مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر

[ویکی اهل البیت] نام کامل آن« مقتنیات الدرر و ملتقتات الثمر»، به زبان عربی و در 12 جلد به نگارش در آمده است. ویژگی مهم این تفسیر تربیتی و هدایتی بودن آن است که مفسر با توجه به نیازهای اجتماعی مخاطبان خود القا کرده است. شامل تمام قرآن بوده و پس از تدریس شفاهی، اقدام به تدوین آن نموده است، جمع بین عقل و نقل نموده امّا جلوه نقلی آن بیشتر است.
حائری تفسیر خود را بدون مطرح کردن بحثهای مقدماتی تفسیر و توضیح روش خود، از ابتدای سوره حمد آغاز کرده است و در آن از مفسرین، فقها، عرفاء و اهل ادب مطالبی نقل می کند.
مفسر در مقدمه ای کوتاه، ابتدای تفسیر در بیان انگیزه خود می نویسد:« با تأمل در فروش یوسف( ع) در بازار، به ذهنم آمد که من نیز درری که از طرق مختلف جمع آوری نموده، تقدیم محبوب نمایم تا از اهل قرآن محسوب گردم، به این منظور درری که از بخور زاخره و ثماری که از کتب تفاسیر از اساتید کسب کرده ام، عرضه کنم، بدین جهت آن را مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر نام نهادم.» مؤلف دارای تفسیر دیگری به فارسی است که برای شاگردان خود در تهران بیان نموده است و اکنون مخطوط می باشد.
روش وی چنین است که آراء و نظریات مفسران را در ذیل آیات آورده و سپس نتیجه گیری تربیتی و اخلاقی می کند. این تفسیر جزء تفاسیر مختصر و ساده محسوب می گردد که تنها به تبیین آیات تلاش دارد، و مباحث ادبی و نکته های لغوی و بلاغی کمتر در آن به چشم می خورد. قصص قرآن را با ایجاز بیان می کند. شیوه ورود و پرداختن به مطالب در هر سوره بدین گونه است که در آغاز با اسم سوره و مشخص کردن مکان و زمان نزول و اختلافاتی که در تاریخ در این باره هست، بحث خود را شروع می کند. درباره فضیلت سوره و قرائت آن، اگر روایتی باشد، یاد می کند و آنگاه با تفسیر الفاظ، کلمه به کلمه و آیه به آیه با رعایت اختصار، ادامه می دهد. سپس به شرح و توضیح معانی آیات می پردازد که در این بخش از روایات، اقوال اعلام و مفسرین استفاده نموده است. در نقل روایات، سند و مصدر آن را ذکر نمی کند) در اقوال نیز اغلب اینچنین است. در روایات اسباب النزول، فضل قرائت و مرویات از ائمه اطهار« علیهم السّلام» به بررسی صحت و سقم آن نمی پردازد، حتی اگر مخالف عقیده شیعه باشد مانند ج 1 ص 256 درباره عصمت ملائکه.
مفسر در روایات و اخبار اسرائیلیه...، بنا را بر عدم نقل و یا رد کامل آنها نگذاشته است، به این جهت در برخی موارد به نقل آنها، با وجود متعارض بودن روایات، می پردازد، بدون اینکه در مقام ترجیح برآید. به عنوان نمونه در ذکر قصه هاروت و ماروت و اینکه سحر بر آنها نازل شده باشد، و درباره مسخ و افتتان آنها، روایات مؤید وقوع و عدم وقوع این امور را با هم نقل نموده در ج 1 تفسیر صفحه 256 می نویسد:« و لعلّ اختلاف الاقوال من الرموزات و الذی خوطب بالقرآن اعرف به»« شاید اختلاف اقوال، از رموز مسئله باشد، پیامبر( ص) و ائمه( ع) به این امور آگاهترند.» ایشان هیچ گونه بحثی در تطبیق این قصه و وقایع آن با موازین شرعی و عقلی و ترجیح یکی از دو قول، مطرح نکرده اند.
