علل انکار غدیر

[ویکی فقه] مسئله جانشینی و خلافت بلافصل حضرت علی (علیه السّلام) بعد از رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم)، از مسائلی است که با آشکار شدن دعوت مردم به اسلام، آغاز شده است که این نشانگر ارتباط تنگاتنگ امامت و ولایت با نبوت است و امامت امیرمومنان (علیه السّلام) و سایر ائمه در حقیقت ادامه مسیر رسالت است که فقط در نزول وحی با هم تفاوت دارند و برای اثبات این حقیقت خداوند آیاتی را در ولایت و امامت علی(علیه السّلام) بر پیامبر نازل کرد که در بعضی از آن آیات، رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) را مامور می کند که آیه را بلافاصله بر مردم خوانده و مصداق آن را معرفی کند تا مردم در پیدا کردن جانشین پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) دچار اختلاف نشوند و حجت بر آنان تمام شود از جمله این آیات، دو آیه معروف اکمال و ابلاغ است که به آیات غدیر هم مشهور شده اند.
یکی از علت های جاودانگی مسئله غدیر، نزول دو آیه اکمال و ابلاغ درباره واقعه غدیر است. اراده خدا بر این تعلق گرفته است که تا زمان برپایی قیامت، واقعه تاریخی غدیر در تمام قرن ها و عصرها در قلب ها و در کتاب های تفسیری، حدیثی، کلامی و تاریخی شیعه و سنی به عنوان سند مهم امامت و ولایت و جانشینی امیرمومنان علی (علیه السّلام) بعداز رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) باقی بماند، علامه امینی در کتاب ارزشمند «الغدیر»، داستان غدیر خم و انتخاب علی (علیه السّلام) به امامت و ولایت را از ۱۱۰نفر از بزرگان صحابه پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) و ۸۴ نفر از تابعین پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلّم) و ۳۶۰ نفر از علماء استادان و حفاظ نقل می کند که پیامبر اسلام پس از نزول آیه ی (یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته) در غدیر خم، دست علی (علیه السّلام) را بلند نمود و فرمود: (من کنت مولاه فعلی مولاه... . با توجه به نزول این آیه و آیات فراوان دیگر در شأن و فضائل و نصب به امامت و جانشینی حضرت علی (علیه السّلام) بعد از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلّم) و با تاکید و سفارش های رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) نسبت به خلافت امیرمومنان (علیه السلام)، چه علل و انگیزه ای باعث شد که امت از مسئله غدیر رویگردان شده و امام علی (علیه السّلام) را از حق مسلم خود کنار زده و حق او را غصب کنند تا آنجا که خود حضرت علی(علیه السّلام) در یک جمله دلسوزانه که نشان از محرومیت از حقش را دارد، چنین می فرماید: «فوالله ما زلت مدفوعا عن حقی مستاثرا علی منذ قبض الله نبیه صلی الله علیه و آله وسلّم حتی یوم الناس هذا» «به خدا سوگند که از زمانی که خداوند روح پیغمبرش را قبض نمود تا این زمان پیوسته از حق خود محروم بوده ام، دیگران حق مرا ربوده خود را جلو انداخته و مرا ممنوع نموده اند.»نکته ای که نباید از آن غفلت کرد؛ این است که منظور از غصب حق و انکار خلافت امیرمومنان علی (علیه السّلام)، غصب و انکار خلافت ظاهری حضرت بر مردم است و گرنه نصب امامت و ولایت حضرت طبق نطر شیعیان از طرف خداوند بوده است و کسی نمی تو اند آن را تصاحب کند و با انکار جانشینی امام علی (علیه السّلام)، خلافت حقیقی و تکوینی آن حضرت از بین نمی رود. بلکه عده ای با توطئه، حکومت ظاهری امام علی(علیه السّلام) را از او گرفته و جامعه اسلامی را از وجود آن امام عادل محروم کردند و واقعه غدیر را که مثل آفتاب روشن بود را انکار کردند که نتیجه آن ظلم، فساد، تفرقه و فتنه بود که دامنگیر امت اسلام شد.برای اینکه بهتر بتوانیم در این مورد قضاوت کرده و به عمق کلام امام (علیه السّلام) پی ببریم، ضروری است تاریخ صدر اسلام را به ویژه از منابع اهل سنت، با دقت مورد مطالعه و بررسی قرار بدهیم تا بدانیم که چه عواملی در پشت پرده باعث شد که امت اسلامی این آیات و روایات پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) در مورد جانشینی و امامت امام علی علیه السّلام را نادیده گرفته و به دنبال کسانی بروند که هیچ دلیل محکم و مدرکی بر جانشینی آنها بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) وجود نداشت.
