سوره های قران

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] سوره های قرآن. سور یا سوره های قرآن، از تقسیمات شکلی قرآن می باشد.
کلمه سوره به معنای پاره ای از کلمات و جمله بندی هایی است که همه برای ایفای یک غرض ریخته شده باشد؛ این کلمه از کلماتی است که قرآن کریم آن را وضع کرده و هر دسته از آیاتش را یک سوره نامیده، و استعمال آن در کلام خدای تعالی مکرر آمده است.با توجه به اختلاف در منشا اشتقاق کلمه «سوره» معانی لغوی گوناگونی برای آن ذکر شده است که با معنای اصطلاحی سوره ارتباط خاصی دارند و هریک وجهی را برای نامگذاری آن بیان می نماید.
معانی لغوی سوره
۱. سوره، کوچک شده و تسهیل یافته «سؤره» مهموز و به معنای نیم خورده و باقی مانده آشامیدنی در ظرف است و چون «سوره» پاره ای از قرآن است آن را «سوره» نامیده اند.۲. سوره، از «سور البلد» به معنای حصار شهر است و چون سوره، آیاتی را احاطه کرده است، آن را سوره نامیدند. طبق این معنا سوره قطعه ای از یک کلام است که محتوای خود را جمع کرده باشد؛ همانگونه که دیوار شهر (سور البلد) شهر را در بر دارد، بخشی از معارف و مضامینی را هم که با حصاری محدود شده باشد، سوره گویند. ۳. سوره از «سوار» و معرب دستواره یا دستبند است و چون سوره قرآن مانند دستواره ای آیاتی از قرآن را دربرگرفته، سوره نامیده شده است.۴. سوره به معنای رتبه، درجه، مقام و منزلت رفیع است و چون کلام الهی شرف، منزلت و پایگاهی بلند و رفیع دارد و هر سوره ای از سور قرآن، درجه ای از درجات معارف الهی است. به همین جهت در باره بهشت وارد شده که درجات آن به عدد آیات قرآن کریم است و به قاری قرآن گفته می شود: اقرء وارق بخوان و بالا برو.۵. سوره از «تسور» به معنای تصاعد و ترکیب است و چون سوره های قرآن روی هم قرار گرفته اند لذا آن ها را سوره می نامند.همانگونه که اشاره شد، درباره معنای اصطلاحی سوره گفته اند سوره بخشی از آیات قرآن است که آغاز و انجام دارد. برخی دیگر گفته اند سوره بخشی از آیات قرآن است که میان دو «بسمله» قرار دارد.
عربی یا معرب بودن لغت سوره
لغت «سوره» به نظر علمای اسلامی، عربی اصیل است و ابن السبکی، ابن درید، ابن حجر و سیوطی، هیچ یک آن را جزء لغات بیگانه (معرب) نیاورده اند؛ ولی برخی از مستشرقان آن را از واژه عبری «شورا» به معنای ترتیب، صف، ردیف و مرتبه دانسته اند. دسته دیگر نیز آن را از واژه سریانی «صورتا» به معنای نص به شمار آورده اند.

جدول کلمات

سوره های قرآن
الحمد

پیشنهاد کاربران

اخلاص
در کتب تفسیر و علوم قرآنى نامها و عناوین دیگرى براى بخشهاى مختلف سورهاى قرآن دیده مى شود که به شرح ذیل آنها را گزارش مى نماییم.
1ـ حوامیم: به سوره هایى گفته مى شود که با «حم» شروع مى شود مانند سوره هاى مؤمن، زخرف، سجده، حمعسق، احقاف، جاثیه و دخان.
...
[مشاهده متن کامل]

