قساوت قلب

[ویکی فقه] یکی از رذایل اخلاقی که در قرآن کریم به آن اشاره شده است، «قساوت قلب» است.
«قساوت» در زبان عربی از ریشه «قسی» و «قسوه» است؛ که در لغت به معنی خشونت و نفوذ ناپذیری می باشد؛ لذا به سنگ های خشن و سخت، «قسی» می گویند. و در اصطلاح قرآنی به قلب هایی که در برابر حق، تواضع، خشوع و انعطافی نداشته باشند و نور هدایت در آن نفوذ نمی‏کند، قاسیه می گویند. در فارسی از آن به «سنگدلی» تعبیر شده که در مقابل «نرم دلی» قرار گرفته است.
«قلب» در لغت به معنی گرداندن و تحوّل دادن از وجهی به وجه دیگر می باشد؛ مثل گرداندن لباس و گرداندن انسان از طریقه‏اش‏.

معنای اصطلاحی قلب
در اصطلاح قرآنی به روح لطیف انسانی، که با تعلّق به قلب جسمانی، سلطه خود را در بدن انسان اجراء می‏کند، قلب گویند؛ که از آن به نفس ناطقه نیز تعبیر می گردد. پس چون، این قسمت از بدن انسان مرکز تحولات مختلف روحی است، آن را «قلب» نامیده اند.

قساوت در آیینه قرآن
قساوت از ماده «قَسَوَ» در قرآن، هفت مرتبه به کار رفته؛ که همیشه با ماده قلب همراه بوده است.
قساوت، یکی از مهمترین عواملی است که انسان ها را از شناخت خداوند و سیر به سوی او بازمی دارد. از آن جا که یکی از وظایف انبیاء، آشنا کردن انسان ها با حقایق و گسترش عدالت در جامعه بوده، و لکن تمامی انبیاء الهی در راه نیل به اهداف خود، با مقاومت افراد قسی القلب رو به رو بوده اند؛ چرا که افراد قسی القلب، راه نفوذ حقایق و دروازه عطوفت را به روی خود بسته و با زیر پانهادن اصول انسانی، با سرسختی تمام در مقابل حق می ایستند.
قرآن نیز با طرح مطالب و ذکر قصص مرتبط، به مبارزه با این صفت مذموم پرداخته و با ذکر عوامل و آثار آن، به انسانهای غافل، آگاهی و معرفت بخشیده است.
با این که این واژه و مشتقات آن هفت مرتبه در قرآن ذکر شده، ولی در آیات بسیاری به طور ضمنی و مفهومی به این مسأله پرداخته است؛ که در این مقاله به برخی از آنها اشاره خواهد شد.

درجات قساوت
...

[ویکی شیعه] قساوت قلب یا سنگدلی، از رذایل اخلاقی است. به عقیده برخی مفسران این صفت در قرآن به ابوجهل و برخی از قوم یهود نسبت داده شده است. به باور برخی، قساوت قلب دارای مراتب است. موضع گیری در برابر خداوند و پیامبران، غفلت از یاد خدا، پیمان شکنی، خوردن مال حرام و اصرار بر گناه از عوامل قساوت قلب شمرده شده است. برخی پرهیز از غفلت، یاد خدا، قرائت قرآن، محبت به اولیای الهی، یاد مرگ و اقرار به گناه را به عنوان روشی برای درمان سنگدلی معرفی کرده اند.
قساوت قلب به معنای رفتن نرمی، رحمت و خشوع از دل است و در فارسی از آن تعبیر به سنگدلی می شود. در اصطلاح به دل هایی که نور هدایت در آن ها نفوذ نمی کند و در برابر آن تسلیم نمی شود، «قاسی القلب» گفته می شود. همچنین به دل هایی که با دیدین صحنه های دردناک و شنیدن سخنان رقت آور متاثر نمی شوند، قساوتمند گفته می شود. طبرسی نیز قساوت قلب را به معنای پست و فاسدبودن قلب می داند. حضرت عیسی(ع) سنگدلی را از شدیدترین نوع بیماری ها می داند. همچنین شهید مطهری معتقد است عقوبتی بالاتر از قساوت قلب وجود ندارد. در کتاب اخلاقی المحجة البیضاء در برخی از مباحث، از جمله شرح فضیلت گرسنگی، مال حرام، ادب باطن، و توصیف دنیا از قساوت قلب سخن به میان آمده است. همچنین در کتاب اصول کافی بابی به نام قساوت قلب وجود دارد.
کلمه قساوت قلب و مشتقات آن در شش آیه از قرآن بکار رفته است. در آیه ۲۲ سوره زمر، شرح صدر در مقابل قساوت قرار گرفته است. ابوالفتوح رازی معتقد است در این آیه منظور از «فویل للقاسیة: وای بر سنگدلان» ابوجهل است. خداوند در سوره بقره آیه ۷۴ سنگدلی را به برخی از یهودیان، به دلیل دیدن معجزات و تسلیم نشدن در برابر خداوند، نسبت داده و آن را به عنوان نوعی عذاب و کیفر معرفی کرده است. برخی قساوت قلب را از علائم آخر الزمان معرفی کرده اند.

