میزان اجرت

[ویکی فقه] آیات و روایاتی چند از قرآن و سنت در پرداخت دستمزد، به حدّ متعارف سفارش شده است که ما در این نوشتار آنها را بطور خلاصه می آوریم.
در آیه ۶ نساء آمده است: سرپرستانِ یتیمان در صورت ناداری می توانند با رعایت عدل و انصاف اجرت خود را در برابر زحماتی که متحمّل می شوند، بردارند: «... مَن کانَ غَنیًّا فَلیَستَعفِف و مَن کانَ فَقیرًا فَلیَأکل بِالمَعروفِ ...». کلمه «معروف» نشان دهنده آن است که میزان اجرت از مال یتیم برای متولّی آن، باید مقداری باشد که عقل و شرع آن را بپسندد و بشناسد و در مقدار آن، آرای متفاوتی نقل شده است. شیخ طوسی می گوید: ظاهر اخبار این است که می تواند به مقدار اجرت المثل، بردارد؛ چه به قدر نیاز او یا افزون بر آن باشد، یا کم تر باشد. صاحب حدائق از برخی معاصران خود نقل کرده که می تواند به قدر نیاز از مال یتیم بردارد و مصرف کند.
روایت امام صادق
در روایتی از امام صادق (علیه السلام) «معروف» در آیه «فَلیَأکل بِالمَعروفِ» به «قوت» تفسیر شده است. آیا افزون بر سرپرست اموالِ ایتام، کسانی که تحت تکفّل وی هستند نیز می توانند از مال یتیم مصرف کنند؟ برخی گفته اند: فقط خود او حق استفاده دارد؛ زیرا در آیه، واژه «اکل» به کار برده شده است؛ ولی دیگران از کلمه «بالمعروف» استفاده کرده اند که افراد تحت تکفل وی نیز می توانند از مال یتیم بهره ببرند؛ چرا که از نظر عرف و عادت، مخارج آنان همان مخارج سرپرست خانواده محسوب می شود.
آیه ۲۵ نساء
در مورد ازدواج با کنیزان نیز قرآن در آیه ۲۵ نساء سخن از مهر متناسب و شایسته برای آنان آورده، از آن به «اجور» تعبیر می کند: «فَانکحوهُنَّ بِاِذنِ اَهلِهِنَّ وءاتوهُنَّ اُجورَهُنَّ بِالمَعروفِ ...». این احتمال نیز هست که این آیه به نحوه پرداخت مهر نظر دارد؛ یعنی پس از آن که قرار مهر گذاشته شد، پرداخت آن به خود کنیز یا به مالک وی (بنابر این که آیه به معنای «ءاتوا مالکهنّ أجورهنّ» باشد) بدون منت و دیرکرد و کم گذاشتن، باشد.
آیه ۲۳۳ بقره
...