محتوای سوره انبیاء

[ویکی فقه] انبیاء ، نام بیست و یکمین سوره قرآن کریم است.
سوره انبیاء، مکّی و هفتاد و سومین سوره در ترتیب نزول است که پس از سوره ابراهیم (علیه السلام) و پیش از سوره مؤمنون نازل شده است. در روایتی که سیوطی آن را نقل کرده این سوره هفتادمین سوره شمرده شده است ؛ ولی ابن مسعود آن را از نخستین سوره های نازل شده در مکه (العتاق الأول) دانسته است. این سوره دارای ۱۱۲ آیه و ۱۱۶۸ کلمه است. قاریان بصره و مدینه «ما لا یَنفَعُکُم و لا یَضُرُّکُم» (آیه ۶۶) را آیه ای مستقل ندانسته و در نتیجه آیات این سوره را ۱۱۱ گفته اند.
وجه تسمیه سوره انبیاء
در آیات ۴۸ ۹۰ این سوره نام ۱۶ تن از پیامبران ( موسی ، هارون ، ابراهیم ، لوط ، اسحاق ، یعقوب ، نوح ، داود ، سلیمان ، ایّوب ، اسماعیل ، ادریس ، ذوالکفل ، ذوالنون ( یونس )، زکریا و یحیی ) آمده است، افزون بر این از پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله وسلم) و عیسی (علیه السلام) بدون تصریح به نامشان سخن رفته است، از همین روی به «انبیاء» موسوم شده است. در وجه ارتباط این سوره با سوره پیشین گفته اند که سوره طه با وعید پایان یافته و این سوره با یاد قیامت (ظرف تحقق وعید) آغاز شده است.
فضای نزول و هدف سوره
این سوره اندکی پیش از هجرت (حدود سال دوازدهم بعثت ) نازل گردید و این برهه تاریخی زمانی بود که مکّیان در اوج تکبّر و بی اعتنایی به قرآن به سر می بردند و سوره همین کافران را به نزدیک شدن عذاب، تهدید کرد و همانند سایر سوره های مکی به تثبیت امور اعتقادی ( توحید ، نبوت ، معاد ) پرداخته است.به گفته علامه طباطبایی غرض این سوره تثبیت نبوت است که آن را بر پایه توحید و معاد بنا نهاده است. این سوره با بیان اوصاف پیامبران پیشین، اتهامات مشرکان به پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) را رد کرده و تأکید می کند که آن حضرت نیز دارای همان ویژگی ها و رسالت او نیز هماهنگ با رسالت آنان است.به نظر می رسد بیان احوال پیامبران در این سوره با این هدف است که پیامبر اسلام را برای بر دوش کشیدن بار سنگین رسالت آماده سازد.به گفته برخی مفسران آیات این سوره با بیان مظاهر آفرینش همچون آسمان و زمین ، شب و روز ، خورشید و ماه و... نگاه ها را به هماهنگی قوانین حاکم بر نظام آفرینش جلب می کند و از این طریق به وحدت خالق و مدبّر جهان توجه می دهد:«لَو کانَ فیهِما ءالِهَةٌ اِلاَّ اللّهُ لَفَسَدَتا»، چنان که توجه آدمیان را به وحدت منشأ زندگی:«وجَعَلنا مِنَ الماءِ کُلَّ شَیء حَیّ» و به وحدت فرجام حیات دنیوی:«کُلُّ نَفس ذائِقَةُ المَوت» و به وحدت مقصدی که همه به سوی آن رهسپارند:«واِلَینا تُرجَعون» معطوف می سازد.عقیده نیز ارتباط محکمی با این قوانین دارد، از همین رو عقیده نیز «واحد» است، اگرچه پیامبران در طول تاریخ فراون بوده اند:«وما اَرسَلنا مِن قَبلِکَ مِن رَسول اِلاّ نوحی اِلَیهِ اَنَّهُ لا اِلهَ اِلاّ اَنا فَاعبُدون» و لوازم این عقیده در زمین نیز با قوانین هستی ارتباط وثیقی دارد، بنابراین، سنتی که تغییرناپذیر است غلبه حق بر باطل و نابودی باطل است، زیرا حقّ قانون آفرینش است و غلبه آن سنت خداست:«بَل نَقذِفُ بِالحَقِّ عَلَی البطِلِ فَیَدمَغُهُ فَاِذا هُوَ زاهِق» همچنین هلاکت ظالمان و مکذّبان و نجات پیامبران و مؤمنان، سنّت الهی است:«ثُمَّ صَدَقنهُمُ الوَعدَ فَاَنجَینهُم و مَن نَشاءُ و اَهلَکنَا المُسرِفین» و وراثت بندگان صالح بر زمین نیز سنت الهی است:«ولَقَد کَتَبنا فِی الزَّبورِ مِن بَعدِ الذِّکرِ اَنَّ الاَرضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصّلِحون» و از همین روست که این سوره امت واحد پیامبران را به نمایش می گذارد. برخی با مقایسه این سوره با دو سوره پیش از آن ( مریم و طه) برآن اند که نظم و آهنگ سوره انبیاء با محتوا و فضای نزول آن که تأکید می باشد هماهنگ است، از همین رو آیات این سوره با میم یا نون تمام می شود، درحالی که محتوای آن دو سوره نرم است و از همین رو نظم و آهنگ آن دو سوره روان و نرم است و آیات آن معمولا با الف لیّنه (نرم) ختم می شود؛ مثلا در داستان ابراهیم (علیه السلام) آن بخشی که مشتمل بر گفتوگوی آزاد و به دور از شدت عمل است در سوره مریم آمده و معمولا با الف لیّنه پایان یافته است؛ اما آن بخش از داستان که مربوط به درهم شکستن بت ها و افکندن ابراهیم در آتش است در سوره انبیاء آمده است.
محتوای سوره
...