[ویکی فقه] مأخوذ بالسوم. اگر شخصی به قصد خرید ظرف یا کالای شکستنی، آن را به دست بگیرد تا ارزیابی و آزمایش کند و به اوصاف و خصوصیاتش پی ببرد، اما کالا از دستش بیفتد و بشکند یا خسارت ببیند، ضامن است.
صاحب جواهر در این خصوص می گوید: «و مثل ذلک کلّ مقبوض لیکون مضمونا علیه فیندرج فیه قبض المرأة المال لیکون مهرا لها»؛ یعنی اگر مالی در حین انجام معامله به قبض دیگری در آید بدین منظور که مال در ضمان قابض باشد، نه این که به طور مجانی به او داده شود، چنین قبضی موجب ضمان است و لذا اختصاص به قبض مبیع ندارد، بلکه شامل هر مقبوضی است که قابض آن را برای این که در ضمان او باشد دریافت داشته است. مثلا اگر مالی که قبل از عقد نکاح، زوج به زوجه می دهد که با وقوع نکاح جزء مهریه اش قرار گیرد، در دست زوجه تلف شود، زوجه ضامن خواهد بود. یا اگر مالی که زوج آن را برای این که به عنوان عوض خلع انتخاب کند دریافت داشته است، در دستش تلف شود ضامن خواهد بود. با این توضیح روشن می شود که ید قابض از مصادیق ید امین نیست؛ چرا که هر چند بایع اذن در تصرف به قابض داده، ولی اذن مزبور برای معامله و گرفتن عوض بوده و غرض دیگری را دنبال نمی کرده و از این رو، ید مشتری ید ضمانی است، نه امانی.
صاحب جواهر در این خصوص می گوید: «و مثل ذلک کلّ مقبوض لیکون مضمونا علیه فیندرج فیه قبض المرأة المال لیکون مهرا لها»؛ یعنی اگر مالی در حین انجام معامله به قبض دیگری در آید بدین منظور که مال در ضمان قابض باشد، نه این که به طور مجانی به او داده شود، چنین قبضی موجب ضمان است و لذا اختصاص به قبض مبیع ندارد، بلکه شامل هر مقبوضی است که قابض آن را برای این که در ضمان او باشد دریافت داشته است. مثلا اگر مالی که قبل از عقد نکاح، زوج به زوجه می دهد که با وقوع نکاح جزء مهریه اش قرار گیرد، در دست زوجه تلف شود، زوجه ضامن خواهد بود. یا اگر مالی که زوج آن را برای این که به عنوان عوض خلع انتخاب کند دریافت داشته است، در دستش تلف شود ضامن خواهد بود. با این توضیح روشن می شود که ید قابض از مصادیق ید امین نیست؛ چرا که هر چند بایع اذن در تصرف به قابض داده، ولی اذن مزبور برای معامله و گرفتن عوض بوده و غرض دیگری را دنبال نمی کرده و از این رو، ید مشتری ید ضمانی است، نه امانی.
[ویکی فقه] اگر شخصی به قصد خرید ظرف یا کالای شکستنی، آن را به دست بگیرد تا ارزیابی و آزمایش کند و به اوصاف و خصوصیاتش پی ببرد، اما کالا از دستش بیفتد و بشکند یا خسارت ببیند، ضامن است.
صاحب جواهر در این خصوص می گوید: «و مثل ذلک کلّ مقبوض لیکون مضمونا علیه فیندرج فیه قبض المرأة المال لیکون مهرا لها»؛ یعنی اگر مالی در حین انجام معامله به قبض دیگری در آید بدین منظور که مال در ضمان قابض باشد، نه این که به طور مجانی به او داده شود، چنین قبضی موجب ضمان است و لذا اختصاص به قبض مبیع ندارد، بلکه شامل هر مقبوضی است که قابض آن را برای این که در ضمان او باشد دریافت داشته است. مثلا اگر مالی که قبل از عقد نکاح، زوج به زوجه می دهد که با وقوع نکاح جزء مهریه اش قرار گیرد، در دست زوجه تلف شود، زوجه ضامن خواهد بود. یا اگر مالی که زوج آن را برای این که به عنوان عوض خلع انتخاب کند دریافت داشته است، در دستش تلف شود ضامن خواهد بود. با این توضیح روشن می شود که ید قابض از مصادیق ید امین نیست؛ چرا که هر چند بایع اذن در تصرف به قابض داده، ولی اذن مزبور برای معامله و گرفتن عوض بوده و غرض دیگری را دنبال نمی کرده و از این رو، ید مشتری ید ضمانی است، نه امانی.