کینه های نهانی از پیامبر و انتقام از حضرت علی
قریش از رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) ضربات سنگین و شکست های فراوانی خورده بودند ولی فرصت نکردند شکست های خود را در دوران آن حضرت جبران کنند تا اینکه بعداز رحلت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم)، کینه های پنهانی آنان آشکار شدو تلاش کردند تا انتقام خود را از اهل بیت آن حضرت بگیرند.امیرمومنان در این باره می فرماید: «اللهم انی استعدیک علی قریش، فانهم اضمروا لرسولک صلی الله علیه و اله ضروبا من الشر و الغدر، فعجزوا عنها، و حلت بینهم و بینها، فکانت الوجبة بی، و الدآئرة علی. اللهم احفظ حسنا و حسینا، و لا تمکن فجرة قریش منهما ما دمت حیا، فاذا توفیتنی و انت الرقیب علیهم، و انت علی کل شی ء شهید» «خدایا! من در برابر قریش از تو استعانت می جویم (و شکایت پیش تو می آورم) قریش دربارۀ پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم)، نیات پنهانی شوم و فریبانه به دل داشتند؛ اما از اجرای آن ناتوان ماندند و تو بین آنان و خواهش هایشان مانع بودی، و اکنون نوبت به من رسیده است و به طرف من هجوم آورده و به دورم حلقه می زنند. بار خدایا حسن و حسین مرا حافظ باش، و تا زنده هستم دست آسیب قریش را از آنان دور فرما، و چون بمیرم تو خود بر آنان حافظی، و تو بر هر چیز شاهدی.»و در روایتی دیگر می فرماید: «کل حقد حقدته قریش علی رسول الله صلی الله علیه و آله وسلّم اظهرته فی حقی و ستظهره فی ولدی من بعدی، ما لی و لقریش! انما وترتهم بامر الله و امر رسوله، افهذا جزاء من اطاع الله و رسوله ان کانوا مسلمین» تمام کینه هایی که قریش از رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلّم در دل داشت در حق من آشکار نمودند و پس از من به زودی در حق فرزندان من نیز آن را ابراز خواهند کرد، مرا با قریش چه کار؟!، همانا به امر خدا و رسول با آنان جنگیدم، آیا این است پاداش کسی که خدا و پیامبرش را اطاعت کرده است؟متقی هندی - از بزرگان معروف اهل سنت - در این باره چنین نقل می کند: «قلت یا رسول الله ما یبکیک قال ضغائن فی صدور اقوام لا یبدونها لک الا من بعدی قال قلت یا رسول الله فی سلامة من دینی قال فی سلامة من دینک.» علی (علیه السّلام) فرمود: از رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) پرسیدم: چرا گریه می کنی؟ فرمود: کینه هایی در سینه های اقوامی جمع شده است که پس از رفتن من آشکار خواهند نمود. عرض کردم : آیا دین من سالم خواهد ماند؟ فرمود : آری دینت سالم می ماند.این روایات به خوبی نشان می دهد که دل های عده ای که به ظاهر اظهار مسلمانی می کردند، پر از کینه های شدید و دشمنی نسبت به رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) بوده است و با دقت در لفظ «ضغائن» که به معنی کینه های شدید است به این نکته پی می بریم که کینه های آنها در اوج شدت بوده است ولی به خاطر مصلحت هایی که نمی توانستند آشکار کنند اما بعد از مرگ پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم)، شروع به انتقام گیری از اهل بیت رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) کردند تا اینکه با کنار زدن علی (علیه السّلام) واقعه مهم و سرنوشت ساز غدیر را از یاد برده و آن را انکار کردند به عنوان نمونه، افرادی را از منابع اهل سنت ذکر می کنیم که در دشمنی و کینه ورزی های خود نسبت به پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) و خاندانش (علیهم السّلام) گوی سبقت را از همه ربوده بودند.
معاویه و دشمنی با اهل بیت
هر چند معاویه بن ابی سفیان، به دشمنی با اهل بیت (علیه السّلام) مشهور است ولی اهل سنت او را از صحابه پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) شمرده و در منابع مهم خود از او به عنوان کاتب وحی و کاتب پیامبر، یاد می کنند. زبیر بن بکار می نویسد: «مطرف فرزند مغیرة بن شعبه می گوید: من و پدرم در عصر حکومت معاویه به شام رفته بودیم. پدرم هر روز به دیدن معاویه می رفت و هنگام بازگشت با شگفت زدگی او را ستایش می کرد. یک شب پس از بازگشتن، از خوردن شام خودداری کرد و در خود فرو رفت. من گمان کردم حادثه ناگواری در زندگی ما پیش آمده است. ساعتی بعد از او سؤال کردم چه اتفاقی افتاده است؟ او گفت: فرزندم! من از نزد خبیث ترین و کافرترین مردم آمده ام! گفتم: برای چه؟ گفت: امشب مجلس معاویه خالی از اغیار بود. من فرصت را غنیمت شمرده به او گفتم: ای امیرمؤمنان! تو به آرزویت رسیده ای. حال اگر در این کهولت سن به عدل و داد رفتار کنی و با خویشاوندانت (بنی هاشم) مهربانی پیشه کنی و صله رحم نمایی، نام نیکی از خود به یادگار خواهی گذاشت. به خدا سوگند! امروز اینان چیزی که هراس تو را برانگیزاند، ندارند. معاویه در پاسخ گفت: هیهات! هیهات! این اصلا امکان ندارد... نام این مرد هاشمی (پیامبر اسلام) را هر روز پنج بار در سراسر جهان اسلام (بر سر ماذنه ها هنگام اذان) فریاد می زنند و به بزرگی یاد می کنند. تو فکر می کنی در این شرایط چه عملی ماندگار است و چه نام نیکی باقی خواهد ماند ای بی مادر! ؟ به خدا سوگند! آرام نخواهم نشست تا این نام را دفن کنم.»
کینه های یزید نسبت به پیامبر و خاندانش
...