[ویکی فقه] مسئله تولی و تبری و لعن نه تنها در اسلام جایز است؛ بلکه از ضروریات اجتماعی و از راه های سوق دادن مردم به حق و حقیقت و دوری از فساد و تباهی است.
سب و شتم و لعن به عنوان مصداقی تام از بغض از همان ابتدای زندگی بشر در بین مردم شایع بوده است و عده ای برای نشان دادن بغض و کینه خود نسبت به جریان و یا اشخاصی، به آن مبادرت می ورزیدند. با نزول دین مبین اسلام نیز همچنان این امر بین مسلمانان رایج بود و برخی برای نشان دادن بیزاری و نفرت خود به عملکرد برخی افراد دیگر به سب و لعن می پرداختند که لازم است نظر اسلام را در این زمینه جویا شویم.حب و بغض در وجود انسان دو نیروی بزرگی است که منشا ثمرات زیادی برای جامعه و افراد آن است؛ به همین دلیل در اسلام به آن توجه زیادی شده است تا جایی که پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله وسلّم) می فرمایند: «هل الایمان الا الحب و البغض؛ آیا دین غیر از حب و بغض است؟» ، دارا بودن عشق و محبت و ابراز آن نسبت به شخصی که مظهر خوبی ها است بیانگر عشق و محبت شخص به خوبی ها بوده و این امر بستر مناسبی برای رساندن انسان به کمال و سعادت مطلوب خواهد شد؛ همچنین داشتن و ابراز بغض و نفرت از آنهایی که درجاتی از شقاوت و پستی را دارا هستند در حقیقت بیزاری از بدی ها و هر آنچه انسان را از خدا دور می کند می باشد. یاران پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) به سبب زیستن در عصر رسول خدا و آشنا بودن شان با سیره پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) و داشتن این موقعیت خاص، مورد توجه همگان هستند؛ هر چند همه آنها در یک سطح نبودند و گروهی از آنها نتوانستند بر ایمان خود ثابت بمانند و از مسیری که در زمان پیامبر انتخاب کرده بودند منحرف شدند؛ به همین دلیل لازم است بین آنهایی که به رسول خدا (صلی الله علیه و اله وسلّم) ایمان آورده و تا آخر بر همین صراط مستقیم ماندند و آنهایی که در بین راه بریدند و کارهای خلاف سیره پیامبر و خلاف دستورات آن حضرت مرتکب شدند فرق قائل شد. نسبت به گروه اول اظهار مودت و نسبت به گروه دوم و اعمالشان اظهار تبری کرده و از اعمال غیر اسلامی آنها برائت جوییم؛ و لذا مسلمانان طبق سنت خداوند در قرآن، این گروه که شقاوت و مخالفتشان از فرمان و سیره پیامبر را به نهایت رساندند و سبب گمراهی عده زیادی شدند لعن کرده و از آنها بیزاری می جویند.
معنای سب و لعن و تفاوت آندو
باید توجه داشت که بین لعن و سب فرق است. سب در اسلام حرام اعلان شده است. سب در لغت به معنی شتم و دشنام است. زبیدی می گوید: «السب: الشتم؛ سب به معنی شتم است.» ؛ ابن منظور نیز می نویسد: «الشتم: قبیح الکلام ولیس فیه قذف؛ شتم به معنی کلام زشت است و لازم نیست که در آن تهمت نیز باشد.» ؛ طریحی می گوید: شتم یعنی توصیف کنی چیزی را به صفتی که نقص است.