[ویکی اهل البیت] "قساوت" در زبان عربی از ریشه­­­­­­­­­ی "قسی" و "قسوه" است؛ که در لغت به معنی خشونت و نفوذناپذیری می­باشد؛ لذا به سنگهای خشن و سخت، "قسی" می­گویند. و در اصطلاح قرآنی به قلب­هایی که در برابر حق، تواضع، خشوع و انعطافی نداشته باشد و نور هدایت در آن نفوذ نمی کند، قاسیه می­گویند. در فارسی از آن به "سنگدلی" تعبیر شده که در مقابل "نرم دلی" قرار گرفته است.
"قلب" در لغت به معنی گرداندن و تحول دادن از وجهی به وجه دیگر می­باشد؛ مثل گرداندن لباس و گرداندن انسان از طریقه اش . و در اصطلاح قرآنی به روح لطیف انسانی که با تعلق به ­قلب جسمانی، سلطه­ی خود را در بدن انسان اجراء می کند، قلب گویند که از آن به نفس ناطقه نیز تعبیر می­گردد. پس چون، این قسمت از بدن انسان مرکز تحولات مختلف روحی است، آن را "قلب" نامیده­اند.
قساوت از ماده "قَسَوَ" در قرآن، هفت مرتبه بکار رفته؛ که همیشه با ماده­ی قلب همراه بوده است.
قساوت، یکی از مهمترین عواملی است که انسانها را از شناخت خداوند و سیر به سوی او بازمی­دارد. از آنجا که یکی از وظایف انبیاء، آشناکردن انسان ها با حقایق و گسترش عدالت در جامعه بوده ولکن تمامی انبیاء ­الهی در راه نیل به اهداف خود، با مقاومت افراد قسیّ­القلب روبرو بوده­اند؛ چرا که افراد قسی­القلب، راه نفوذ حقایق و دروازه­ی عطوفت را به روی خود بسته و با زیر پانهادن اصول انسانی، با سرسختی تمام در مقابل حق می­ایستند.
قرآن نیز با طرح مطالب و ذکر قصص مرتبط، به مبارزه با این صفت مذموم پرداخته و با ذکر عوامل و آثار آن، به انسان های غافل، آگاهی و معرفت بخشیده است.
با این که این واژه و مشتقات آن هفت مرتبه در قرآن ذکر شده ولی در آیات بسیاری به طور ضمنی و مفهومی به این مسأله پرداخته است؛ که در این مقاله به برخی از آنها اشاره خواهد شد.
قلب یکی از حساس­ترین اعضاء بدن انسان است؛ که قابلیت­های اعجاب­انگیزی در آن نهفته شده است. از جمله­ی آن قابلیت­ها اینست که قلب، در برابر عواطف انسانی تغییر پذیر بوده و بنا به شرایط و موقعیتی که برای انسان پیش می­آید، می­تواند نرم یا سخت گردد؛ و حتی این نرمی و سختی هم، دارای درجات متفاوتی بوده؛ تا جایی که دل انسان از شدت قساوت می­میرد. قرآن کریم، این درجات را با تمثیلی زیبا بیان کرده است:

[ویکی فقه] قساوت قلب (اخلاق قرآنی). یکی از رذایل اخلاقی که در قرآن کریم به آن اشاره شده است، «قساوت قلب» است.
«قساوت» در زبان عربی از ریشه «قسی» و «قسوه» است؛ که در لغت به معنی خشونت و نفوذ ناپذیری می باشد؛ لذا به سنگ های خشن و سخت، «قسی» می گویند. و در اصطلاح قرآنی به قلب هایی که در برابر حق، تواضع، خشوع و انعطافى نداشته باشند و نور هدایت در آن نفوذ نمى‏کند، قاسیه می گویند.
مائده/سوره۵، آیه۱۳.
در اصطلاح قرآنی به روح لطیف انسانی، که با تعلّق به قلب جسمانی، سلطه خود را در بدن انسان اجراء مى‏کند، قلب گویند؛ که از آن به نفس ناطقه نیز تعبیر می گردد. پس چون، این قسمت از بدن انسان مرکز تحولات مختلف روحی است، آن را «قلب» نامیده اند.
مصطفوی،حسن؛ تفسیر روشن ، تهران ،مرکز نشر کتاب ، ۱۳۸۰ ش، چاپ اول، ج‏۱، ص۳۶۹.
قساوت از ماده «قَسَوَ» در قرآن، هفت مرتبه به کار رفته؛
بقره/سوره۲، آیه۷۴.
...