[ویکی فقه] «اِبْن حاجِب، ابوعمرو جمال الدین عثمان بن عمر»، نحوی و فقیه مالکی در سال ۵۷۰ ق متولد شد.
«اِبْن حاجِب، ابوعمرو جمال الدین عثمان بن عمر»، نحوی و فقیه مالکی در سال ۵۷۰ ق متولد شد. خاندان وی احتمالاً از کردان ساکن دونه (قریه ای در همدان) بودند و نسبت های دوینی و روینی که به وی داده شده، ظاهراً تصحیف دونی است. پدرش که مردی سپاهی بود، به عنوان حاجب در دستگاه امیر عزالدین موسک صلاحی خدمت می کرد.
محل تولد و تحصیلات
ابن حاجب در اسنا، شهری در منطقه صعید مصر، دیده به جهان گشود. او در قاهره به فراگرفتن قرآن پرداخت و سپس فقه مالکی آموخت. وی قرائات هفت گانه را نزد ابوالجود غیاث بن فارس لخمی، «التیسیر و الشاطبیه» را نزد شاطبی و نیز قرائات مختلف را به طرق المُبهج سبط خیاط نزد شهاب غزنوی خواند. او فقه را از ابومنصور ابیاری و همچنین ابوالحسین بن جبیر و شفا را نزد امام شاذلی آموخت. همچنین نزد شاطبی، ابن البناء، ابوالقاسم بوصیری، اسماعیل بن یاسین و دیگران ادب عربی و حدیث فرا گرفت.
استادان و شاگردان
از چگونگی آموزش او در نحو و استادان وی اطلاعی در دست نیست. ابن مالک وی را در نحو شاگرد زمخشری دانسته و متذکر شده که زمخشری خود در این علم چندان دستی نداشته است. از این روایت و نیز از شرحی که او خود بر المفصل زمخشری نوشته، درمی یابیم که وی به این کتاب عنایت خاصی داشته است و دست مایه علم خود را در نحو از آن برگرفته است. ذهبی در میان استادان حدیث وی، از بانویی به نام فاطمه بنت سعدالخیر نیز نام می برد که در منابع دیگر دیده نمی شود. الامالی ابن حاجب، سراسر دارای تاریخ است و تاریخ کهن ترین مجلس آن ۶۰۹ ق است و از آن جا که وی در این تاریخ حدود ۴۰ سال بیش نداشته، می توان دریافت که در اواسط عمر به تسلط در نحو، فقه و اصول شهرت بسیار داشته و در مدرسه فاضلیه به تدریس مشغول بوده است. موفق بن ابی العلاء از وی قرائات سبع و رضی الدین قسرطینی ادب عربی آموختند و عبدالعظیم منذری، عبدالمؤمن دمیاطی و دیگران از وی حدیث روایت کرده اند. ذهبی، یاقوت را نیز از جمله راویان ابن حاجب ذکر کرده است.
سخن ابن خلکان
...
«اِبْن حاجِب، ابوعمرو جمال الدین عثمان بن عمر»، نحوی و فقیه مالکی در سال ۵۷۰ ق متولد شد. خاندان وی احتمالاً از کردان ساکن دونه (قریه ای در همدان) بودند و نسبت های دوینی و روینی که به وی داده شده، ظاهراً تصحیف دونی است. پدرش که مردی سپاهی بود، به عنوان حاجب در دستگاه امیر عزالدین موسک صلاحی خدمت می کرد.
محل تولد و تحصیلات
ابن حاجب در اسنا، شهری در منطقه صعید مصر، دیده به جهان گشود. او در قاهره به فراگرفتن قرآن پرداخت و سپس فقه مالکی آموخت. وی قرائات هفت گانه را نزد ابوالجود غیاث بن فارس لخمی، «التیسیر و الشاطبیه» را نزد شاطبی و نیز قرائات مختلف را به طرق المُبهج سبط خیاط نزد شهاب غزنوی خواند. او فقه را از ابومنصور ابیاری و همچنین ابوالحسین بن جبیر و شفا را نزد امام شاذلی آموخت. همچنین نزد شاطبی، ابن البناء، ابوالقاسم بوصیری، اسماعیل بن یاسین و دیگران ادب عربی و حدیث فرا گرفت.
استادان و شاگردان
از چگونگی آموزش او در نحو و استادان وی اطلاعی در دست نیست. ابن مالک وی را در نحو شاگرد زمخشری دانسته و متذکر شده که زمخشری خود در این علم چندان دستی نداشته است. از این روایت و نیز از شرحی که او خود بر المفصل زمخشری نوشته، درمی یابیم که وی به این کتاب عنایت خاصی داشته است و دست مایه علم خود را در نحو از آن برگرفته است. ذهبی در میان استادان حدیث وی، از بانویی به نام فاطمه بنت سعدالخیر نیز نام می برد که در منابع دیگر دیده نمی شود. الامالی ابن حاجب، سراسر دارای تاریخ است و تاریخ کهن ترین مجلس آن ۶۰۹ ق است و از آن جا که وی در این تاریخ حدود ۴۰ سال بیش نداشته، می توان دریافت که در اواسط عمر به تسلط در نحو، فقه و اصول شهرت بسیار داشته و در مدرسه فاضلیه به تدریس مشغول بوده است. موفق بن ابی العلاء از وی قرائات سبع و رضی الدین قسرطینی ادب عربی آموختند و عبدالعظیم منذری، عبدالمؤمن دمیاطی و دیگران از وی حدیث روایت کرده اند. ذهبی، یاقوت را نیز از جمله راویان ابن حاجب ذکر کرده است.
سخن ابن خلکان
...
wikifeqh: عثمان_بن_عمر_ابن_حاجب