اسلام سب و شتم را منع کرده است
خداوند متعال می فرماید: «ولا تسبوا الذین یدعون من دون الله فیسبوا الله عدوا بغیر علم...؛ و شما مؤمنان بر آنان که غیر خدا را می خوانند دشنام مدهید تا مبادا آنها هم از روی دشمنی و جهالت خدا را دشنام دهند.» پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله وسلّم) نیز به شدت دشنام دادن را نهی کرده است؛ ایشان می فرمایند: «سباب المسلم فسوق؛ دشنام به مسلمان، فسق و گناه است.» در جریان جنگ صفین وقتی به امیرمؤمنان (علیه السّلام) گزارش دادند که برخی از یاران وی شامیان را ناسزا می گویند، حضرت آنان را فرا خواند و چنین فرمود: «انی اکره لکم ان تکونوا سبابین ولکنکم لو وصفتم اعمالهم وذکرتم حالهم، کان اصوب فی القول وابلغ فی العذر؛ دوست ندارم دشنام دهنده باشید، اما اگر کردار آنان را بازگو کنید و روش آنان را تشریح کنید، به حقیقت نزدیک تر و عذری رساتر برای شما خواهد بود.» ، همچنین امام صادق (علیه السّلام) می فرماید: «سباب المؤمن کالمشرف علی الهلکه؛ کسی که به مؤمن ناسزا بگوید همچون کسی است که در پرتگاه هلاکت باشد.» ؛ بنابراین «سب» مطلقا در اسلام حرام است و هر فرد عاقل و دانایی از دشنام و ناسزاگویی و بددهانی رویگردان است و از آن بهره نمی گیرد؛ اما مساله لعن با سب فرق می کند لعن به معنی راندن و دور کردن از خوبی است.جوهری می نویسد: «اللعن، الطرد والابعاد من الخیر؛ لعن، راندن و دور کردن از خوبی ها است.» ؛ همچنین لعن بیزاری از اعمال زشت یک فرد است. راغب اصفهانی می گوید: «لعن به معنای طرد و دور کردن با غضب است. لعن اگر از طرف خداوند باشد در آخرت به معنای عقوبت و در دنیا به معنای انقطاع از قبول رحمت و توفیقش است؛ و اگر از طرف انسان باشد به معنای دعا و نفرین و در خواست بر ضرر غیر است». بنابراین لعن به معنی بیزاری از اعمال زشت یک فرد است و دعا برای دور شدن او از رحمت خدا است و شاید بهترین تعبیری که مفهوم لعن عربی را در فارسی منتقل کند عبارت «خدا نیامرزد» است. در این گونه موارد مثلا گفته می شود: «خدا فلانی را نیامرزد، کاری کرد که عده ای را به کشتن داد.» این تعبیر هیچ بار منفی ای ندارد و دعای بر علیه شخصی است که کار پستی مرتکب شده است؛ بنابراین خدایا فلانی را لعن کن؛ یعنی از او نگذر، او را نیامرز.
لعن در قرآن کریم
...
سب و شتم و لعن به عنوان مصداقی تام از بغض از همان ابتدای زندگی بشر در بین مردم شایع بوده است و عده ای برای نشان دادن بغض و کینه خود نسبت به جریان و یا اشخاصی، به آن مبادرت می ورزیدند. با نزول دین مبین اسلام نیز همچنان این امر بین مسلمانان رایج بود و برخی برای نشان دادن بیزاری و نفرت خود به عملکرد برخی افراد دیگر به سب و لعن می پرداختند که لازم است نظر اسلام را در این زمینه جویا شویم.حب و بغض در وجود انسان دو نیروی بزرگی است که منشا ثمرات زیادی برای جامعه و افراد آن است؛ به همین دلیل در اسلام به آن توجه زیادی شده است تا جایی که پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله وسلّم) می فرمایند: «هل الایمان الا الحب و البغض؛ آیا دین غیر از حب و بغض است؟» ، دارا بودن عشق و محبت و ابراز آن نسبت به شخصی که مظهر خوبی ها است بیانگر عشق و محبت شخص به خوبی ها بوده و این امر بستر مناسبی برای رساندن انسان به کمال و سعادت مطلوب خواهد شد؛ همچنین داشتن و ابراز بغض و نفرت از آنهایی که درجاتی از شقاوت و پستی را دارا هستند در حقیقت بیزاری از بدی ها و هر آنچه انسان را از خدا دور می کند می باشد. یاران پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) به سبب زیستن در عصر رسول خدا و آشنا بودن شان با سیره پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) و داشتن این موقعیت خاص، مورد توجه همگان هستند؛ هر چند همه آنها در یک سطح نبودند و گروهی از آنها نتوانستند بر ایمان خود ثابت بمانند و از مسیری که در زمان پیامبر انتخاب کرده بودند منحرف شدند؛ به همین دلیل لازم است بین آنهایی که به رسول خدا (صلی الله علیه و اله وسلّم) ایمان آورده و تا آخر بر همین صراط مستقیم ماندند و آنهایی که در بین راه بریدند و کارهای خلاف سیره پیامبر و خلاف دستورات آن حضرت مرتکب شدند فرق قائل شد. نسبت به گروه اول اظهار مودت و نسبت به گروه دوم و اعمالشان اظهار تبری کرده و از اعمال غیر اسلامی آنها برائت جوییم؛ و لذا مسلمانان طبق سنت خداوند در قرآن، این گروه که شقاوت و مخالفتشان از فرمان و سیره پیامبر را به نهایت رساندند و سبب گمراهی عده زیادی شدند لعن کرده و از آنها بیزاری می جویند.
