علوم شناختی

علوم شناختی اصطلاحی برای «علوم ذهن شناسی»[ ۱] ( علم های شناخت ذهن ) است که توسط اولریک نیسر انتخاب شده و به طور ساده به صورت «پژوهش علمی دربارهٔ ذهن و مغز» تعریف می شود و امروزه علوم شناختی یکی از شاخه های علوم تجربی ( Experimental science ) محسوب می گردد. این رشته دانشگاهی شاخه ای میان رشته ای می باشد که از ادغام و هم افزایی رشته های مختلفی مانند روان شناسی، فلسفه ذهن، عصب شناسی، زبان شناسی، انسان شناسی، علوم رایانه و هوش مصنوعی تشکیل شده است. این علم به بررسی ماهیت فعالیت های ذهنی مانند تفکر، طبقه بندی و فرایندهایی که انجام این فعالیت ها را ممکن می کند می پردازد. به صورت مشخص تر از جمله اهداف اصلی این رشته پژوهش در زمینه ادراک و بازشناسی، توجه، حافظه و یادگیری، زبان، استدلال و تفکر، قضاوت، برنامه ریزی، تصمیم گیری و … است. [ ۲] [ ۳]
در واقع علوم شناختی به بررسی این مطلب می پردازد که ذهن چگونه از خود و جهان و جامعه شناخت پیدا می کند. عوامل اثرگذار بر شناخت ذهن چه عواملی هستند. که عوامل را به طور کلی به دو بخش درونی و بیرونی می توان تقسیم کرد. عوامل درونی نیز دو قسمت کلی است عوامل فیزیکی بدن و عوامل روانی و ذهنی فرد و از طرف دیگر عوامل بیرونی از قبیل فرهنگ جامعه، اخلاق جامعه، اقتصاد جامعه و …. همه این عوامل در شیوه شناخت ذهن از واقعیت ها اثرگذار است.
محققین این رشته در ابتدا سعی داشتند که تفکر انسان را به اجزاء کوچکتری تقسیم کرده، و قوانین مشخصی برای کنار هم قرار گرفتن این اجزا بیابند. به عقیده آن ها تفکرات مختلف ناشی از آرایش های مختلف این واحدهای کوچک تر فکری بود. بعدها نظریاتی جایگزین مطرح شد که بر اساس آن ها، منشأ ادراکات مختلف، کم یا زیاد شدن شدت اتصالات خاصی در مغز شناخته می شود. [ ۲]
دانشی با تمرکز بر ساخت مدلهایی که بتواند عملکردهای شناختی و رفتار مغز انسان را توصیف کند. انواع مدل های شناختی بسیار گسترده اند. از جمله مدلسازی های ریاضی، رایانه ای، مفهومی و … این شاخه از علوم شناختی را می توان فنی ترین شاخه این علم دانست.
روان شناسی شناختی به بررسی فرایندهای درونی ذهن از قبیل حل مسئله، حافظه، ادراک، شناخت، زبان و تصمیم گیری - کارکردهای اجرایی - می پردازد. موضوعاتی از این قبیل که انسان چگونه و با چه ساختاری به درک، تشخیص و حل مسئله می پردازد و این که ذهن چگونه اطلاعات دریافتی از حواس ( مانند بینایی یا شنوایی ) را درک می کند یا اینکه حافظه انسان چگونه عمل می کند و چه ساختاری دارد از عمده مسائل قابل توجه دانشمندان این رشته است. این موضوع ها با استفاده از روش تحقیق علمی و بررسی موارد قابل مشاهده دنبال می شود و از این طریق فرایندها و پدیده های ذهنی مانند باور، خواست و انگیزش مورد مطالعه قرار می گیرد.