نقد عدل معتزله

[ویکی فقه] انکار و یا ثبوت حسن و قبح عقلی از مهمترین مسائل عقلی است که ثمره مهمی در معنی عدل خداوند دارد.عدل الهی از اصول دینی عقاید مذهب حقه شیعه و نیز اصلی از اصول اعتقادی مکتب معتزله است. باید توجه داشت که مخالفین این نظر از عدل الهی، تفسیری غیر از معنی معتزلی نموده اند. با توضیح عدل در سه مکتب اهل حدیث و معتزله و تشیع به اشکالات در محدوده عقاید اهل حدیث و معتزلی اشاره می کنیم.
عدل یکی از صفات خداوند بشمار می رود که نزد امامیه و معتزله، از اصول دین معرفی شده است. دربارۀ دلیل اهمیت عدل و این که چرا یکی از اصول دین شمرده می شود نکاتی ذکر شده است از جمله اینکه عدل الهی منشا بسیاری از عقاید است و اگر این اصل پذیرفته نشود بسیاری از عقائد و گزاره های دینی مانند نبوت، معاد، اختیار انسان و بطلان جبر، حسن تکلیف، غرض و هدف در افعال خداوند قابل توجیه نیستند. در احادیث، عدل در کنار توحید و یکی از پایه های دین مطرح شده است که نشان دهنده اهمیت این مساله در اعتقادات است. امام صادق (علیه السّلام) دراین باره چنین فرمودند:«ان اساس الدین التوحید والعدل» به درستی که اساس دین، توحید و عدل است.امامیه و معتزله با اهل حدیث و اشاعره دربارۀ عدل الهی، اختلاف شدیدی داشتند، و به دلیل اهمیت و تاثیر این مساله به تقسیم بندی مکاتب کلامی و اعتقادی بر این اساس پرداختند.از این رو به امامیه و معتزله، عدلیه یا اصحاب العدل و التوحید گفته می شود.
معنای عدل
مفهوم عدل در ارتکازذهنی هرانسانی وجود دارد وبه همین دلیل عقل حکم به خوبی آن می کند که در مقابل ظلم و جور قرار دارد. دراین صورت معنای عدل رعایت و اعطاء نمودن حقوق هر صاحب حقی می باشد. در مورد خداوند عدل به معنی تنزیه خداوند از ارتکاب فعل قبیح است. در این صورت معنی قبح مفهومی گسترده تر از ظلم را شامل می شود و ضرورتا عدل الهی منحصر در مفهوم مخالف ظلم نیست بلکه خداوند از تمام افعال و شئون قبیح مبرا است؛ چه ظلم باشد چه ظلم نباشد ولی باید توجه داشت که نفی ظلم از ساحت خداوند شانی از شئون اثبات عدل است.
اقسام عدل
تقسیم بندی در بحث عدل الهی
← عدل تکوینی
...