معنای سب و لعن و تفاوت آندو
باید توجه داشت که بین لعن و سب فرق است. سب در اسلام حرام اعلان شده است. سب در لغت به معنی شتم و دشنام است. زبیدی می گوید: «السب: الشتم؛ سب به معنی شتم است.» ؛ ابن منظور نیز می نویسد: «الشتم: قبیح الکلام ولیس فیه قذف؛ شتم به معنی کلام زشت است و لازم نیست که در آن تهمت نیز باشد.» ؛ طریحی می گوید: شتم یعنی توصیف کنی چیزی را به صفتی که نقص است.
اسلام سب و شتم را منع کرده است
خداوند متعال می فرماید: «ولا تسبوا الذین یدعون من دون الله فیسبوا الله عدوا بغیر علم...؛ و شما مؤمنان بر آنان که غیر خدا را می خوانند دشنام مدهید تا مبادا آنها هم از روی دشمنی و جهالت خدا را دشنام دهند.» پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله وسلّم) نیز به شدت دشنام دادن را نهی کرده است؛ ایشان می فرمایند: «سباب المسلم فسوق؛ دشنام به مسلمان، فسق و گناه است.» در جریان جنگ صفین وقتی به امیرمؤمنان (علیه السّلام) گزارش دادند که برخی از یاران وی شامیان را ناسزا می گویند، حضرت آنان را فرا خواند و چنین فرمود: «انی اکره لکم ان تکونوا سبابین ولکنکم لو وصفتم اعمالهم وذکرتم حالهم، کان اصوب فی القول وابلغ فی العذر؛ دوست ندارم دشنام دهنده باشید، اما اگر کردار آنان را بازگو کنید و روش آنان را تشریح کنید، به حقیقت نزدیک تر و عذری رساتر برای شما خواهد بود.» ، همچنین امام صادق (علیه السّلام) می فرماید: «سباب المؤمن کالمشرف علی الهلکه؛ کسی که به مؤمن ناسزا بگوید همچون کسی است که در پرتگاه هلاکت باشد.» ؛ بنابراین «سب» مطلقا در اسلام حرام است و هر فرد عاقل و دانایی از دشنام و ناسزاگویی و بددهانی رویگردان است و از آن بهره نمی گیرد؛ اما مساله لعن با سب فرق می کند لعن به معنی راندن و دور کردن از خوبی است.جوهری می نویسد: «اللعن، الطرد والابعاد من الخیر؛ لعن، راندن و دور کردن از خوبی ها است.» ؛ همچنین لعن بیزاری از اعمال زشت یک فرد است. راغب اصفهانی می گوید: «لعن به معنای طرد و دور کردن با غضب است. لعن اگر از طرف خداوند باشد در آخرت به معنای عقوبت و در دنیا به معنای انقطاع از قبول رحمت و توفیقش است؛ و اگر از طرف انسان باشد به معنای دعا و نفرین و در خواست بر ضرر غیر است». بنابراین لعن به معنی بیزاری از اعمال زشت یک فرد است و دعا برای دور شدن او از رحمت خدا است و شاید بهترین تعبیری که مفهوم لعن عربی را در فارسی منتقل کند عبارت «خدا نیامرزد» است. در این گونه موارد مثلا گفته می شود: «خدا فلانی را نیامرزد، کاری کرد که عده ای را به کشتن داد.» این تعبیر هیچ بار منفی ای ندارد و دعای بر علیه شخصی است که کار پستی مرتکب شده است؛ بنابراین خدایا فلانی را لعن کن؛ یعنی از او نگذر، او را نیامرز.
لعن در قرآن کریم
...
wikifeqh: لعن_در_نگاه_اسلام