[ویکی فقه] دلیل نهی نماز بر میت منافق، منافقی که احاطه و استیلای کفر در دلش فاقد ایمان به خدا گشته و با تخلّف صریح از شرکت در میدان جهاد پرده ها را دریدند و کارشان بر ملا شد، خداوند به رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) دستور می دهد بر هیچ یک از آنها (منافقان) که از دنیا می روند نماز نگزار و هیچ گاه در کنار قبر او برای طلب آمرزش و استغفار نایست.
«و لا تصلّ علی احد منهم مات ابداً و لا تقم علی قبره انّهم کفروا بالله و رسوله و ماتوا و هم فاسقون؛ ای محمّد بر هیچ یک از آنها که بمیرد نماز نخوان و بر کنار قبرش (برای دعا و طلب آمرزش) نایست، چرا که آنها به خدا و رسولش کافر شدند و در حالی که فاسق بودند از دنیا رفتند.» این آیه نهی می کند رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) را از این که نماز میّت بخواند برای کسی که منافق بوده باشد و از این که کنار قبر منافقی بایستد. کسی که به خاطر احاطه و استیلای کفر در دلش فاقد ایمان به خدا گشته دیگر راهی به سوی نجات ندارد، و نیز برمی آید استغفار جهت منافقین و هم چنین نمازخواندن بر جنازه های ایشان و ایستادن کنار قبور ایشان و طلب مغفرت کردن لغو و بی نتیجه است. در این آیه اشاره است به این که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) بر جنازه مؤمنین نماز می خوانده و در کنار قبور ایشان می ایستاده و طلب مغفرت و دعا می کرده است.
علت نماز خواندن
پس از آن که منافقان با تخلّف صریح از شرکت در میدان جهاد پرده ها را دریدند و کارشان بر ملا شد، خداوند به پیامبرش دستور می دهد روش صریح تر و محکم تری در برابر آنها اتّخاذ کند تا برای همیشه فکر نفاق و منافق گری از مغزهای دیگران برچیده شود و منافقان نیز بدانند در جامعه اسلامی محلّی برای آنها وجود نخواهد داشت، لذا می فرماید: «بر هیچ یک از آنها (منافقان) که از دنیا می روند نماز نگزار و هیچگاه در کنار قبر او برای طلب آمرزش و استغفار نایست.»در حقیقت این یک نوع مبارزه منفی و در عین حال مؤثر در برابر گروه منافقان است، زیرا به جهاتی، پیامبر اسلام (صلّی الله علیه وآله وسلّم) نمی توانست رسماً دستور قتل آنها و پاک سازی محیط جامعه اسلامی را از این طریق صادر کند ولی مبارزات منفی به حدّ کافی در بی اعتبار ساختن آنان و انزوا و طردشان از جامعه اسلامی، اثر گذارد. زیرا می دانیم که یک فرد مؤمن راستین، هم در حال حیات و هم پس از مرگ محترم است، به همین دلیل، در برنامه های اسلامی دستور غسل و کفن و نماز و دفن او داده شده است که با احترام هر چه بیشتر با تشریفات خاصی، او را به خاک بسپارند و حتّی پس از دفن در کنار قبر او بیایند و برای گناهان و لغزش های احتمالی او از خداوند طلب بخشش کنند. عدم انجام این مراسم درباره یک فرد به معنی طرد او از جامعه اسلامی است و اگر این طرد کننده شخص پیامبر (صلّی الله علیه وآله وسلّم) بوده باشد، ضربه ای سخت و سنگین به حیثیت چنین فرد مطرودی وارد خواهد آمد، در حقیقت این یک برنامه مبارزه حساب شده در برابر گروه منافقان در آن زمان بود که امروز هم مسلمانان باید از روشهای مشابه آن استفاده کنند.
