[ویکی فقه] مغالطه اشتراک لفظ، به معنای مغالطه ناشی از استعمال لفظ دارای معانی متعدد بدون توجه به تعدد معانی و از اسباب مغالطه لفظ مفرد است.
مغالطه در یک تقسیم کلی بر دو قسم است:۱. مغالطه لفظی؛۲. مغالطه معنوی.و مغالطه لفظی نیز بر دو قسم است:۱. مغالطه لفظ مفرد؛۲. مغالطه لفظ مرکب.مغالطه اشتراک لفظ، یکی از انواع مغالطه لفظ مفرد بوده و مغالطه ای است که بیش از هر یک از انواع دیگر مغالطات، شایع و متداول می باشد.
توضیح اصطلاح
دلالت لفظ واحد بر چند معنا، می تواند اسباب مختلفی داشته باشد، مثل اتفاق (تواطی) و اشتراک و تشابه و مجاز و استعاره و نقل و تشبیه و تشکیک ، و به سبب عدم توجه به هر یک از این اسباب، ممکن است مغالطه صورت گیرد.یکی از اسباب مغالطه لفظ مفرد، «اشتراک اسم» یا «اشتراک جوهر لفظ مفرد» است و آن اشتباهی است که در جوهر و معنای لفظ مفرد از لحاظ اشتراک آن در چند معنا به وجود می آید؛ مانند لفظ عین که مشترک لفظی است و دارای معانی زیادی است و در صورت نیامدن قرینه معیِّنه؛ که تعیین کند گوینده کدام یک از این معانی را اراده کرده است، سبب اشتباه و مغالطه می شود.مغالطه اشتراک لفظ را می توان این طور تعریف کرد: "استفاده از یک لفظ مشترک در جمله، به طوری که شنونده یا خواننده معنایی مغایر با معنای مورد نظر گوینده یا شنونده را از آن درک کند و یا این که اساسا گوینده یا شنونده در مورد تعدد معانی تعمد داشته باشد و بخواهد در شرایط مختلف مدعی یکی از آن معانی شود."مراد از اشتراک در جوهر لفظ، اشتراک به معنای اعم است که شامل مجاز و مستعار و منقول و غیر آنها می شود، نه به معنای اخص، که قسیم موارد مذکور است.
شیوع مغالطه اشتراک لفظ
مغالطه اشتراک لفظ، مغالطه ای است که بیش از هر یک از انواع دیگر مغالطات، شایع و متداول است و به علت محدودیت زبانی مردم خواه ناخواه گرفتار این مغالطه می شوند. بعضی از منطق دانان آن را مغالطه اشتراک اسم نامیده اند. اما نامیدن آن به مغالطه اشتراک لفظ سزاوارتر است زیرا علاوه بر اشتراک اسم، اشتراک فعل و حتی اشتراک حرف را نیز در بر می گیرد و تعدد معانی هر یک می تواند موجب ارتکاب مغالطه شود. ۱. مثال برای اشتراک اسم: او و همسرش پنج سال اختلاف داشتند، اختلاف در این جمله هم می تواند به معنای تفاوت باشد یعنی پنج سال تفاوت سنی دارند و هم می تواند به معنای مشاجره و منازعه باشد. ۲. مثال برای اشتراک فعل: آن ها از ما چند عکس گرفتند، عکس گرفتن، هم می تواند به معنای دریافت کردن عکس باشد و هم می تواند به معنای عکس انداختن باشد. ۳. مثال برای اشتراک حرف: دهمین و آخرین فصل کتاب درباره عبادت است "واو" می تواند واو عطف باشد به معنای "با" و هم می تواند واو بیان باشد و به معنای "یعنی" باشد.
انحصار این مغالطه به قیاس
...
مغالطه در یک تقسیم کلی بر دو قسم است:۱. مغالطه لفظی؛۲. مغالطه معنوی.و مغالطه لفظی نیز بر دو قسم است:۱. مغالطه لفظ مفرد؛۲. مغالطه لفظ مرکب.مغالطه اشتراک لفظ، یکی از انواع مغالطه لفظ مفرد بوده و مغالطه ای است که بیش از هر یک از انواع دیگر مغالطات، شایع و متداول می باشد.
توضیح اصطلاح
دلالت لفظ واحد بر چند معنا، می تواند اسباب مختلفی داشته باشد، مثل اتفاق (تواطی) و اشتراک و تشابه و مجاز و استعاره و نقل و تشبیه و تشکیک ، و به سبب عدم توجه به هر یک از این اسباب، ممکن است مغالطه صورت گیرد.یکی از اسباب مغالطه لفظ مفرد، «اشتراک اسم» یا «اشتراک جوهر لفظ مفرد» است و آن اشتباهی است که در جوهر و معنای لفظ مفرد از لحاظ اشتراک آن در چند معنا به وجود می آید؛ مانند لفظ عین که مشترک لفظی است و دارای معانی زیادی است و در صورت نیامدن قرینه معیِّنه؛ که تعیین کند گوینده کدام یک از این معانی را اراده کرده است، سبب اشتباه و مغالطه می شود.مغالطه اشتراک لفظ را می توان این طور تعریف کرد: "استفاده از یک لفظ مشترک در جمله، به طوری که شنونده یا خواننده معنایی مغایر با معنای مورد نظر گوینده یا شنونده را از آن درک کند و یا این که اساسا گوینده یا شنونده در مورد تعدد معانی تعمد داشته باشد و بخواهد در شرایط مختلف مدعی یکی از آن معانی شود."مراد از اشتراک در جوهر لفظ، اشتراک به معنای اعم است که شامل مجاز و مستعار و منقول و غیر آنها می شود، نه به معنای اخص، که قسیم موارد مذکور است.
شیوع مغالطه اشتراک لفظ
مغالطه اشتراک لفظ، مغالطه ای است که بیش از هر یک از انواع دیگر مغالطات، شایع و متداول است و به علت محدودیت زبانی مردم خواه ناخواه گرفتار این مغالطه می شوند. بعضی از منطق دانان آن را مغالطه اشتراک اسم نامیده اند. اما نامیدن آن به مغالطه اشتراک لفظ سزاوارتر است زیرا علاوه بر اشتراک اسم، اشتراک فعل و حتی اشتراک حرف را نیز در بر می گیرد و تعدد معانی هر یک می تواند موجب ارتکاب مغالطه شود. ۱. مثال برای اشتراک اسم: او و همسرش پنج سال اختلاف داشتند، اختلاف در این جمله هم می تواند به معنای تفاوت باشد یعنی پنج سال تفاوت سنی دارند و هم می تواند به معنای مشاجره و منازعه باشد. ۲. مثال برای اشتراک فعل: آن ها از ما چند عکس گرفتند، عکس گرفتن، هم می تواند به معنای دریافت کردن عکس باشد و هم می تواند به معنای عکس انداختن باشد. ۳. مثال برای اشتراک حرف: دهمین و آخرین فصل کتاب درباره عبادت است "واو" می تواند واو عطف باشد به معنای "با" و هم می تواند واو بیان باشد و به معنای "یعنی" باشد.
انحصار این مغالطه به قیاس
...
wikifeqh: مغالطه_اشتراک_لفظ