محدثان شیعه

[ویکی فقه] روایت کننده حدیث از معصوم (علیه السّلام) با سلسله سند را راوی یا محدث می گویند. امام علی (علیه السلام) نخستین کسی بود که به املاء رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم)، احادیث آن حضرت را تدوین نمود. علی رغم ممنوعیت نقل و کتابت حدیث در قرن اول هجری، محدثان شیعه از همان آغاز ولو در خفا رشد یافته و احادیث پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) و اهل بیت (علیهم السلام) را ترویج نمودند.
مولای متقیان حضرت علی (علیه السّلام) نخستین کسی بود که به املاء رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) احادیث آن بزرگوار را تدوین کرد، و هم احادیث شریف مصحف فاطمه و جعفر و جامعه را به قلم مبارک خویش تحریر فرمود، و نیز شصت و چند نوع از انواع علوم قرآن را بر شیعیان خود املاء نمود و قواعد کلی و اصول اساسی علوم بسیاری- از جمله کلام، طب و... - را بر آنان القا کرد و عهدنامه و اندرزنامه های زیادی از آن حضرت صادر گردید که سیدشریف رضی، گزیده هایی از آنها را در نهج البلاغه فراهم آورده است. از سائر ائمه اطهار (علیهم السّلام) نیز آثاری در فنون گوناگون کلام و فقه و تفسیر و دعا و طب و غیره، بر جای مانده که بهترین ذخایر علم حدیث است، و آخرین آنها توقیعاتی است که از حضرت ولی عصر (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) صادر گردیده است همچنین جمعی از صحابه باوفای پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) به حضرت امیر (علیه السّلام) اقتدا کردند و در ضبط و نقل و حفظ و تدوین حدیث بسی کوشیدند، که قسمتی از آثار ارزشمند آنان تا روزگار ما باقی مانده است، پس از آن نیز با وجود فشارهای شدید زمامداران ستمکار، اصحاب ائمه اطهار (علیهم السّلام) هرگز از تعلم و تعلیم و نشر و استنساخ حدیث، دست برنداشتند و از سختی ها و مشقت ها نهراسیدند، و هزاران کتاب و اصل و نسخه تالیف نمودند، که قسمتی از آنها در الذریعه
تهرانی، آقابزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۶، ص۳۰۳-۳۷۴.
مهم ترین جوامع حدیث در قرن چهارم و پنجم تالیف گردید، و تبویب و ترتیب حدیث انجام شد، مشهورترین آثاری که در این دو قرن تدوین یافته، چهار کتاب گران بهای: کافی، تالیف ثقةالاسلام شیخ ابوجعفر کلینی (م ۳۲۸ ق)، من لا یحضره الفقیه، تالیف شیخ صدوق بابویه قمی (م ۳۸۱ ق)، تهذیب الاحکام، و استبصار، تالیف شیخ الطائفه ابوجعفر طوسی (م ۴۶۰ ق) می باشد، که بیشتر احادیث احکام در این چهار کتاب فراهم آمده است، و از جمله محدثان بزرگ این دوره شیخ اجل، ابن قولویه قمی (م ۳۶۹ ق) مؤلف کامل الزیاره، و شیخ ابومحمد هارون تلعکبری (م ۳۸۵ ق) و رجالی مشهور شیخ ابوالعباس نجاشی (م ۴۵۰ یا ۴۶۳ ق) و شیخ مفید ابوعبدالله محمد عکبری (م ۴۱۳ ق) و سیدشریف مرتضی علم الهدی (م ۴۳۶ ق) بوده اند.
محدثان نامدار قرن ششم تا دهم
شیخ ابوعلی حسن طوسی، ملقب به مفید دوم، فرزند شیخ الطائفه (م با ۵۱۵ ق)، شیخ قطب الدین ابوحسین راوندی (م ۵۷۳ ق)، و فرزند برومندش شهید ابوعبدالله نصیرالدین حسین و شیخ امین الدین ابوعلی طبرسی (م ۵۴۸ ق) و شیخ رشیدالدین ابوعبدالله ابن شهرآشوب (م ۵۸۸ ق)، و شیخ منتجب الدین علی بابویه (م ۵۸۵ ق)، قرن هفتم، از محدثان و مشایخ بزرگوار این قرن، شیخ ابوالحسین ورام نخعی (م ۶۰۵ ق) و سید اجل رضی الدین علی بن طاووس حلی (م ۶۶۴ ق) و خواجه نصیرالدین طوسی (م ۶۷۳ ق) و سیدجمال الدین احمد بن طاووس حلی (م ۶۷۳ ق) و محقق حلی شیخ نجم الدین ابوالقاسم جعفر هذلی حلی (م ۶۷۶ ق) و شیخ عمادالدین حسن طبری، مؤلف کامل بهائی و شیخ علی اربلی (م ۶۹۳ ق) مؤلف کشف الغمه فی معرفة الائمه بوده اند.از جمله مشاهیر اعلام و مشایخ حدیث قرن هشتم، شیخ ابومحمد حسن دیلمی، مؤلف ارشاد القلوب، و اعلام الدین و چند تن از بنی زهره و شیخ جمال الدین ابومنصور علامه حلی (م ۷۲۶ ق) و فرزندش فخرالمحققین محمد (م ۷۷۱ ق) و شهید اول شیخ محمد بن جمال الدین مکی (ش ۷۸۶ ق) و سیدبهاءالدین نیلی و دیگران را می توان نام برد.شیخ زین الدین ابومحمد عاملی بیاضی (م ۸۷۷ ق) که از آثار معروف اوست: الصراط المستقیم الی مستحقی التقدیم، و شیخ عزالدین ابومحمد حلی عاملی و شیخ ابوالعباس حلی (م ۸۴۱ ق) از محدثان قرن نهم هستند.
