مقدس اردبیلی

[ویکی شیعه] احمد بن محمد اردبیلی، (درگذشت: ۹۹۳ق) معروف به مقدس و محقق اردبیلی از فقهای امامیه در قرن دهم قمری و از معاصران شیخ بهایی.
مقدس اردبیلی در علوم عقلی و نقلی تبحر داشت و حوزه علمیه نجف در زمان ریاست او رونقی دوباره یافت. زبدة البیان از مهمترین آثار او است. اردبیلی در مسائل فقهی چون نجاست خمر، حرمت غنا و شرایط قاضی نظریاتی بر خلاف مشهور فقهای شیعه داشت که در مجمع الفائده و البرهان آمده است.
مقدس، از دربار صفویه برای گسترش تشیع و حل مشکلات شیعیان استفاده می کرد با این حال زهد و تقوایش نیز زبانزد بود.

[ویکی اهل البیت] احمد بن محمد اردبیلی نجفی، معروف به«مقدس اردبیلی»از علما و فقهای برجسته شیعی در زمان شاه عباس صفوی ، در قرن دهم هجری می زیست. مقدس اردبیلی صاحب کتاب «زبده البیان فی آیات احکام القرآن» و از معاصران شیخ بهایی بود.
احمد بن محمد اردبیلی (مقدس اردبیلی) در عصر صفویه و در شهر اردبیل دیده به جهان گشود، پس از رشد و نما و کسب تحصیلات ابتدایی به قصد تحصیلات عالیه به نجف اشرف مهاجرت کرد و با بهره گیری از فضای علمی و معنوی نجف اشرف مجاورت آن خاک اقدس را پذیرفت و علی رغم دعوت های مکرری که از سوی امرا و حکام صفوی از او به عمل آمد، نپذیرفت و تدریس و تدرس را بر استفاده از مزایای اجتماعی و سیاسی ایران ترجیح داد پس از شهید ثانی مرجعیت و ریاست تامه شیعه را در نجف بر عهده داشت.
علی رغم شهرتی که مقدس اردبیلی در میان توده های مردم داشت، ولی با کمال تاسف منابع شناخت این فقیه عالیقدر در میان کتاب ها و منابع تراجم و رجال بسیار محدود است.
احمد بن محمد اردبیلی، معروف به مقدس اردبیلی، ضرب المثل زهد و تقوا است و در عین حال از محققان فقهای شیعه است محقق اردبیلی، در نجف سکنی گزید معاصر صفویه است گویند شاه عباس اصرار داشت که به اصفهان بیاید، او حاضر نشد شاه عباس خیلی مایل بود که مقدس اردبیلی خدمتی به او ارجاع دهد تا این که اتفاق افتاد که شخصی به علت تقصیری از ایران فرار کرد و در نجف از مقدس اردبیلی خواست که نزد شاه عباس شفاعت کند، مقدس نامه ای به او نوشت به این مضمون: بانی ملک عاریت بداند اگر چه این مرد اول ظالم بود اکنون مظلوم می نماید، چنانچه از تقصیر او بگذری شاید حق سبحانه از پاره ای از تقصیرات تو بگذرد.
شاه عباس نوشت: به عرض می رساند عباس خدماتی را که فرموده بودید به جان منت داشت به تقدیم رسانید، امید که این محب را از دعای خیر فراموش ننمایید.
امتناع مقدس اردبیلی از آمدن به ایران، سبب شد که حوزه نجف به عنوان مرکزی دیگر در مقابل حوزه اصفهان احیا شود همچنان که امتناع شهید ثانی و پسرش شیخ حسن صاحب معالم و دخترزاده اش سید محمد صاحب مدارک از مهاجرت از جبل عامل به ایران، سبب شد که حوزه شام و جبل عامل همچنان ادامه یابد و منقرض نگردد صاحب معالم و مدارک برای این که دچار محظور و رودربایستی برای توقف در ایران نشوند، از زیارت حضرت امام رضا علیه السلام که فوق العاده مشتاق آن بودند صرف نظر کردند این بنده فعلا نمی داند که مقدس اردبیلی فقه را از کجا و نزد چه کسی تحصیل کرده است، همین قدر می دانیم که فقه را نزد شاگردان شهید ثانی تحصیل کرده است پسر شهید ثانی و نواده دختریش، صاحب مدارک در نجف شاگرد او بوده اند در کتاب جلال الدین دوانی می نویسد: ملا احمد اردبیلی، ملا عبدالله شوشتری، خواجه فضل الله ترکه، میر فخرالدین هاکی، شاه ابومحمد شیرازی، مولانا میرزاجان و میر فتح الله شیرازی، شاگردان خواجه جمال الدین محمود بوده اند و او شاگرد محقق جلال الدین دیوانی بوده است و ظاهرا تحصیل خواجه جمال الدین محمود در رشته های معقول بود، نه منقول مقدس اردبیلی که در سال 993 درگذشته است، کتاب فقهی معروف او یکی شرح ارشاد است و دیگر آیات الاحکام نظریات دقیق او مورد توجه فقها است.
احمد بن محمد اردبیلی یکی از فقهای نامدار و یکی از مفاخر علمای امامیه قرن دهم هجری است که در بین توده مردم به مقدس اردبیلی و در میان خواص و فقها به محقق و مدقق اردبیلی شهرت دارد و عامل این شهرت، وجود آن آثار و تالیفات و تحقیقات گرانقدری است که در زمینه فقه، کلام و عقاید از او به یادگار مانده است.
علامه شیخ حر عاملی درباره او گوید: مولی بزرگوار احمد بن محمد اردبیلی، عالم فاضل، مدقق، عابد زاهد، ثقه، پرهیزگار، جلیل القدر و عظیم الشان می باشد. صاحب جامع الرواه که خود اردبیلی است، در حق همشهری خویش می گوید: احمد بن محمد اردبیلی در جلالت قدر و اعتبار و موثق بودن، مشهورتر از آن است که ذکر گردد او فقیه، متکلم، جلیل القدر، و عابدترین و پرهیزکارترین مردم عصر خویش بوده است.