[ویکی فقه] از آن رو که مسئولیت، استعمالات گوناگونی دارد، تقسیمات مختلفی نیز برای این واژه می یابیم. در یک تقسیم بندی برخی مسئولیت را به مسئولیت حقوقی ، مدنی و اجتماعی و اخلاقی تقسیم کرده اند. مسئولیت در تقسیم دیگری به دو دسته کلی « مسئولیت علی » و « مسئولیت شخصی » تقسیم شده است.
مقصود از مسئولیت علی بیان رابطه علی و معلولی میان دو پدیده است. برای مثال وقتی گفته می شود: بنزین ، مسئول آتش گرفتن خانه بود، منظور آن است که بنزین علت آتش گرفتن خانه است. مسئولیت به این معنا (علی) در اخلاق ، کاربرد نخواهد داشت؛ چرا که علت یک عمل می تواند انسانی یا غیر انسانی باشد. اگر عامل، انسانی باشد مسئولیت اخلاقی مطرح است. برای مثال اگر گاوی با شاخش خودروی شما را بخراشد شما او را سرزنش نخواهید کرد تا وقتی که یک انسان هوشیار این کار را با خودرو شما انجام دهد. در اینجا بر هر دو، مسئولیت علی صدق میکند اما تنها بر یکی مسئولیت اخلاقی صدق می کند.
مسئولیت شخصی
مسئولیت شخصی نمونه های مختلفی دارد؛ مانند مسئولیت حقوقی، مسئولیت مدنی، مسئولیت اخلاقی و... که مسئولیت اخلاقی یکی از آن هاست. مسئولیت را به لحاظ زمان نیز به دو دسته مسئولیت ناظر به آینده و مسئولیت ناظر به گذشته تقسیم کرده اند. وقتی می گوییم راننده اتوبوس مسئول جان مسافران در سفر هفته آینده است، از مسئولیت ناظر به آینده سخن گفته ایم. وقتی می گوییم راننده مسئول مرگ مسافران در تصادف بود به مسئولیت ناظر به گذشته اشاره دارد. مسئولیت چه ناظر به آینده و چه ناظر به گذشته می تواند مثبت و منفی باشد. مثال پیش آورده از موارد منفی بود. مورد مثبت مانند این که بگوییم علی مسئول موفقیت موسسه کمک به مستمندان بود. در اینجا او مستحق مدح و ستایش میباشد.
تعریف کلی مسئولیت اخلاقی
بنابر مطالب فوق، مسئولیت اخلاقی مسئولیتی انسانی است که ناظر به آینده یا گذشته میباشد و درعین حال، غیر از مسئولیت به معنای حقوقی، اجتماعی، علی و... است. این تعریف، کلی است و تنها بیان می کند مسئولیت اخلاقی غیر از مسئولیت های دیگر است، اما ملاک اخلاقی بودن را به درستی مشخص نمی کند، بنابراین نیازمند تبیین بیشتر معنای مسئولیت اخلاقی هستیم.
← تبیین معنای مسئولیت اخلاقی
...
مقصود از مسئولیت علی بیان رابطه علی و معلولی میان دو پدیده است. برای مثال وقتی گفته می شود: بنزین ، مسئول آتش گرفتن خانه بود، منظور آن است که بنزین علت آتش گرفتن خانه است. مسئولیت به این معنا (علی) در اخلاق ، کاربرد نخواهد داشت؛ چرا که علت یک عمل می تواند انسانی یا غیر انسانی باشد. اگر عامل، انسانی باشد مسئولیت اخلاقی مطرح است. برای مثال اگر گاوی با شاخش خودروی شما را بخراشد شما او را سرزنش نخواهید کرد تا وقتی که یک انسان هوشیار این کار را با خودرو شما انجام دهد. در اینجا بر هر دو، مسئولیت علی صدق میکند اما تنها بر یکی مسئولیت اخلاقی صدق می کند.
مسئولیت شخصی
مسئولیت شخصی نمونه های مختلفی دارد؛ مانند مسئولیت حقوقی، مسئولیت مدنی، مسئولیت اخلاقی و... که مسئولیت اخلاقی یکی از آن هاست. مسئولیت را به لحاظ زمان نیز به دو دسته مسئولیت ناظر به آینده و مسئولیت ناظر به گذشته تقسیم کرده اند. وقتی می گوییم راننده اتوبوس مسئول جان مسافران در سفر هفته آینده است، از مسئولیت ناظر به آینده سخن گفته ایم. وقتی می گوییم راننده مسئول مرگ مسافران در تصادف بود به مسئولیت ناظر به گذشته اشاره دارد. مسئولیت چه ناظر به آینده و چه ناظر به گذشته می تواند مثبت و منفی باشد. مثال پیش آورده از موارد منفی بود. مورد مثبت مانند این که بگوییم علی مسئول موفقیت موسسه کمک به مستمندان بود. در اینجا او مستحق مدح و ستایش میباشد.
تعریف کلی مسئولیت اخلاقی
بنابر مطالب فوق، مسئولیت اخلاقی مسئولیتی انسانی است که ناظر به آینده یا گذشته میباشد و درعین حال، غیر از مسئولیت به معنای حقوقی، اجتماعی، علی و... است. این تعریف، کلی است و تنها بیان می کند مسئولیت اخلاقی غیر از مسئولیت های دیگر است، اما ملاک اخلاقی بودن را به درستی مشخص نمی کند، بنابراین نیازمند تبیین بیشتر معنای مسئولیت اخلاقی هستیم.
← تبیین معنای مسئولیت اخلاقی
...
wikifeqh: مسئولیت_اخلاقی