حدیث دانان نامدار قرن دهم و یازدهم
...

[ویکی اهل البیت] مولای متقیان حضرت علی (ع) نخستین کسی بود که به املاء رسول خدا (ص) احادیث آن بزرگوار را تدوین کرد، و هم احادیث شریف مصحف فاطمه و جعفر و جامعه را به قلم مبارک خویش تحریر فرمود، و نیز شصت و چند نوع از انواع علوم قرآن را بر شیعیان خود املاء نمود و قواعد کلی و اصول اساسی علوم بسیاری ـ از جمله کلام، طب و ... ـ را بر آنان القا کرد و عهدنامه و اندرزنامه های زیادی از آن حضرت صادر گردید که سید شریف رضی، گزیده هایی از آنها را در نهج البلاغه فراهم آورده است. از سائر ائمه اطهار (ع) نیز آثاری در فنون گوناگون کلام و فقه و تفسیر و دعا و طب و غیره، بر جای مانده که بهترین ذخایر علم حدیث است، و آخرین آنها توقیعاتی است که از حضرت ولی عصر (عج) صادر گردیده است (توقیعات) . همچنین جمعی از صحابه باوفای پیامبر اکرم (ص) به حضرت امیر (ع) اقتدا کردند و در ضبط و نقل و حفظ و تدوین حدیث بسی کوشیدند، که قسمتی از آثار ارزشمند آنان تا روزگار ما باقی مانده است، پس از آن نیز با وجود فشارهای شدید زمامداران ستمکار، اصحاب ائمه اطهار (ع) هرگز از تعلم و تعلیم و نشر و استنساخ حدیث، دست بر نداشتند و از سختیها و مشقتها نهراسیدند، و هزاران کتاب و اصل و نسخه تألیف نمودند، که قسمتی از آنها در الذریعه، 6/303ـ .374 معرفی شده است
مهمترین جوامع حدیث در این دو قرن تألیف گردید، و تبویب و ترتیب حدیث انجام شد، مشهورترین آثاری که در این دو قرن تدوین یافته، چهار کتاب گرانبهای: کافی، تألیف ثقه الاسلام شیخ ابو جعفر کلینی (م 328 ق)، من لا یحضره الفقیه، تألیف شیخ صدوق بابویه قمی (م 381 ق)، تهذیب الاحکام، و استبصار، تألیف شیخ الطائفه ابو جعفر طوسی (م 460 ق) می باشد، که بیشتر احادیث احکام در این چهار کتاب فراهم آمده است، و از جمله محدثان بزرگ این دوره: شیخ اجل، ابن قولویه قمی (م 369 ق) مؤلف کامل الزیاره، و شیخ ابو محمد هارون تلعکبری (م 385 ق) و رجالی مشهور شیخ ابو العباس نجاشی (م 450 یا 463 ق) و شیخ مفید ابو عبدالله محمد عکبری (م 413 ق) و سید شریف مرتضی علم الهدی (م 436 ق) بوده اند.
از محدثان نامدار این دوره: شیخ ابو علی حسن طوسی، ملقب به مفید دوم، فرزند شیخ الطائفه (م ب 515 ق)، شیخ قطب الدین ابو حسین راوندی (م 573 ق)، و فرزند برومندش شهید ابو عبدالله نصیر الدین حسین و شیخ امین الدین ابوعلی طبرسی (م 548 ق) و شیخ رشید الدین ابو عبدالله ابن شهر آشوب (م 588 ق)، و شیخ منتجب الدین علی بابویه (م 585 ق)
از محدثان و مشایخ بزرگوار این قرن، شیخ ابوالحسین ورام نخعی (م 605 ق) و سید اجل رضی الدین علی بن طاووس حلی (م 664 ق) و خواجه نصیر الدین طوسی (م 673 ق) و سید جمال الدین احمد بن طاووس حلی (م 673 ق) و محقق حلی شیخ نجم الدین ابوالقاسم جعفر هذلی حلی (م 676 ق) و شیخ عماد الدین حسن طبری، مؤلف کامل بهائی و شیخ علی إربلی (م 693 ق) مؤلف کشف الغمه فی معرفه الائمه بوده اند
از مشاهیر اعلام و مشایخ حدیث، شیخ ابو محمد حسن دیلمی، مؤلف ارشاد القلوب، و اعلام الدین و ... و چند تن از بنی زهره و شیخ جمال الدین ابو منصور علامه حلی (م 726 ق) و فرزندش فخر المحققین محمد (م 771 ق) و شهید اول شیخ محمد بن جمال الدین مکی (ش 786 ق) و سید بهاء الدین نیلی و ...
شیخ زین الدین ابو محمد عاملی بیاضی (م 877 ق) که از آثار معروف اوست: الصراط المستقیم الی مستحقی التقدیم، و شیخ عز الدین ابو محمد حلی عاملی و شیخ ابوالعباس حلی (م 841 ق)
محقق ثانی شیخ علی بن عبدالعالی کرکی عاملی (م 940 ق) و شهید ثانی شیخ زین الدین عاملی (ش 966 ق) و شیخ عز الدین حسین جبعی حارثی (م 984 ق) ـ پدر شیخ بهائی ـ و شیخ عبداللطیف حارثی عاملی، مؤلف جامع الاخبار فی ایضاح الاستبصار