دیدگاه علامه طباطبایی
صاحب المیزان می فرماید: نقل می کنند بعد از آنکه عبدالله ابن ابی از دنیا رفت پسرش عبدالله نزد رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) آمد در خواست نمود تا پیراهنش را بدهد و او پدرش را در آن کفن کند، رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) هم پیراهن خود را داد، بار دیگر آمد در خواست کرد رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) بر جنازه پدرش نماز بگذارد، رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) برخاست تا برود عمر بن خطاب برخاست و لباس رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) را گرفت و گفت یا رسول الله (صلّی الله علیه وآله وسلّم) می خواهی بر عبدالله بن ابی نماز بگذاری با این که خداوند تو را از نمازگزاردن بر منافقین نهی کرده؟ حضرت فرمود: پروردگار من اختیار این امر را به خود من واگذار نمود و فرمود استغفار بکنی یا استغفار نکنی اگر هفتاد بار هم استغفار کنی خداوند ایشان را نخواهد آمرزید و من از هفتاد بار هم بیشتر استغفار می کنم، و هر چه گفت آخر او منافق است، حضرت توجّه نفرمود و بر جنازه او نماز گزارد و خداوند این آیه را نازل فرمود (و لا تصل.) و از آن به بعد دیگر بر منافقین نماز نگذارد. از بعضی دیگر از روایات بر می آید که پیامبر (صلّی الله علیه وآله وسلّم) تصمیم داشت نماز بر او بگذارد جبرئیل نازل شد و این آیه را بر او خواند و او را از این کار باز داشت. ولی آنچه جای انکار نیست این است که از لحن آیه چنین برمی آید که پیامبر (صلّی الله علیه وآله وسلّم) قبل از نزول این آیه بر منافقان نماز می گزارد، و بر کنار قبر آنها توقف می کرد، چرا که آنها ظاهراً مسلمان بودند ولی پس از نزول این آیه به طور قطع این برنامه برای همیشه تعطیل شد. در ایام جهاد مقدّس، جوانی وصیّت کرد که اگر من شهید شدم مرا دفن نکنید مگر آن دو دسته ای که با هم قهرند آشتی کنند و این جوان از خون مقدّس خودش به نفع اصلاح ذات البین استفاده کرد، در حالی که می توانست بگوید اگر شهید شدم راضی نیستم فلان شخص یا گروه به تشییع جنازه من بیاید و بدین وسیله آتش فتنه را بیشتر و کینه ها را عمیق تر نماید.
«و لا تصلّ علی احد منهم مات ابداً و لا تقم علی قبره انّهم کفروا بالله و رسوله و ماتوا و هم فاسقون؛ ای محمّد بر هیچ یک از آنها که بمیرد نماز نخوان و بر کنار قبرش (برای دعا و طلب آمرزش) نایست، چرا که آنها به خدا و رسولش کافر شدند و در حالی که فاسق بودند از دنیا رفتند.» این آیه نهی می کند رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) را از این که نماز میّت بخواند برای کسی که منافق بوده باشد و از این که کنار قبر منافقی بایستد. کسی که به خاطر احاطه و استیلای کفر در دلش فاقد ایمان به خدا گشته دیگر راهی به سوی نجات ندارد، و نیز برمی آید استغفار جهت منافقین و هم چنین نمازخواندن بر جنازه های ایشان و ایستادن کنار قبور ایشان و طلب مغفرت کردن لغو و بی نتیجه است. در این آیه اشاره است به این که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) بر جنازه مؤمنین نماز می خوانده و در کنار قبور ایشان می ایستاده و طلب مغفرت و دعا می کرده است.
