فهرست خلفا و امرای اموی

خلفای اُمَوی مجموعه ای از خلفا و امرای مسلمان و عرب از خاندان بنی امیه و از قبیلهٔ قریش بودند. در جریان فتنه اول معاویه بن ابی سفیان توانست بر حسن بن علی غلبه کند و بر طبق صلح حسن و معاویه در سال ۴۱ هجری مقام خلافت را به دست آورد. بدین ترتیب، وی خلافت دودمان امویان را جایگزین خلافت راشدین نمود و بر کل سرزمین های اسلامی سلطه یافت. خلفای پس از وی قلمروشان با تداوم فتوحات مسلمانان پهنه کشور را در سه قاره آسیا، آفریقا و اروپا گسترش دادند. در سال ۱۳۲ هجری عباسیان توانستند با یک قیام گسترده و پیروزی نظامی، امویان را شکست دهند و خلافت جدیدی را جایگزین گردانند. [ ۱]
نام دودمان اموی به شخصیت أمیَّة بن عبد شمس از قبیلهٔ قریش اشاره دارد و این دودمان در میان عرب های پیش از اسلام و دورهٔ اسلامی نقش پررنگی ایفا می کرد. معاویه پسر ابی سفیان در زمان محمد اسلام آورد. او در زمان عمر بن الخطاب والی منطقهٔ شام شد[ ۲] و پس از قتل عثمان و به خلافت رسیدن علی بن ابیطالب، در سال ۳۵ هجری در دمشق ادعای خلافت نمود و این مناقشه را پس از کشته شدن علی نیز ادامه داد[ ۳] [ ۴] [ ۵] و با جانشینش، حسن بن علی، به صلح نامه ای دست یافت که به موجب آن رسما توانست به مقام خلیفه دست یابد. [ ۶] او در دوران حکومتش با بیزانسی ها درگیری هایی داشت و تا محاصره قسطنطنیه پیش رفت. [ ۷] او علی رغم مفاد صلح نامه اش با حسن، پس از مرگ خود فرزندش، یزید، را به جانشینی برگزید. [ ۸] پس از وقوع فتنه دوم و حکومت های کوتاه و متزلزل یزید بن معاویه و معاویهٔ دوم، مروان بن الحکم و پسرانش خلافت اموی را احیا کردند. [ ۱] در زمان ولید بن عبدالملک با فتح مغرب و تصرف اندلس از سویی، و فتوحات شرقی تا سند و ماوراءالنهر از سوی دیگر، موجب گسترش خلافت شد. [ ۹] پس از او سلیمان بن عبدالملک تلاش های ناموفقی برای فتح طبرستان و قسطنطینیه داشت. سپس عمر بن عبدالعزیز به خلافت رسید که به «عمر ثانی» معروف است. [ ۱۰] او حاکمی عادل بود، توجه ویژه ای به احداث مراکز عام المنفعه داشت[ ۱۱] و اصلاحات گسترده ای را آغاز کرد. [ ۱۲] سپس یزید دوم و هشام به ترتیب به مقام خلافت دست یافتند. خلافت اموی در زمان دهمین خلیفهٔ خود، هشام بن عبدالملک، به اوج قدرت خود رسید و مرزها آن از شرق به مرزهای چین و هند رسید و از غرب تا جنوب فرانسه کنونی پیش رفت و در مرزهای شمالی به قفقاز و آناتولی ( گرجستان و ترکیه کنونی ) و سواحل ایتالیا محدود شد و در جنوب نیز با حبشه ( اتیوپی امروزی ) ، نوبیه و صحرای آفریقا هم مرز بود. [ ۱۳] پس از مرگ هشام، خلافت دچار آشوب و بی نظمی شد تا آن که مروان بن محمد به قدرت رسید. او سعی در سرکوب شورشیان داشت ولی عباسیان به رهبری سفاح و متحدانش توانستند در نبرد زاب او را کشته و به خلافت اموی پایان دهند. [ ۱۴]