سناءالله خراباتی

[ویکی فقه] خراباتی، سناءاللّه (ثناءاللّه)، شاعر و عارف و نویسنده سده سیزدهم کشمیری می باشد.
نام اصلی او «سُنه شاه» و تخلصش «خراباتی» است، اما حدود ۵۷ نام و لقب دیگر برای او ذکر شده که ظاهرآ به سبب تفاوت احوال و شیوه زندگی او در میان مردم بوده است. وی در ۱۲۲۴ در روستای طَنْگاه در بخش بلندمیر، نزدیک سِرینَگَرِ کشمیر، به دنیا آمد. نسب خراباتی به سیدعبدالرحمان بلبل شاهِ کشمیری می رسد و گویا وی به این نسب تمایلی نداشته است. آن گونه که از آثار وی برمی آید در هیچ مکتب و مدرسه ای درس نخوانده بود و آموخته هایش را یا نزد نخستین مربی معنوی خود، جدّ مادری اش، شاه عبدالغفور، یا در اثر گذشت روزگار و همنشینی با بزرگان علم و ادب و طریقت فراگرفته بود. در برخی نوشته هایش نیز ادعا کرده که دانش ادبی و شعری خود را از غیب دریافته است. او همچنین مدعی بود که زبانهای فارسی ، ترکی ، عربی ، اردو ، پنجابی و کشمیری را می داند و با انواع علوم و فنون و هنرها نظیر نجوم ، هندسه ، هیئت ، قیافه شناسی ، خواب گزاری ، شعر ، اخلاق ، طلسمات ، کیمیا ، طب ، فقه ، تجوید ، انساب ، رجال ، اخبار ، صرف و نحو ، معانی و بیان ، فقه اللغة ، خوشنویسی ، نقاشی و تجارت آشنایی کامل دارد.
دربار
خواجه سناءاللّه در جوانی پیوسته در سیر و سفر بود و تقریبآ تمام شبه قاره را سیاحت کرد. در کودکی از روستای خود به جَمّونِ کشمیر رفت و در آن جا مورد توجه خاص مهاراجا گُلابْ سینگ قرار گرفت. قلعه داری قریشی، به استناد گفته خراباتی و بدون ذکر مأخذ، سال ورود خراباتی را به دربار مهاراجا ۱۲۳۵ آورده که نادرست می نماید، زیرا در ۱۲۳۵ خراباتی یازده ساله بوده و بعید است که در آن سن این همه علوم و فنون را آموخته باشد و مسئولیت نظارت بر اموال دربار را به او سپرده باشند. افزون بر آن، آغاز حکومت مهاراجا در کشمیر سال ۱۲۶۲ بوده و خراباتی گفته است که تا چهل سال نزد مهاراجا با عیش و عشرت گذرانیده، در حالی که مدت فرمانروایی مهاراجا در کشمیر دوازده سال بیش نبوده، لذا ممکن است خراباتی در چهل سالگی (۱۲۶۴) به دربار پیوسته باشد. خراباتی در پی اتهام اختلاس اموال مهاراجا بازداشت شد و تا مدتی در قلعه هَری پَرْبَت زندانی بود، سپس در ۱۲۷۲ آزاد شد و در همان سال کتاب تحفة الزمان را در شکایت از روزگار نگاشت. در این کتاب خراباتی مدعی شده که دوازده سال در انزوا بوده و پس از آن در حین سیر و سفر تجربه های زیادی اندوخته است. در این صورت، حضورِ خراباتی در دربار مهاراجا در سالهای مذکور بیش تر محل تردید است، زیرا او در فاصله سالهای ۱۲۶۰ تا ۱۲۷۲ در انزوا بوده است.
مذهب و طریقت
خراباتی حنفی مذهب و پیرو طریقت قادری بود و در کلیه آثارش به مدح شیخ عبدالقادرِ گیلانی (متوفی ۵۶۱) پرداخته است و خود نیز سلسله طریقتی دارد که آن را سلسله فضلی یا سلسله خراباتی نامیده است. از پیران و مشایخ او، شاه صادق قلندر و شاه عبدالغفور بوده اند، هرچند که خراباتی را از مخالفان سرسخت « مریدی و مرادی » باید به شمار آورد. خراباتی در سفرهایش بزرگان و عارفانی را دیده است، نظیر حاجی محمد قلندر در جمّون، شاه طیب در کشمیر، سید وهاب در کلکته ، شاه قلندر در کابل و غلام الدین خراسانی و پیر خراباتی در پنجاب .
وفات
...