[ویکی فقه] شرح مصادرات کتاب اقلیدوس (کتاب). «شرح مصادرات کتاب اقلیدوس»، تالیف حسن بن هیثم (۴۳۲- ۳۵۴ ق)، به زبان عربی و در موضوع علم ریاضی است و شامل بدیهیات ، مسلمات و تعریفات می باشد.
کتاب، مشتمل بر دو مقدمه (مقدمه اول، از احمد فؤاد باشا و مقدمه دوم، از محقق کتاب، دکتر احمد عزب احمد) و دو بخش با عناوین « دراسة تحلیلیة للریاضیات » و « تحقیق مخطوط شرح مصادرات کتاب اقلیدس » است. متن کتاب «شرح مصادرات»، در یازده مقاله تنظیم شده است.
گزارش محتوا
مؤلف، در این کتاب، به شرح و بررسی مقدماتی که جناب اقلیدس در کتاب اصول خویش در آغاز هر مقاله آورده، پرداخته است؛ به عنوان نمونه، وی، پس از آنکه هندسه را یکی از صناعات نظری (علومی که تنها بر پایه برهان استوار است)، می داند و به معرفی مبادی آن می پردازد، از جمله مقادیر تعلیمی را به جسم تعلیمی و سطح و خط تقسیم می کند و جسم تعلیمی را مقداری سه بعدی می خواند؛ یعنی کمیتی که در سه جهت درازا و پهنا و ژرفا کشش دارد و... می نویسد: «اکنون به الفاظ اقلیدس بازمی گردیم؛ وی، در تعریف نقطه می گوید: « نقطه ، چیزی است که جزء ندارد». این، گفتاری است که بر چیزی که نقطه می خوانیمش، دلالت دارد. گروهی، این قول را حد می خوانند و گروهی، رسم ... نقطه، به گونه های دیگر نیز تعریف شده است، از قبیل اینکه نقطه، نهایت خط است... نقطه، وحدت دارای وضع است...» مؤلف، تا آخر یازده مقاله، به همین ترتیب، شرح مصادرات اصول اقلیدس را دنبال می کند. احمد فؤاد باشا، در مقدمه خود، در باره اهمیت و ارزش علم ریاضی ، تاریخ و کاربرد علم ریاضی در مصر باستان و کاربرد علم ریاضی و به کارگیری آن در ساخت اهرام مصر سخن می گوید. وی، معتقد است که اولین کسانی که ریاضی را تاسیس کردند و شکل و رسم دادند، مصریان باستان بودند. سپس محقق کتاب، مباحثی مفصل و ارزنده پیرامون کتاب و تالیف آن و نسخه های خطی موجود آن، بررسی کتاب اصول اقلیدس و موقعیت آن در نزد اعراب، مصادرات اقلیدس (شامل بدیهیات ، تعریفات و نظریات ) و... مطرح می کند.
وضعیت کتاب
کار تحقیق کتاب را دکتر احمد عزب احمد انجام داده است. در آخر کتاب، ملاحق و فهارس شامل فهرست مصطلحات هندسی و ریاضی ، فهرست ادوات و آلات هندسی ، فهرست اعلام و فهرست اشکال هندسی و ریاضی ذکر شده است. در پاورقی ها اختلاف نسخ و توضیح پاره ای از کلمات و برخی از جملات و اصطلاحات ریاضی و منابع خاطرنشان شده است.
منبع
...
کتاب، مشتمل بر دو مقدمه (مقدمه اول، از احمد فؤاد باشا و مقدمه دوم، از محقق کتاب، دکتر احمد عزب احمد) و دو بخش با عناوین « دراسة تحلیلیة للریاضیات » و « تحقیق مخطوط شرح مصادرات کتاب اقلیدس » است. متن کتاب «شرح مصادرات»، در یازده مقاله تنظیم شده است.
گزارش محتوا
مؤلف، در این کتاب، به شرح و بررسی مقدماتی که جناب اقلیدس در کتاب اصول خویش در آغاز هر مقاله آورده، پرداخته است؛ به عنوان نمونه، وی، پس از آنکه هندسه را یکی از صناعات نظری (علومی که تنها بر پایه برهان استوار است)، می داند و به معرفی مبادی آن می پردازد، از جمله مقادیر تعلیمی را به جسم تعلیمی و سطح و خط تقسیم می کند و جسم تعلیمی را مقداری سه بعدی می خواند؛ یعنی کمیتی که در سه جهت درازا و پهنا و ژرفا کشش دارد و... می نویسد: «اکنون به الفاظ اقلیدس بازمی گردیم؛ وی، در تعریف نقطه می گوید: « نقطه ، چیزی است که جزء ندارد». این، گفتاری است که بر چیزی که نقطه می خوانیمش، دلالت دارد. گروهی، این قول را حد می خوانند و گروهی، رسم ... نقطه، به گونه های دیگر نیز تعریف شده است، از قبیل اینکه نقطه، نهایت خط است... نقطه، وحدت دارای وضع است...» مؤلف، تا آخر یازده مقاله، به همین ترتیب، شرح مصادرات اصول اقلیدس را دنبال می کند. احمد فؤاد باشا، در مقدمه خود، در باره اهمیت و ارزش علم ریاضی ، تاریخ و کاربرد علم ریاضی در مصر باستان و کاربرد علم ریاضی و به کارگیری آن در ساخت اهرام مصر سخن می گوید. وی، معتقد است که اولین کسانی که ریاضی را تاسیس کردند و شکل و رسم دادند، مصریان باستان بودند. سپس محقق کتاب، مباحثی مفصل و ارزنده پیرامون کتاب و تالیف آن و نسخه های خطی موجود آن، بررسی کتاب اصول اقلیدس و موقعیت آن در نزد اعراب، مصادرات اقلیدس (شامل بدیهیات ، تعریفات و نظریات ) و... مطرح می کند.
وضعیت کتاب
کار تحقیق کتاب را دکتر احمد عزب احمد انجام داده است. در آخر کتاب، ملاحق و فهارس شامل فهرست مصطلحات هندسی و ریاضی ، فهرست ادوات و آلات هندسی ، فهرست اعلام و فهرست اشکال هندسی و ریاضی ذکر شده است. در پاورقی ها اختلاف نسخ و توضیح پاره ای از کلمات و برخی از جملات و اصطلاحات ریاضی و منابع خاطرنشان شده است.
منبع
...
wikifeqh: شرح_مصادرات_کتاب_اقلیدوس_(کتاب)