هامان

[ویکی فقه] هامان، نام وزیر و پیشکار فرعون بود.
هامان از مقامی مهم برخوردار بوده است و نامش در ردیف فرعون و قارون در قرآن ذکر شده است.
"وَ قارُونَ وَ فِرْعَوْنَ وَ هامانَ وَ لَقَدْ جاءَهُمْ مُوسی‏ بِالْبَیِّناتِ".

[ویکی شیعه] هامان از شخصیت های بلندمرتبه حکومت فرعون در زمان حضرت موسی(ع). نام هامان شش بار در قرآن به کار رفته است که در تمام موارد، همراه با نام فرعون است؛ در دو آیه نام قارون نیز در کنار این دو آمده است. هامان به جهت کمک هایش به فرعون، یکی از درباریان فاسد و گنهکار به شمار آمده است.
نام هامان شش بار در قرآن ذکر شده است: سه بار در سوره قصص آیات ۶ ، ۸ و ۳۸ و یک بار در سوره عنکبوت آیه ۳۹ و دوبار در سوره غافر آیه ۲۴ و ۳۶. بنا بر آیات قرآن، هامان از شخصیت های بلندمرتبه و صاحب نفوذ حکومت فرعون در زمان حضرت موسی(ع) بوده است. در قرآن از سپاه مصر، با نام لشکریان فرعون و هامان یاد شده است. برخی از مفسران شیعه و اهل سنت، معتقدند هامان، وزیر و مشاور اعظم فرعون بوده است؛ اما شیخ طوسی، وزیربودن هامان را نظریه ضعیفی دانسته است.
پس از آنکه موسی(ع) بر ساحران پیروز شد و موقعیت فرعون به خطر افتاد، به دستور فرعون، هامان برای او قصر و برج بسیار بلندی ساخت تا فرعون بالای آن رفته، از خدای موسی (ع) خبری پیدا کند. در حدیثی پیامبر(ص) دوازده نفراز بدترین انسان ها را نام برده است که هامان یکی از آنان است.

[ویکی اهل البیت] هامان، آن گونه که از قرآن کریم استفاده می شود، وزیر معروف فرعون بود و تا آن حد در دستگاه حکومت فرعون نفوذ داشت که در قرآن کریم (سوره قصص، 6) از لشکریان مصر به لشکریان فرعون و هامان یاد شده است.
اما داستان فرعون و هامان - آن گونه که در آیات 38 تا 42 سوره قصص ذکر شده است - به این قرار است: پس از آن که آوازه پیروزی موسی علیه السلام بر ساحران در سراسر مصر پیچید، موقعیت فرعون سخت به خطر افتاد؛ از این رو به اطرافیان خود اعلام کرد خدایی جز او برای آن ها سراغ ندارد! و به هامان وزیر خود دستور داد قصر و برجی بسیار مرتفع برای او بسازد تا بالای آن رفته، شاید از خدای موسی علیه السلام خبری پیدا کند.
به هر تقدیر هامان در دستگاه حکومت فرعون نقش کلیدی داشت و سپاهیان حکومت فرعون، تحت فرماندهی هامان قرار داشت.
با بررسی آیات قرآنی در این باره، به این نکات دست می یابیم:

[ویکی الکتاب] معنی هَامَانُ: نام وزیر فرعون
ریشه کلمه:
هامان (۶ بار)

. این لفظ مجموعا شش بار در قرآن مجید آمده و از . . که فرعون به او دستور می‏دهد، روشن می‏شود که وزیرو پیشکار فرعون بوده است. در عین حال مقامش بسیار مهم بوده که در ردیف فرعون شمرده شده . و نیز آیه . طبرسی رحمه الله فرموده:هامان وزیر فرعون و قارون خزانه دار او بود. در کتاب اِسترَ از مجموعه کتابهاییکه با تورات فعلی چاپ شده هامان نامی ذکر شده که وزیر اول اخشویروش بوده و به واسطه خشمی که بر مردخای یهودی گرفت پادشاه را به قتل عام یهود در فارس تشویق کرد. استر معشوقه شاه آن فرمان را باطل و موجبات اعدام هامان را فراهم کرد. اگر این مطلب صحت هم داشته باشد یقینا هامانیکه در قرآن مجید ذکر شده، او نیست که او معاصر فرعون و با فرعون همکاری داشته است.