وی در مسائل کلامی به اعتبار تفکر شیعی خود، عقاید شیعه امامیه را پی گیری و مطرح می کند، در مسائلی مانند خلق قرآن، عدم سهو انبیاء، امامت، عصمت، رؤیت الله، افعال عباد و... دیدگاه شیعه را بیان می دارد. به عنوان نمونه، ذیل آیه 55 سوره مائده در جلد 4 ص 41«انما ولیکم الله و رسوله و الذین آمنوا الذین یقیمون الصلاة و یؤتون الزکاة و هم راکعون»بعد از نقل اخبار وارده از ابن عباس، مجاهد و سدی و روایت امام باقر« علیه السلام» و امام صادق« علیه السلام» در اینکه این آیه درباره حضرت علی علیه السلام هنگام صدقه دادن انگشتر در حال رکوع، نازل شده است، به بحث درباره لفظ« ولی» و اینکه در این آیه معنای آن« ناصر» نمی تواند باشد، می پردازد و آن را دلیل بر امامت ایشان می داند.
همانطور که اشاره رفت، ایشان بحث مستقلی درباره مقدمات تفسیر، از جمله مسائل علوم قرآنی نداشته اند: امّا لابلای مطالب، به تناسب به برخی از آنها می پردازد. مانند بحث قدیمی حدوث و قدم قرآن در ج 6 ص 2 ذیل آیه اول سوره یوسف( ع).
بحث فقهی در آیات احکام را به اختصار با ذکر اقوال و استدلال آنها برگزار می نماید. از تفسیر مجمع البیان و تفسیر رازی به تناوب مطالبی نقل می نماید. مطالب عرفانی را در حد محدود، از تأویلات نجمیه( مانند ص 9 ج 1 درباره حروف ذیل بسم الله) و لطائف الاشارات شیخ احمد بونی، نقل می کند. گاه نیز به مقدار خیلی کم از جملات فارسی استفاده می نماید مانند ج 1 ص 28- 29. از تفاسیر کهن و نقل اقوال ابن عباس نیز بهره می گیرد.

[ویکی فقه] مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر (کتاب). مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر، تالیف میر سید علی حائری تهرانی است.
نام کامل آن «مقتنیات الدرر و ملتقتات الثمر»، به زبان عربی و در ۱۲ جلد به نگارش در آمده است. ویژگی مهم این تفسیر تربیتی و هدایتی بودن آن است که مفسر با توجه به نیازهای اجتماعی مخاطبان خود القا کرده است. شامل تمام قرآن بوده و پس از تدریس شفاهی، اقدام به تدوین آن نموده است، جمع بین عقل و نقل نموده اما جلوه نقلی آن بیشتر است. حائری تفسیر خود را بدون مطرح کردن بحثهای مقدماتی تفسیر و توضیح روش خود، از ابتدای سوره حمد آغاز کرده است و در آن از مفسرین، فقها، عرفاء و اهل ادب مطالبی نقل می کند.
انگیزه نگارش و نام گزاری
مفسر در مقدمه ای کوتاه، ابتدای تفسیر در بیان انگیزه خود می نویسد: «با تامل در فروش یوسف علیه السّلام در بازار، به ذهنم آمد که من نیز درری که از طرق مختلف جمع آوری نموده، تقدیم محبوب نمایم تا از اهل قرآن محسوب گردم، به این منظور درری که از بخور زاخره و ثماری که از کتب تفاسیر از اساتید کسب کرده ام، عرضه کنم، بدین جهت آن را مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر نام نهادم.» مؤلف دارای تفسیر دیگری به فارسی است که برای شاگردان خود در تهران بیان نموده است و اکنون مخطوط می باشد.
روش تفسیر
روش وی چنین است که آراء و نظریات مفسران را در ذیل آیات آورده و سپس نتیجه گیری تربیتی و اخلاقی می کند. این تفسیر جزء تفاسیر مختصر و ساده محسوب می گردد که تنها به تبیین آیات تلاش دارد، و مباحث ادبی و نکته های لغوی و بلاغی کمتر در آن به چشم می خورد . قصص قرآن را با ایجاز بیان می کند. شیوه ورود و پرداختن به مطالب در هر سوره بدین گونه است که در آغاز با اسم سوره و مشخص کردن مکان و زمان نزول و اختلافاتی که در تاریخ در این باره هست، بحث خود را شروع می کند.
← نقل روایات تفسیری بدون بررسی سندی
...