مواد اولیه قالی بافی

در دامنهٔ کوه های البرز ورشته کوه زاگرس به ویژه در نواحی سنندج و کرمانشاه و نواحی شمال خراسان وبلوچستان و نقاط مرکزی ایران گوسفند هایی پرورش می یابند که پشم های مرغوب آن ها در تهیهٔ فرش های با دوام و مناسب به کار می روند. نژادهای معروف گوسفندان ایران عبارت انداز:
بیشتر گوسفندان ایران از نوع نژادهایی با پشم ضخیم هستند و متجاوز از ۶۵٪ تا ۷۰٪ پشم آن ها از نوع هتروتیپ است. بر اثر این کیفیت تار پشم زبرتر، ضخیم تر و مستحکم تر بوده و برای قالی بافی کاملاً مناسب است. قطر تار پشم نژادهای گوسفندان ایران بین ۳۵ تا ۵۰ میکرون {۳۵تا۵۰میلی متر} و طول آن ها حتی تا ۳۸ سانتی متر نیز می رسد. گوسفندانی که در کوهستان و هوای معتدل پرورش می یابند نسبت به گوسفندان نقاط پست و مرطوب پشم های مرغوب تری تولید می کنند. همچنین پشم هایی که در فصل بهار چیده شده باشند کیفیت بهتری نسبت به پشم های پاییزه دارند. پشم های سفید رنگ خاصیت رنگ پذیری بهتری نسبت به سایر پشم ها دارند. ناگفته نماند رنگ پشم گوسفندان نژاد سفید کاملاً سفید روشن نیست بلکه درحقیقت نخودی و یا زرد روشن است. تنها پشم برخی از نژادها مانند گوسفندان سیستانی به طور کامل سفید و براق هستندکه بعد از رنگرزی شفافیت و جلوهٔ خاصی پیدا می کنند. قطر پشم های مناسب برای قالی بافی درحدود۳۰تا۴۰میکرون است. از پشم معمولاً پرز یا گوشت فرش بافته می شود ولی بافندگان ایلیاتی مانند قشقایی ها، بلوچ ها، تراکمه و طوایف لر تارو پود فرش های خود را نیز از پشم انتخاب می کنند. به ندرت درگذشته نیز برخی از فرش های همدانی و بلوچی با پشم شتر بافته می شد. به جز فرش های ابریشم تقریباً در تمام مراکزبافندگی ایران شیرازه های فرش را از جنس پشم انتخاب می کنند. البته در فرش های لری و بلوچی گاهی از موی بز برای این منظور استفاده می کنند. در موارد معدودی درگذشته برخی از سوداگران و قالی بافان متقلب از الیاف سلولزی پشم نما مانند کوپرآمونیوم ویسکوز یا پشم های نامرغوبی که از صورت نخ خارج شده و دوباره رشته شده بودند یا از پشم مردار دربافت فرش استفاده می کردند. پشمی که از گوسفند چیده می شوددارای مواد خارجی است که قبل از ریسندگی باید آن ها را از پشم جدا کرد. این مواد عبارت انداز:چربی پشم ( لانولین ) که عامل جلوگیری از شکستن الیاف می باشد و در پوست حیوان تولید می شود رطوبت ناشی از ادرار و عرق بدن حیوان که درروی پشم خشک شده و حاوی املاح و پتاسیم وسدیم و اسیدهای معدنی و آلی است و همچنین شن و خاک و خاشاک و سوخته های داغ و باقی ماندهٔ روغن ها و مرهم هایی که برای التیام زخم بر روی بدن حیوان مالیده اند. برای جداکردن این مواد باید الیاف پشم را شستشو داد. بعد از این عمل باید آب پشم را با دقت گرفته و در مکانی کاملاً تمیز به صورت یکنواخت خشک شود. پس از این مرحله پشم ها را می ریسند و سپس کلاف های حاصله را در کارگاه رنگرزی به رنگ های مورد نظر درمی آورند. پشم های دست ریس بیشتر در روستا ها و مراکز قالی بافی ایلیاتی تهیه می شود. [ ۱]