سیاست مذهبی طاهریان

[ویکی فقه] خاندان طاهریان یکی از بزرگترین خانواده های تاریخی ایران است که در این سرزمین بزرگ و در طول نزدیک به پانصد سال معروف بوده اند و مردان بزرگی را به وطن خویش ایران زمین معرفی نموده است.
در خراسان قرن سوم مذاهب و گروه های دینی متفاوت حضور داشتند. از یهودی و زرتشتی گرفته تا دوست داران آل علی (علیه السّلام). زرتشتیان جایگاه نسبتا برجسته ای داشتند. آن ها در امور حکومتی با طاهریان همکاری می کردند که در بعضی منابع از این همکاری یاد شده است.
دوست داری آل علی
دوست داری آل علی (علیه السّلام) نیز میان مردم عامه بسیار رواج داشت که البته به طور قطع نام تشیع خالص را نمی توان روی آن گذاشت، بلکه تشیع عامیانه تنها به معنی حب و دوست داری اهل بیت بوده نه پیروی صرف از امامان شیعه، همان علاقه ای که باعث پیشرفت کار ابومسلم در دعوت عباسیان شده بود. چنان که همین علاقه به این خاندان عامل موثر در تصمیم سیاسی و مصلحتی مامون برای اعلام ولایت عهدی امام رضا (علیه السّلام) شده بود. در اواسط قرن دوم هجری چهار تن از موسسان طرق تسنن تعلیمات خود را آغاز کردند. در دوره ای که طاهر بن حسین می زیست، این چهار فرقه در حال تکوین بود اما به درستی شکل نگرفته بود. اما کلیات آن چه از زمان امویان به ارث رسیده بود به عنوان مذهب عمومی و رایج مطرع و مورد قبول آنان نیز بود. باید دانست که در تاریخ این دوران به اختلافات مذهب به عنوان بر خورد آرا و عقاید در خراسان اشاره ای نشده است. طبعا حرکت و موضع مذهبی آن ها در ادامه و امتداد مواضع خلفای عباسی بوده است. زمانی که مامون اظهار عقیده معتزلی کرد یا زمانی که متوکل دفاع از منابع آن ها یعنی اهل حدیث کرده بود طاهریان نیز همان را پیروی کردند.
گرایش های شیعی
در سال های قرن سوم هجری خراسان با داشتن گرایش های شیعی در برخی مناطق خود مرکز تسنن بوده است و این همان عقیده طاهریان نیز بوده است. سنیان خراسان به ویژه در بخش ماورالنهر به تدریج به مکتب فقهی ابوحنیفه گرویدند. از نظر کلامی نیز در قرن سوم علاقه به برخی از آرای ابوحنیفه از جمله عقیده به «ارجا» مطرح بود. به همین دلیل مردمان نواحی شرق دور بر مذهب مرجئه بودند. در این زمان شیعیان امامی مذهب در خراسان نفوذ داشتند. تا اواسط قرن سوم که هنوز مساله غیبت پیش نیامده بود امامان، وکلایی در خراسان داشتند که بیشتر در نیشابور اقامت داشتند. یکی از برجسته ترین عالمان شیعه در این دوران "فضل بن شاذان" بوده است که پیش از ۲۶۰ (ه. ق) درگذشته است. در اهمیت حضور شیعه در این شهر همین بس که تاکنون مقبره شاذان در نیشابور برجای مانده است طاهریان با این دانشمند برجسته برخورد مناسبی نداشته و او را برای مدتی از نیشابور تبعید کردند. طاهریان امیران مورد حمایت خلفا بودند و می بایستی مذهب رسمی دستگاه خلافت را رعایت می کردند. ضمن این که سهم ایشان را در گسترش اسلام در سرزمین غزها نباید نادیده گرفت. اما برخی از مورخان و برخی منابع از شیعه گرایی طاهریان سخن گفته اند. حال باید ببینیم به چه دلیل این اعتقاد وجود داشته است:
ارادت خالصانه یا مصلحت گرایی
...