هامان (کتاب استر). هامان ( ( به عبری: המן האגגי ) ، به معنی «شکوهمند» ) ( به انگلیسی: Haman ) شخصیتی در کتاب استر در عهد عتیق است.
او پسر همداتای اجاجی و وزیر اَخْشُورُش[ ۱] ( احتمالا خشایارشا[ ۲] ) پادشاه ایران بود. از آنجایی که اجاج لقب شاهان عمالیقی بود، علمای یهودی تصور کرده اند که هامان از نسل خاندان سلطنتی عمالیقی باشد، و او یا پدرش به صورت اسیر وارد سرزمین پارس شده باشد. سجده نکردن مردخای در برابر او، باعث بدبینی او به یهودیان شد. وی توانست رضایت اَخْشُورُش را برای قتل یهودیان جلب کند. [ ۳] ملکه استر، که همسر پادشاه و یهودی[ ۴] بود، پادرمیانی کرده، نقشهٔ هامان خنثی شد و در نهایت، هامان به دستور پادشاه اعدام شد. یهودیان سالروز اعدام هامان را ( براساس کتاب داستانی استر ) در عید پوریم جشن می گیرند.
دانشنامه بریتانیکا در نوشتار مربوط به عید پوریم می نویسد: حقیقت تاریخی این واقعه کتاب مقدس، معمولاً مورد سؤال است. در مورد جشن پوریم نیز هر چند مشخص است که عید پوریم تا حدود قرن دوم میلادی به سنتی تثبیت شده در میان یهودیان تبدیل شده بوده، ریشه تاریخی این جشن ناشناخته است. در این دانشنامه در هنگام بررسی تأثیرات تمدن ایران زمین بر یهودیت چنین آمده است که ماجرای پوریم از کتاب استر در واقع یکی از قصه های ایرانی در مورد زیرکی و خدعه های شهبانوهای ایرانی در درون اندرونی های پادشاهان و خود عید پوریم نیز به نوعی اقتباس یهودیان از عید نوروز است.
به گفته تاریخچه دنیای کتاب مقدس دانشگاه آکسفورد، اگرچه برخی بنیادگرایان کتاب استر را تاریخی می پندارند ولی ژانر ادبی کتاب استر، همانند اکثر کتاب دانیال از نوع رمان است. نه نویسندگان این کتاب قصد بازگویی حوادث گذشته را داشتند، و نه انتظار داشتند که خوانندگان آن را به عنوان تاریخ قلمداد کنند؛ شخصیتی به نام استر وجود خارجی نداشته است. با توجه به ژانر ادبی کتاب چند سؤال در ذهن مخاطب مطرح می شود از جمله: «چه کسی این کتاب را نوشته؟ قصدش از نگارش این کتاب چه بوده و تا چه حدی به آن رسیده است؟ مخاطب این کتاب چه کسی بوده؟ از مقایسه این کتاب و مخاطبان آن با موارد مشابه در دنیای یونانی - رومی چه نتایجی حاصل می شود؟»
شائول شاکد، استاد دانشگاه عبری اورشلیم اعتقاد دارد در نوشتار مربوط به پوریم در دانشنامه ایرانیکا، گواهی بر صحت این داستان از دیدگاه تاریخی وجود ندارد و معمولاً در مورد واقعیت تاریخی داستان با شک و تردید نگریسته می شود. نظریه هایی وجود دارد که داستان بر مبنای اساطیر ایلامی یا بابلی است. هرچند چنین نظری را نمی توان با اطمینان پذیرفت. این کتاب را بیشتر می توان نمونه ای از ژانر مشهور دسیسه های درون دربار و نجات یافتن های معجزه آسا نامید.

(عبری، به معنای مشهور) در قرآن و قصص اسلامی وزیر و مشاور فرعون. نام او شش بار در قرآن آمده است (قصص، ۶، ۸، ۳۸؛ عنکبوت، ۳۹؛ غافر، ۲۴، ۳۶) که چهار بار آن پس از نام فرعون است که در آن ها به تبهکاری او در زمین و هلاکت او اشاره شده است. هامان، هم ردیف فرعون و قارون، اهل استکبار و سپاهیانش خطاکار معرفی شده اند. در (غافر، ۲۴) موسی با معجزاتش نزد هامان و فرعون و قارون فرستاده می شود و آنان می گویند که او جادوگری دروغگو است. مهم ترین اشاره به هامان در (قصص، ۳۸) و (غافر، ۳۶) آمده است که فرعون از او می خواهد که برجی سازد تا فرعون بتواند از آن به آسمان راه یابد و خدای موسی را پی جوید. در منابع تاریخی هامان، وزیر خشایارشا معرفی شده که با یهود دشمن بود و فرمان قتل آنان را از شاه گرفت، ولی با دخالت استر همسر خشایارشا این فرمان لغو شد.