شهر سیاه

شهر سیاه ( ترکی آذربایجانی: Qara Şəhər ) یک منطقه مسکونی در همسایگی باکو می باشد، که مرتبط با پیدایش و توسعه صنعت نفت آذربایجان ایجاد شده است. ابتدا اینجا محل قرارگیری کارخانجات تصفیه نفت بود. در سال ۱۸۷۳، زمانی که فرمانی برای انتقال کارخانه ها به اراضی های خالی حاشیه شهر باکو صادر شد، در این ناحیه ( شهر سیاه ) نزدیک به ۱۰۰ کارخانه، مرکز تجاری و مناطق مسکونی بنا گردید. از آنجا که به زودی دودهای سیاه این کارخانه ها، همان ناحیه را به رنگ سیاه درآورد، آن را شهر سیاه نامگذاری کردند. [ ۱]
در نیمه دوم قرن ۱۹ میلادی صنعت نفت آذربایجان به صرعت در حال رشد بود، که به زودی به نواحی هم جوار رونق یافت و دودهای برخاسته از کارخانه های آنجا کلیه مناطق اطراف را فرامی گرفت. افکار عمومی در خصوص اینکه این وضع ناخوشایند از پیشرفت شهر ممانعت به عمل می آورد، حکومت را وارد به حل و فصل این مشکل روبه رو کرده بود. به این ترتیب، در سال ۱۸۷۰، دولت تصمیم بر تخریب ۱۴۷ کارخانه واقع در شهر و توابع آن و انتقال آنها به اراضی های خالی در ۲ کیلومتری شهر گرفت. [ ۲]
پس، در سال ۱۸۷۶، شهرک صنعتی جدید در جای چراگاه ها، باغ، بوستان و کشتزارهای مردم در کشله تشکیل شد. تا سال ۱۸۸۰، بیش از ۱۸۸ مؤسسه در این شهرک شروع به فعالیت کرده بود. می توان گفت که، در سال ۱۹۰۵، تمامی تأسیسات بزرگ نفتی باکو در این بخش شهر قرار داده شده بود. سپس به دلیل دودهایی که از کارخانه ها برمی خاسته است، تمامی ساختمان های موجود در این شهرک شکل سیاه رنگی به خود گرفته بودند که این امر نیز باعث شد مردم از دهه ۱۸۸۰ بدان شهر سیاه بگویند.
همین که تعداد بناهایی به سقف مجاز برای ساخت و ساز در شهرک رسیدند، صنعت گران به سراغ محل جدید بابت ساخت تأسیسات نفتی جدید رفتند. از اینکه نزدیک ترین محل به شهرک سیاه خاک های مردم کشله بود، صنعت گران آنجا را برگزیدند. به زودی اینجا شهرک صنعتی جدید - «شهر سفید - ایجاد گردید. این به معنی امتداد شهر سیاه به سوی شرق بود.
در سال ۱۸۷۸، از طرف برادران نوبل برای اولین بار در تاریخ امپراتوری روسیه لوله انتقال نفت از بالاخانی تا شهر سیاه کشیده شد. [ ۳]
در پی امضای عهدنامه گلستان به سال ۱۸۱۳، باکو ضمیمه امپراتوری روسیه شد. در آن بازه زمانی، باکو شهری کوچک با جمعیتی حدوداً ۱۰ هزار نفری بود. در سال های ۱۸۴۷ الی ۱۸۴۸ حفاری نخستین چاه نفت در طور تاریخ بشر در باکو رقم خورد. ساخت و ساز اولین کارخانه های تصفیه نفت در اطراف شهر از سال ۱۸۵۹ شروع شد. در سال های ۱۸۶۰، نفت استخراج شده از میدان های نفتی باکو سهم ۹۰ درصدی در تأمین کشورهای جهان با نفت داشت. بعدها گسترش ساخت کارخانه ها و کارگاه ها منجر به آلودگی هوای شهر گردید. اذهان عمومی دولت را به ساخت شهرک صنعتی نو در ناحیه ای برون شهر واداشت. در سال ۱۸۷۰، طرح واگذاری مراتع مردم در بخش شرقی شهر برای بنای کارخانه های تصفیه نفت مطرح شد.