال نیک و بد دنیوی و بدون کوچکترین تبعیض و استثنائی بین افراد انسانی صورت می پذیرند.

به شکل تاریخی، هر چیزی در این سفره می تواند نمادی از آرزوهای سال نو باشد؛ آرزوهایی همچون سلامتی، باروری، بردباری، برکت، پیروزی، خردورزی و مواردی دیگر. انداختن سفره ای ویژه برای نوروز، در گذشته در بخش هایی از ایران زمین، و امروزه در ایران و برخی از کشورهای اطرافِ آن گرامی داشته می شود. سفره هفت سین ویژه نوروز نیست و گروهی این سفره یا مانندش را برای جشن زناشویی یا شب چله آماده می کنند.
تاریخچهٔ این رسم، مبهم است. برخی پژوهشگران ذکر می کنند که در گذشته برای ارج نهادن به برکات زمینی، سفره ای با هفت نماد برای نوروز یا جشن مهرگان می آراستند که می توانستند با حرف های مختلفی آغاز شوند؛ در واقع ضرورتی برای شروع آنها با حرف «س» نبوده است. در کتابِ المحاسن و الاضداد منسوب به جاحظ و آثار الباقیه از ابوریحان بیرونی، اشاره می شود به سبز کردنِ هفت نوع غلهٔ مختلف برای نوروز در بین ایرانیان. بیرونی در این مورد می گوید: «در این روز هر چوبی که خشک شده بود سبز شد و مردم گفتند ( روز نو ) یعنی روزی نوین و هر شخص از راه تبرک به این روز در طشتی جو کاشت سپس، این رسم در ایرانیان پایدار ماند که روز نوروز در کنار خانه هفت صنف از غلات در هفت استوانه بکارد ».
ظاهراً کهن ترین سند در ادب فارسی که در آن به اصطلاحِ «هفت سین» اشاره شده، دیوان امیر بهاءالدین برندق خجندی ( ۷۵۷–۸۳۵ قمری ) است با این دو بیت:

پس سکه و قرآن گذاشتن روی سفره هفت سین نادرست استو چون اینها نه پارسی هستند و نه خوردنی و نه ریشه گیاهی دارند.

نوشته دیگری که در سده نهم سفره هفت سین و گنجانده های آن را یاد می کند، رساله ای است که بدست ابراهیم سلطان تیموری ( ۷۹۶–۸۳۸قمری ) نوشته شده است. در این رساله داستانی کوتاه درباره نوروز و سفره هفت سین چنین یاد شده است: [در روز نوروز جماعتی می گفتند که به حسب نظر نجومی امسال از جهت میمنه حال اشتغال به چیزهایی می باید نمود که سَر الفاظ او "سین" باشد، همچنان که سیر و سبزی و سرکه می باید خورد و سقرلاط و سمور و سنجاب می باید پوشید. مولانا نور گفت پس صوف نیز می باید پوشید. ]
طاش کُبری زاده ( درگذشته به ۹۶۸ هجری قمری ) ، تاریخنگار عثمانی در کتاب [مفتاح السَّعادة و مصباح السِّیادة] درباره "هفت سین" نوروز چنین گفته است: [از عادت های ایرانیان در عیدهایشان… و از عادت هایشان در نوروز این است که هفت چیز که اول نام آن ها سین است فراهم می کنند و آن ها را می خورند، و آن هفت چیز: شکر، کنجد، گونه ای آرد سپید، به، سماق، سداب و سقنقور [به عربی: السُّکَّر، و السِمسِم، و السَّمید، و السَّفَرجَل، و السُّمّاق، و السَّذاب و السَّقَنقور].
شاید دریافت کبری زاده از درونه های هفت سین چندان درست یا کامل نباشد.
نخستین نشان هفت سین در زمان قاجار، گزارش سلطان احمد میرزا عضدالدوله به آیین سفره نوروزیِ دربار فتحعلی شاه در روز سیزدهم نوروز است: [احدی به خوانچه ها و مجموعه های اسباب تحویل دست نمی زد. روز مزبور در اتاق باز می شد. این دو خانم در حضور حضرت خاقانی دو ظرف از آن خوانچه ها را برمی داشتند و میان باغ انداخته می شکستند. بعد از آن تمام اهل حرم خانه آن ظروف را می بایست بشکنند و اسباب هفت سین را یغما کنند. ]
قاآنی شیرازی ( ۱۱۸۷–۱۲۳۳ خورشیدی ) هم در بیت زیر اصطلاحِ هفت سین را بکار می برد:
هفت سین کز پی تحویل گذارند به خوان / گلرخان رنگی از آن تازه تر آمیخته اند.
در سفرنامه های ویلسون و هانری رنه نیز یادکردی به سفره هفت سین در واپسین سالهای قاجاریه می شود.

سال ها دل حافظ طلب جام جم از وی می کرده / وآنچه خود داشت تمنای آن ز بیگانه می کرده /
جان معنا عشق ست و زندگی و کار و بازی و آزادی/
نیست دیگر هنگامه ستم بر زن و مرد و ادامه بردگی و طاعت و بندگی به ولی/ جانا بهر دریافت و فهم و درک این معنا بی درنگ آماده شو خروشان/ شو خطر کن جان معنا را بجوی ز کام گربه کان و روبه هان و شی رَکان / حجاب و جدایی زن و مرد زهمدیگر از دوران کودکی تا پیری و کهولت و فرسودگی و مرگ و مردن/ نیستند حکمت و کار و امر و کلام خداوند/ الا وسوسه های ابلیس یا شیطان و یا اهریمن/ شیخا بیا پیاله ای از شراب قندی نوش در این حال و بر گرد این میز زرین/ که نمونه اش را نیابی در قنات کوثر و جویبار زمزم در بهشت برین/.