تلف قبل از قبض
بنا بر قاعده «کل مبیع تلف قبل قبضه فهو من مال بائعه» (هر مبیعی قبل از قبض تلف شود از مال بایع تلف شده) اگر مبیع قبل از قبض مشتری از بین برود، مشتری می تواند به بایع مراجعه و عین ثمن پرداخت شده و در فرض تلف، عین ثمن، مثل و یا قیمت آن را مطالبه بکند، هر چند که بایع تعدی و تفریطی نسبت به مبیع و یا ثمن نکرده باشد. قانون مدنی ایران ماده ۳۸۷: «اگر مبیع قبل از تسلیم بدون تقصیر و اهمال بایع تلف شود بیع منفسخ و ثمن باید به مشتری مسترد گردد، مگر این که بایع برای تسلیم به حاکم یاقائم مقام او رجوع نموده باشد که در این صورت تلف از مال مشتری خواهد بود».
← نکته مهم
۱. ↑ صاحب جواهر، جواهر الکلام، ج۳۷، ص۷۳.
...
صاحب جواهر در این خصوص می گوید: «و مثل ذلک کلّ مقبوض لیکون مضمونا علیه فیندرج فیه قبض المرأة المال لیکون مهرا لها»؛ یعنی اگر مالی در حین انجام معامله به قبض دیگری در آید بدین منظور که مال در ضمان قابض باشد، نه این که به طور مجانی به او داده شود، چنین قبضی موجب ضمان است و لذا اختصاص به قبض مبیع ندارد، بلکه شامل هر مقبوضی است که قابض آن را برای این که در ضمان او باشد دریافت داشته است. مثلا اگر مالی که قبل از عقد نکاح، زوج به زوجه می دهد که با وقوع نکاح جزء مهریه اش قرار گیرد، در دست زوجه تلف شود، زوجه ضامن خواهد بود. یا اگر مالی که زوج آن را برای این که به عنوان عوض خلع انتخاب کند دریافت داشته است، در دستش تلف شود ضامن خواهد بود. با این توضیح روشن می شود که ید قابض از مصادیق ید امین نیست؛ چرا که هر چند بایع اذن در تصرف به قابض داده، ولی اذن مزبور برای معامله و گرفتن عوض بوده و غرض دیگری را دنبال نمی کرده و از این رو، ید مشتری ید ضمانی است، نه امانی.
تلف قبل از قبض
بنا بر قاعده «کل مبیع تلف قبل قبضه فهو من مال بائعه» (هر مبیعی قبل از قبض تلف شود از مال بایع تلف شده) اگر مبیع قبل از قبض مشتری از بین برود، مشتری می تواند به بایع مراجعه و عین ثمن پرداخت شده و در فرض تلف، عین ثمن، مثل و یا قیمت آن را مطالبه بکند، هر چند که بایع تعدی و تفریطی نسبت به مبیع و یا ثمن نکرده باشد. قانون مدنی ایران ماده ۳۸۷: «اگر مبیع قبل از تسلیم بدون تقصیر و اهمال بایع تلف شود بیع منفسخ و ثمن باید به مشتری مسترد گردد، مگر این که بایع برای تسلیم به حاکم یاقائم مقام او رجوع نموده باشد که در این صورت تلف از مال مشتری خواهد بود».
← نکته مهم
۱. ↑ صاحب جواهر، جواهر الکلام، ج۳۷، ص۷۳.
...
wikifeqh: مأخوذ_بالسوم