مجلس خبرگان رهبری

دانشنامه اسلامی

[ویکی شیعه] مجلس خبرگان رهبری(تأسیس ۱۳۶۲ش) از نهادهای حکومتی در جمهوری اسلامی ایران که وظیفه اصلی آن انتخاب رهبر جمهوری اسلامی ایران است. هر دوره این مجلس ۸ سال است و اعضای آن را مردم انتخاب می کنند و شرط حضور در آن داشتن توانایی اجتهاد در حد تجزی است. این مجلس نخستین بار در سال ۱۳۶۲ش تشکیل شد و در تاریخ ۷ اسفند ۱۳۹۴ انتخابات پنجمین دوره آن برگزار شد. مجلس خبرگان بعد از درگذشت امام خمینی، در ۱۴ خرداد سال ۱۳۶۸ش آیت الله سید علی خامنه ای را برای رهبری جمهوری اسلامی انتخاب کرد.
در اصل های ۹۹، ۱۰۷، ۱۰۸، ۱۱۱ و ۱۷۷ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، نام خبرگان رهبری ذکر شده است. اصل ۱۰۷ انتخاب رهبری را وظیفه خبرگان می داند و بر اساس اصل ۱۰۸ تعداد و شرایط خبرگان‏، کیفیت‏ انتخاب‏ آنها و آیین نامه‏ داخلی‏ جلسات‏ آنان‏ در صلاحیت‏ خود خبرگان قرار گرفته است . به این ترتیب اولین قانون انتخابات خبرگان شامل تعیین تعداد و شرایط انتخاب شوندگان و در اجرای اصل ۱۰۷ و ۱۰۸ قانون اساسی، در تاریخ دهم مهرماه ۱۳۵۹ توسط شورای نگهبان تدوین و تنظیم گردید و به تصویب امام خمینی رهبر وقت ایران رسید. برخی از مواد این قانون با اصلاحاتی همراه بوده است، تغییراتی که در جلسات ۲۴ و ۲۵ تیر ماه سال ۱۳۶۹ در مواد این قانون صورت گرفت از این جمله اند ، آخرین اصلاحیه مربوط به تاریخ ۱۱/ ۶/ ۱۳۹۴ است.
مطابق با ماده ۱ قانون انتخابات و آیین نامه داخلی مجلس خبرگان رهبری (اصلاحی ۱۱/ ۶/ ۱۳۹۴) تعداد نمایندگان مجلس خبرگان رهبری ۸۸ نفر است که پراکندگی آنان در سطح کشور به این شرح است:

دانشنامه آزاد فارسی

مجلسی که نمایندگان آن با رأی مستقیم مردم انتخاب می شوند و وظیفۀ آن تعیین ولی فقیه و نظارت بر عملکرد اوست. ایران کشوری شیعی (دوازده امامی) با نظام سیاسی مبتنی بر نظریۀ ولایت فقیه است. به موجب اصل ۵ قانون اساسی «در زمان غیبت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه، در جمهوری اسلامی ایران ولایت امر و امامت امت برعهدۀ فقیه عادل و باتقوی و آگاه به زمان، شجاع، مدیر و مدبّر است که طبق اصل ۱۰۷ عهده دار آن می گردد». نخستین فقیه که رهبری را برعهده گرفت، امام خمینی (ره) بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان رهبر بلامنازع شناخته شد. نحوۀ انتخاب رهبر پس از ایشان در اصل ۱۰۷ قانون اساسی به تفصیل بیان شده است؛ به موجب آن تعیین رهبر برعهدۀ خبرگان منتخب مردم است. خبرگان رهبری دربارۀ همۀ فقهای واجد شرایط مذکور در اصل ۵ و ۱۰۹ بررسی و مشورت می کنند. هرگاه یکی از آنان را اعلم به احکام و موضوعات فقهی یا مسایل سیاسی و اجتماعی، یا دارای مقبولیت عامه یا واجد برجستگی خاص در یکی از صفات مذکور در اصل ۱۰۹ تشخیص دهند، او را به رهبری انتخاب می کنند و در غیر این صورت، یکی ازاعضایخبرگان رهبری را به عنوان رهبر انتخاب و معرفی می نمایند. رهبر منتخب خبرگان، ولایت امر و همۀ مسئولیت های ناشی از آن را برعهده خواهد داشت. رهبر در برابر قوانین با سایر افراد کشور، مساوی است. نحوۀ تشکیل مجلس خبرگان و کیفیت انتخاب و شرایط اعضای آن و نیز آیین نامۀ داخلی جلسات آن، در اولین دوره برعهدۀ فقهای شورای نگهبان است که باید به تصویب رهبر نیز برسد. پس از تشکیل مجلس خبرگان، هرگونه تغییر و تجدیدنظر در آن در صلاحیت خود مجلس خبرگان است (اصل ۱۰۸ قانون اساسی). بر طبق مادۀ ۲ قانون انتخابات مجلس خبرگان، اعضای این مجلس باید دارای شرایط زیر باشند: الف. اشتهار به دیانت و وثوق و شایستگی اخلاقی؛ ب. اجتهاد در حدی که قدرت استنباط بعضی مسایل فقهی را داشته باشند و بتوانند ولی فقیه واجد شرایط رهبری را تشخیص دهند؛ ج. بینش سیاسی و اجتماعی و آشنایی با مسایل روز؛ د. نداشتن سوابق سوء سیاسی و اجتماعی؛ مطابق تبصرۀ ۱ همان ماده، مرجع تشخیص و احراز شرایط مذکور، فقهای شورای نگهبان قانون اساسی است. تعداد اعضای مجلس خبرگان ۸۲ نفر است که برای مدت هشت سال با رأی مردم و براساس اکثریت نسبی رأی دهندگان، انتخاب می شوند. پس از رحلت امام خمینی(ره)، در ۱۴ خرداد ۱۳۶۸ش، مجلس خبرگان رهبری تشکیل شد و با فوریت آیت الله سیدعلی خامنه ای را، که در آن موقع رئیس جمهور بودند، به عنوان رهبر تعیین کرد. وظیفه و صلاحیت دیگری که برعهدۀ مجلس خبرگان رهبری است، طبق اصل ۱۱۱ قانون اساسی عبارت است از برکناری رهبر و عزل او، در صورتی که از انجام وظایف قانونی خود ناتوان شود، یا فاقد یکی از شرایط مذکور در اصل ۵ و ۱۰۹ گردد، یا معلوم شود از آغاز فاقد بعضی از شرایط بوده است. تشخیص این امر برعهدۀ خبرگان رهبری است. لازمۀ انجام این وظیفه آن است که بر بقای شرایط و نیز اعمال و اقدامات رهبری نظارت داشته باشد. به همین لحاظ مجلس خبرگان در اولین اجلاس خود، یک هیئت تحقیق مرکب از هفت نفر از اعضا برای مدت دو سال با رأی مخفی انتخاب نمود تا به وظایف مقرر در اصل ۱۱۱ عمل کند. این هیئت، در صورتی که به موارد مذکور در اصل ۱۱۱ قانون اساسی برخورد کند، از هیئت رئیسۀ مجلس خبرگان درخواست می کند جلسۀ فوق العاده تشکیل شود تا به موضوع رسیدگی و تصمیم گیری کند. مجلس خبرگان نمی تواند ولی فقیه رهبر را عزل کند، زیرا به محض این که رهبر شرایط مقرر در قانون اساسی را ازدست بدهد یا ناتوان از انجام وظیفه گردد، خودبه خود منعزل است و مجلس خبرگان هم این واقعیت را احراز می کند.

پیشنهاد کاربران

بپرس