الف - افراد انسانی تنها دارای یک میل جنسی نمی باشند بلکه پنج تا که چهارتا از آنها فرعی و مخفی و پنهانی اند و یکی از آنها اصلی و آشکار و ظاهری و لذا هرفرد انسانی تنها دارای یک سرنوشت جنسی به شکل یا مرد یا زن نمی باشد بلکه پنج سرنوشت جنسی مختلف.
ب - همچنین افراد انسانی تنها دارای یک من یا یک خود و یا یک نفس مجرد نمی باشند بلکه ده تا مشتمل بر پنج نفس مردانه و پنج نفس زنانه.
پ - بر اساس امیال و سرنوشت های جنسی پنجگانه و نفوس دهگانه ، افراد انسانی تنها دارای یک زندگی دنیوی نیستند بلکه هفت زندگی دنیوی در هفت سامان یا نظم کیهانی و زیر سقف هفت آسمان و روی هفت کره زمین و هر بار در بطن و در قالب یک عالم واقعی و عینی و شهودی. و آنهم هرکدام نه یک بار بلکه هرکدام با مراتب و درجات مختلف تکاملی فراوان بین دو سرحد یکی نهایت نقصان و دیگری نهایت کمال ایده آل در طول سفر مقطعی نزولی و صعودی محتوای کیهان از حالت نظام احسن آفرینش مبداء تا برپائی مجدد آن در معاد و پس از وقوع آخرین مه بانگ.
این تصویر و روند برای محتوای کلیه جهان های موازی و مساوی و بیشمار همسان و برابر می باشند.
شاید مفید تر باشد که سال آینده در طی چیدن سفره یا میز هفت سین کتاب طرح بزرگ هاوکینگ را هم در کنار قرآن روی سفره یا میز قرار دهیم. البته با علم و آگاهی به این مطلب و موضوع که ما انسان ها برای شرح و توضیح منشاء و چگونگی پیدایش جهان نیازی به ارائه طرح های کوچک و بزرگ و یا بسان شاعر نیازی به شکافتن سقف فلک و انداختن طرحی نو نداریم بلکه کافیست که در اعماق و ژرفنای وجود خود موجود بودن طرح مطلق آفرینش را احساس نمائیم. البته در این زمینه فکر و خیال و وهم بسیار ساده ترند تا احساس . داستان های اساطیری و حماسه ای مثل هفت خان ( خوان ) رستم و اسفندیار مندرج در شاهنامه حکیم و شاعر و حماسه سرای بزرگ طوس یعنی ابوالقاسم فردوسی و دیوان های شعر عرفانی از قبیل هفت پیکر نظامی و هفت اورنگ جامی و هفت وادی عرفانی و هفت شهر عشق عطار و مولانا فقط از لحاظ عدد هفت با راز و معما و معنای ژرف نهفته در پشت پرده رسم چیدن سفره هفت سین مشترک اند، اما از لحاظ محتوا هیچگونه وجه مشترکی با محتوای آن ندارند. در پایان امیدوارم که سر خوانندگان گرامی را بدرد نیاورده باشم.

ظاهر مراسم هفت سین یک حقیقت بنیادی و باور به آن نهفته است و الا چنین مراسم و عادتی نمیتوانسته در طول تاریخ این همه دوام بیاورد. بهمراه این نظم و سامان هفتگانه طبیعت و کیهان، انسان هم از هفت زندگی برخوردار است که در منازل هفتگانه نزولی و صعودی پشت سر هم به ظهور می رسند و تجربه می گردند. هر کدام از این هفت حیات در قدم هشتم دوباره در سطحی برتر و کمال یافته تر از سطح پیشین پدیدار می شوند و به فعلیت در می آیند و الا آخر تا رسیدن به حالت معاد که همان حالت اولیه بهشتی هستی خواهد بود. لذا مبداء و معاد هرگز از هم جدا نبوده بلکه همیشه روی هم قرار داشته و دارند. اما بین حالات مبداء و معاد حالت های کلی و بیشمار دیگری وجود دارند که پشت سر هم از طریق وقوع مه بانگ های هفتگانه و بیشمار بر اثر نوسانات متوالی انقباض و انبساط کیهانی هرکدام به نوبه و ترتیب خاص و ویژه خویش به ظهور می رسند. حالتی که هم اکنون شاهد آن هستیم و در آن زندگی می کنیم خارج از بهشت نیست بلکه یکی از حالت های کلی و بیشمار بهشت می باشد. البته ایرانیان باستان مثل بقیه اقوام باستان از نوسانات کیهانی اطلاع نداشته اند و نتوانسته اند که نحوه و چگونگی پیدایش هفت نظم و سامان طبیعت و کیهان و هفت حیات را تبیین نمایند و شرح دهند. عدد هفت هم شاید به همین دلیل بنیادی ناخودآگاه از اهمیت بیشتری نسبت به اعداد یک رقمی دیگر برخوردار بوده است. این باور و جهان بینی را میتوان یک دانش گم شده دانست که با آغاز سفر آفرینش بطور کامل به دست فراموشی سپرده شده باشد و در منازل سفر به تدریج دوباره پیدا و شناخته خواهد شد.