علت نماز خواندن
پس از آن که منافقان با تخلّف صریح از شرکت در میدان جهاد پرده ها را دریدند و کارشان بر ملا شد، خداوند به پیامبرش دستور می دهد روش صریح تر و محکم تری در برابر آنها اتّخاذ کند تا برای همیشه فکر نفاق و منافق گری از مغزهای دیگران برچیده شود و منافقان نیز بدانند در جامعه اسلامی محلّی برای آنها وجود نخواهد داشت، لذا می فرماید: «بر هیچ یک از آنها (منافقان) که از دنیا می روند نماز نگزار و هیچگاه در کنار قبر او برای طلب آمرزش و استغفار نایست.»در حقیقت این یک نوع مبارزه منفی و در عین حال مؤثر در برابر گروه منافقان است، زیرا به جهاتی، پیامبر اسلام (صلّی الله علیه وآله وسلّم) نمی توانست رسماً دستور قتل آنها و پاک سازی محیط جامعه اسلامی را از این طریق صادر کند ولی مبارزات منفی به حدّ کافی در بی اعتبار ساختن آنان و انزوا و طردشان از جامعه اسلامی، اثر گذارد. زیرا می دانیم که یک فرد مؤمن راستین، هم در حال حیات و هم پس از مرگ محترم است، به همین دلیل، در برنامه های اسلامی دستور غسل و کفن و نماز و دفن او داده شده است که با احترام هر چه بیشتر با تشریفات خاصی، او را به خاک بسپارند و حتّی پس از دفن در کنار قبر او بیایند و برای گناهان و لغزش های احتمالی او از خداوند طلب بخشش کنند. عدم انجام این مراسم درباره یک فرد به معنی طرد او از جامعه اسلامی است و اگر این طرد کننده شخص پیامبر (صلّی الله علیه وآله وسلّم) بوده باشد، ضربه ای سخت و سنگین به حیثیت چنین فرد مطرودی وارد خواهد آمد، در حقیقت این یک برنامه مبارزه حساب شده در برابر گروه منافقان در آن زمان بود که امروز هم مسلمانان باید از روشهای مشابه آن استفاده کنند.
دیدگاه علامه طباطبایی
صاحب المیزان می فرماید: نقل می کنند بعد از آنکه عبدالله ابن ابی از دنیا رفت پسرش عبدالله نزد رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) آمد در خواست نمود تا پیراهنش را بدهد و او پدرش را در آن کفن کند، رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) هم پیراهن خود را داد، بار دیگر آمد در خواست کرد رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) بر جنازه پدرش نماز بگذارد، رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) برخاست تا برود عمر بن خطاب برخاست و لباس رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) را گرفت و گفت یا رسول الله (صلّی الله علیه وآله وسلّم) می خواهی بر عبدالله بن ابی نماز بگذاری با این که خداوند تو را از نمازگزاردن بر منافقین نهی کرده؟ حضرت فرمود: پروردگار من اختیار این امر را به خود من واگذار نمود و فرمود استغفار بکنی یا استغفار نکنی اگر هفتاد بار هم استغفار کنی خداوند ایشان را نخواهد آمرزید و من از هفتاد بار هم بیشتر استغفار می کنم، و هر چه گفت آخر او منافق است، حضرت توجّه نفرمود و بر جنازه او نماز گزارد و خداوند این آیه را نازل فرمود (و لا تصل.) و از آن به بعد دیگر بر منافقین نماز نگذارد. از بعضی دیگر از روایات بر می آید که پیامبر (صلّی الله علیه وآله وسلّم) تصمیم داشت نماز بر او بگذارد جبرئیل نازل شد و این آیه را بر او خواند و او را از این کار باز داشت. ولی آنچه جای انکار نیست این است که از لحن آیه چنین برمی آید که پیامبر (صلّی الله علیه وآله وسلّم) قبل از نزول این آیه بر منافقان نماز می گزارد، و بر کنار قبر آنها توقف می کرد، چرا که آنها ظاهراً مسلمان بودند ولی پس از نزول این آیه به طور قطع این برنامه برای همیشه تعطیل شد. در ایام جهاد مقدّس، جوانی وصیّت کرد که اگر من شهید شدم مرا دفن نکنید مگر آن دو دسته ای که با هم قهرند آشتی کنند و این جوان از خون مقدّس خودش به نفع اصلاح ذات البین استفاده کرد، در حالی که می توانست بگوید اگر شهید شدم راضی نیستم فلان شخص یا گروه به تشییع جنازه من بیاید و بدین وسیله آتش فتنه را بیشتر و کینه ها را عمیق تر نماید.
wikifeqh: نهی_نماز_بر_میت_منافق