2ـ مُمْتَحِنات: چون در این سوره ها سوره ممتحنه قرار دارد و با هم مناسباتى دارند به «ممتحنات» موسوم گشته اند. و آنها عبارتند از سوره هاى: فتح، حشر، سجده، قلم، حجرات، تبارک، تغابن، طلاق، منافقون، جمعه، صف، جن، نوح، مجادله، ممتحنه و تحریم.
3ـ اَلْ: به سوره هایى گفته مى شود که ابتداء آنها با «الف و لام» آغاز مى شود یعنى «الم، الر، المر. . . »و آنها عبارتند از سوره هاى بقره، آل عمران، اعراف، عنکبوت، روم، لقمان و سجده.
4ـ مُسَّبحات: به سوره هایى گفته مى شود که با کلمه اى از ماده «سَبَّحَ» شروع مى شود، مانند: سوره هاى اسراء، حدید، حشر، صف، جمعه، تغابن و اعلى.
5ـ حمد یا حامِدات:و آن به سوره هایى گفته مى شود که با کلمه اى از ماده «حمد» آغاز مى شود. و آنها عبارتند از: سوره هاى حمد، انعام، کهف، سباء و فاطر.
6ـ عِتاق: جمع عِتق است و یکى از معانى آن کهنه و قدیم است و گویا از آن جهت که این سوره ها در آغاز امر نزول یافته به «عتاق» موسوم گشته است، و آنها عبارتند از: سوره هاى اسراء، کهف، مریم، طه و انبیاء.
7ـ عَزائِم: به سوره هایى گفته مى شود که در آنها آیات سجده واجب است و آنها عبارتند از: سوره هاى سجده، فصّلت، نجم و علق.
8ـ قُل: به سوره هایى گفته مى شود که با کلمه «قل» شروع مى شود مانند سوره هاى کافرون توحید، فلق و ناس.
9ـ طَواسین: به سوره هایى گفته مى شود که با کلمه «طس» آغاز مى شود و آنها عبارتند از سوره هاى شعراء، نمل و قصص.
10ـ زَهْراوان: زهراء به معنى درخشان است و چون در این سوره ها احکام الهى بیان شده و در لابلاى آیات نام هاى خداوند مى درخشد از این جهت به آنها «زهراوان» گفته شده و آنها عبارتند از: سوره هاى بقره و آل عمران.
11ـ قَرینَتَین: و آنها عبارتند از: سوره انفال و برائت و علت نام گذارى این دو سوره به قرینتین این است که عثمان این دو سوره را کنار هم قرار داد.
12ـ مُعَوَّذَتَیْن: و آنها عبارتند از سوره فلق و ناس و چون با کلمه اعوذ شروع مى شود از این جهت آنها را «معوذتین» گفته اند. ( 22 ) نام هاى متعدد براى بعضى از سوره هاى قرآن
سوره هاى قرآن، برخى داراى یک نام و برخى داراى نام هاى متعدد است و
نام های متعدد برای بعضی از سوره های قرأن
سوره هایى که داراى یک نام باشد در قرآن زیاد است ولى تعدادى از آنها داراى نام هاى متعدد است که به برخى از آنها اشاره مى کنیم.
نامهاى سوره حمد
نامهاى معروف این سوره عبارتند از: ام الکتاب، فاتحة الکتاب، سبع المثانى و حمد. و نامهاى غیر مشهور آن عبارتند از: فاتحة القرآن، القرآن العظیم، الوافیه، الکافیه، الشافیّة، الشفاء، الصلواة، الدّعاء، الاساس، الشکر، الکنز، النور، السئوال، تعلیم المسألة، المناجات، التفویض، سورة الحمد الاولى و الحمد القصرى است.
بررسى جایگاه و محتواى این سوره نشان مى دهد که وجه تسمیه آن به هر یک از این نامها ناشى از مناسبتهاى موجود در معارف آن و یا جایگاه ویژه سوره است. اکنون به بررسى اسرار نامگذارى سوره حمد به این نامها مى پردازیم.
1ـ ام الکتاب و ام القرآن: نام گذارى سوره حمد به این دو نام، که در روایات فراوانى به نقل از فریقین ( یعنى شیعه و سنى ) آمده است از این جهت است که مشتمل بر عصاره معارف قرآن است.
معارف قرآنى داراى سه بخش است: مبدأشناسى، معادشناسى و رسالت شناسى است.
سوره مبارکه فاتحة الکتاب نیز مشتمل بر معرفتهاى یاد شده است زیرا بخش آغازین آن مربوط به مبدأ و ربوبیت است «الحمد لله رب العالمین. . . » و بخش بعدى آن ناظر به معاد و روز قیامت است «مالک یوم الدّین» و بخش آخر آن که سخن از حصر عبادت و استعانت از خداى سبحان و طلب هدایت به صراط مستقیم دارد. «ایاک نعبد تا و لا ظالین» مربوط به مسیر هدایت و ظلالت از مبدأ تا معاد است که در این سوره ترسیم شده است.
2ـ فاتحة الکتاب و فاتحة القرآن: این سوره مبارکه به عقیده بسیارى از مفسران و پژوهشگران علوم قرآنى اولین سوره اى است که به طور کامل بر قلب پیامبر اکرم ( صلى الله علیه وآله وسلم ) نازل شده است. ( 23 )
به هر حال چون در تنظیم سوره هاى قرآنى ابتداء و سرآغاز آن سوره حمد قرار گرفته از این رو بنام فاتحة الکتاب و یا فاتحة القرآن نام گرفته است.
از سوره مبارکه حمد در روایات فراوانى با نام «فاتحة الکتاب» یاد شده است مانند «لا صَلواةَ اِلاّ بِفاتِحَةِ الْکِتابِ» ( 24 )
3ـ سبع المثانى: این نام را خداوند در مقام اظهار امتنان بر پیامبر اکرم ( صلى الله علیه وآله وسلم ) بر این سوره نهاده است: «وَ لَقَدْ اتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانى» در این آیه بر اساس روایات وارده از پیامبر اکرم ( صلى الله علیه وآله وسلم ) و امامان ( علیهم السلام ) همان سوره حمد است، چنانچه در تفسیر عیّاشى آمده است که شخصى از امام صادق ( علیه السلام ) درباره آیه 87 سوره حجر سئوال کرد که مى فرماید: «وَ لَقَدْ اتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانِىَ وَ الْقُرْآنَ الْعَظیمَ» «یعنى اى رسول خدا ما به تو سبع مثانى و قرآن عظیم عطا کرده ایم» فرمود: منظور از سبع مثانى سوره حمد است که هفت آیه دارد و منظور از مثانى یعنى «دو» تکرار آن در نماز است که در هر نماز دوبار تکرار مى شود. ( یعنى هفت آیه دوباره» ( 25 )
4ـ الشفاء و الشافیة: قرآن کریم براى شفاء دردهاى درونى و بیماریهاى قلبى، یعنى جهل و نادانى و رذایل اخلاقى، از سوى شافى مطلق یعنى خداى سبحان، نازل شده است، و سوره مبارکه حمد نیز که برترین سوره قرآنى است و عصاره معارف آن است در روایات «سوره» شفابخش نام گرفته است: «فاتِحَةُ الْکِتابِ شِفاءُ کُلِّ داءِ» ( 26 ) «مَنْ لَمْ یَبْرَأَهُ الْحَمْد لَمْ یَبْرَ . . .

بپرس